Morgunblaðið - 27.03.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 FIMMTUDAGUR 27. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Nú skaltu sko aldeilis fá það óþvegið, hún er fagmaður, manstu „skítaskattinn“? Hún kom
honum á.
Námstefna um fötluð börn í leikskóla
Leikskólastigið
mikilvægt
NÁMSTEFNA meðyfirskriftinni„Leikur-sam-
skipti-nám“ er á dagskrá á
Hótel Sögu á morgun
klukkan 13. Námstefnan
er um fötluð börn á leik-
skóla og er aðalfyrirlesari
samkundunnar Ulf Jan-
son, prófessor við Stokk-
hólmsháskóla.
Félag leikskólakennara
og Faghópur leikskólasér-
kennara standa fyrir nám-
stefnunni. Í fréttatilkynn-
ingu frá þeim er greint frá
markmiðum samkomunn-
ar, sem eru að vekja at-
hygli á þýðingu leiks fyrir
nám og þroska allra barna,
jafnt fatlaðra sem ófatl-
aðra. Enn fremur að beina
sjónum að íhlutunarað-
ferðum sem hafa gefið góða raun.
Við upphaf fundarins flytur
Hrönn Pálmadóttir, lektor við
Kennaraháskóla Íslands, erindi
um leik í leikskóla og þátttöku
fatlaðra barna.
Ulf Janson svaraði nokkrum
spurningum um hlut sinn í nám-
stefnunni.
– Gætirðu sagt okkur eitthvað
frá efni fyrirlestranna þriggja
sem þú munt flytja?
„Fyrsti fyrirlesturinn fjallar
um það hvernig leikur breytist úr
einstaklingsatferli yfir í fé-
lagslega athöfn í hópi. Þeirri þró-
un fylgir ákveðin jafningjamenn-
ing þar sem endurspeglast
reynsla og gildi barna. Upp að
vissu marki snýst þessi jafningja-
menning um að halda áhrifum
fullorðinna frá.
Á leikskólaaldri er þessi til-
hneiging afar sveigjanleg og opin,
en smátt og smátt breytist það og
menningin verður ósveigjanlegri
og lokaðri. Á táningsárunum er
þessi tilhneiging í hámarki. Að
ætla sér að hafa áhrif með sið-
ferðislegum kröfum á slíka menn-
ingu hefur oftast lítil áhrif. Eitt af
meginatriðum jafningjamenning-
arinnar er að einstaklingar innan
hennar eru nokkuð jafnir að stöðu
og völdum sem er í andstöðu við
samskipti barna og fullorðinna
þar sem hinir fullorðnu hafa öll
völd. Til þess að algert jafnrétti
ríki innan þessarar jafningja-
menningar þurfa fatlaðir að hafa
aðgang að henni á leikskólastigi.
Séu þeir jafningjar á því stigi
standa þeir betur að vígi fyrir
komandi árin.
Annar fyrirlesturinn fjallar um
þátttöku fatlaðra barna í leik.
Slíkt gerist ekki af sjálfu sér.
Fötluð börn eru einangruð og lít-
ils metin í jafnaldrahópum. Á
leikskólastiginu stafar það þó
sjaldan af illkvittni eða fordóm-
um.
Til þess að skilja betur hvers
vegna fötluðum börnum er ýtt til
hliðar í leik, og til að geta gripið
inn í á jákvæðan hátt, þarf að
skilja til hlítar leikumhverfi
þeirra. Leikvöllurinn er fyrsta
reynsla barna af lýð-
ræði á lífsleiðinni. Á
leikvellinum endur-
gera börnin gjarnan
lífsreynslu sína og gildi
í þykjustuleikjum sem
oft virðast spinna af
sér heilu handritin. Börnin þróa
ennfremur með sér innbyrðis at-
ferli, félagsleg lögmál jafningja,
aðferðir til að greiða úr átökum
og vandamálum og fleira. Ein af
meginforsendunum fyrir því að
ná einhverjum sess og kunnáttu í
þessum samskiptum er að hafa
aðgengi að leiksvæðinu og þeim
lögmálum sem þar eru í gildi og
eru í gerjun. Þar reka fötluð börn
sig á vegg, misjafnlega erfiðan,
við að eiga eftir því hversu mikil
fötlunin er, en það þarf að finna út
í hverju vandamálin eru fólgin í
barnahópum þar sem einstakling-
arnir hafa misjafnlega góða lík-
amlega færni.
Þriðji fyrirlesturinn fjallar um
leik og uppeldisfræðilega íhlutun.
Þegar fyrirstöður fatlaðra hafa
verið skilgreindar þá er fyrsta
skrefið að finna heppilega íhlutun
sem styrkir samstöðu hópsins
þrátt fyrir að sumir séu fatlaðir
en aðrir ekki. Hinn fullorðni getur
alls ekki hreinlega fyrirskipað
börnum að koma fram hvert við
annað eins og jafningjar, þannig
væri jafningjamenningunni ógnað
og börnin myndu bregðast við á
annan hátt en ætlast væri til af
þeim. Inngrip fullorðinna verða
að hafa í heiðri gildi, venjur og
reynslu jafningjahópa á sama
tíma og hagsmunum hinna fötl-
uðu er haldið við. Ég mun nefna
dæmi um góð og slæm inngrip og
styðja mál mitt með dæmum.
Niðurstaða mín í þessu máli er að
viðhorf kennara þarf að vera fjar-
rænt en athugult. Þegar kennari
lætur mikið á sjálfum sér bera,
kemur það niður á börnunum og
hópvirkni þeirra. Kannski er best
að kennarinn sé hvorki handrits-
höfundur, leikstjóri, leikari eða
þess háttar, heldur sögumaður
sem metur verkið á þann hátt að
allir leikendur fá að
láta ljós sitt skína.“
– Telurðu að reynsla
þín og rannsóknir gildi
hér á landi?
„Ég vona það. Ég
held að umfang vanda-
mála tengdra því að stuðla að
þátttöku í leik fari eftir því hvern-
ig tekið er á málum. Í byrjun hef-
ur það ekkert að gera með per-
sónuleg gildi eða siðferði þó að
þeir þættir geti komið inn á síðari
stigum. Ég sé ekki að aðstæður á
Íslandi geti verið á einhvern hátt
öðru vísi heldur en á öðrum Norð-
urlöndum.“
Ulf Janson
 Ulf Janson er fæddur í Linköp-
ing í Svíþjóð 1947, en hefur búið í
Stokkhólmi megnið af lífi sínu.
Stundaði nám í sálarfræði, fé-
lagsfræði og kennslufræðum í
Uppsalaháskóla og náði dokt-
orsgráðu í kennslufræðum fatl-
aðra 1975 við Háskólann í Stokk-
hólmi. Hann starfar sem
fyrirlesari í umræddum fræðum
og stundar rannsóknir á þessu
sviði í Stokkhólmi og Uppsölum
og er yfirmaður rannsóknar- og
þróunarsviðs félagsmála í Stokk-
hólmi. Ulf er kvæntur Viviane,
sálfræðingi og sálgreini, og eiga
þau þrjú börn.
Viðhorf kenn-
ara þarf að
vera fjarrænt
en athugult