Morgunblaðið - 28.03.2003, Blaðsíða 16

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
16 FÖSTUDAGUR 28. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
nettrúm:
Nettur að utan en
rúmgóður að innan.
Talar þú Micra?
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
DeCODE Genetics, móðurfélag Ís-
lenskrar erfðagreiningar, hefur til-
kynnt að uppgjör félagsins fyrir árið
2001 og fyrir fyrstu þrjá ársfjórðunga
2002 verði leiðrétt. Er það vegna
tekjufærslna samnings deCODE við
bandaríska fyrirtækið Applied Bio-
systems frá því í júlí 2001 um þróun
greiningartóla fyrir erfðavísa.
Samkvæmt tilkynningu frá de-
CODE verða tekjur fyrir árið 2001
lækkaðar um 5,4 milljónir dala, um
430 milljónir króna, og kostnaður
lækkaður um 300 þúsund dali, rúmar
20 milljónir króna. Þá lækka tekjur á
fyrstu þremur ársfjórðungum 2002
um 8,2 milljónir dala, um 650 milljónir
króna, og kostnaður um 500 þúsund
dali, rúmar 40 milljónir króna. Tekjur
vegna samningsins verða færðar á
fjórða ársfjórðungi ársins 2002, sam-
tals 6,3 milljónir dala, um 500 millj-
ónir króna, og kostnaður um 800 þús-
und dalir, rúmar 60 milljónir króna.
Samningur við IBM í staðinn
Undir lok árs 2002 komust de-
CODE og Applied Biosystems að
samkomulagi um að ljúka samningn-
um en gildistími hans átti að renna út
á þessu ári. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins kom samnningur Ís-
lenskrar erfðagreiningar við tölvuris-
ann IBM, sem sagt var frá í janúar
síðastliðnum, í stað samnings de-
CODE og Applied Biosystems. Sá
samningur er til þriggja ára.
Páll Magnússon, framkvæmda-
stjóri samskipta- og upplýsingasviðs
Íslenskrar erfðagreiningar, segist á
þessu stigi ekki geta gefið nánari upp-
lýsingar um þessi mál en þær sem
fram komi í fréttatilkynningu de-
CODE. Það verði hins vegar gert í
tengslum við birtingu ársuppgjörs
deCODE hinn 31. mars næstkom-
andi.
DeCODE leiðréttir tekjur
vegna 2001 og 2002
Morgunblaðið/Jim Smart
Uppgjör deCODE fyrir árið 2001 og fyrstu þrjá ársfjórðunga 2002 verða
leiðrétt vegna tekjufærslna samnings við Applied Biosystems frá 2001.
ara sínum, hagfræðingnum Edward
Chamberlin. Sá studdist mikið við
tilraunir við sínar kenningasmíðar
fyrir um hálfri öld síðan.
Tilraunir Smiths eiga í raun
margt skylt við
sálfræðitilraunir.
Þær má í raun telja til
brautryðjendaað-
ferða í hagfræði. Í
umsögn sænsku aka-
demíunnar um Smith
segir að hann hljóti
Nóbelsverðlaunin fyr-
ir að hafa gert til-
raunir að nothæfu
tæki til vísindalegra
hagfræðirannsókna,
einkum til rannsókna
á hegðun markaða.
Nóbelsverðlaununum
2002 deildi Smith með
Daniel Kahneman
sem starfar við
Princeton University.
Vildi upphaflega afsanna að
markaðir væru mikilvægir
Smith starfaði lengst af við Uni-
versity of Arizona og setti þar á fót
tilraunastofu í hagfræði árið 1975.
Fyrir tveimur árum, árið 2001,
flutti Smith sig um set og starfar nú
við George Mason University sem
er staðsettur í úthverfi Washington
borgar.
Smith er frjálshyggjumaður en á
sínum yngri árum var hann hins
vegar róttækur vinstrimaður og
móðir hans er sögð hafa verið virk-
ur sósíalisti. Margir telja að Smith
hafi í upphafi ætlað sér að afsanna
hagfræðikenningar um skilvirkni
markaða. Niðurstöður tilrauna
hans hafi hins vegar ýtt undir kenn-
ingar hægrisinnaðra hagfræðinga
eins og t.d. kenningar Friedrichs
von Hayeks sem fjalla um mikilvægi
markaða sem upplýsingaveitu. Því
er talið að í þessum niðurstöðu til-
rauna Smiths liggi undirrótin að
pólitískum umskiptum hans.
Í umfjöllun Economist um
Vernon L. Smith frá því í október í
fyrra segir að niðurstöður úr til-
raunum hans styðji einnig kenn-
ingar annars frægs kenningasmiðs,
Adam Smith.
Í hagfræðiheiminum er Vernon
L. Smith ekki sérlega þekkt nafn í
hagfræðiheiminum og mörgum
kom á óvart að hann skyldi hreppa
Nóbelsverðlaunin. Economist segir
það benda til þess að hagfræðiaka-
demían sé farin að leggja meiri
áherslu á mannlega þáttinn, enda
verða tilraunir Smiths að teljast á
mörkum sálfræði og hagfræði. Hinn
skynsami maður er ekki lengur
miðpunktur rannsókna heldur er
tekið tillit til mannlegs breytileika.
Sjálfur vekur Vernon L. Smith
nokkra athygli. Hann er með sítt
hár sem hann tekur jafnan aftur í
tagl, hefur sérstakt dálæti á skraut-
legum skyrtum og gengur vanalega
í gallabuxum. Fyrirlestur hans á
morgun er öllum opinn.
HAGFRÆÐINGURINN Vernon L.
Smith sem hlaut Nóbelsverðlaun á
síðasta ári kemur til landsins síðar í
dag. Hann mun halda fyrirlestur í
Hátíðarsal Háskóla Íslands á morg-
un laugardag kl. 14.
Fyrirlesturinn ber heit-
ið „Markets, Globaliza-
tion and Lessons from
Experimental Econo-
mics“ og verður fluttur
á ensku. Í kvöld er dr.
Smith boðið til kvöld-
verðar með fjár-
málaráðherra, Geir H.
Haarde og á laug-
ardagskvöld mun hann
snæða kvöldverð með
forseta Íslands, Ólafi
Ragnari Grímssyni.
Vernon Smith er
fæddur árið 1927 í
Kansas í Bandaríkj-
unum. Smith menntaði
sig upphaflega í rafmagnsverk-
fræði, útskrifaðist frá California
Institude of Technology árið 1949
en lauk síðan mastersgráðu í hag-
fræði frá University of Kansas árið
1952. Þremur árum síðar lauk hann
svo doktorsprófi í hagfræði frá
Harvard University.
Faðir tilraunahagfræðinnar
Smith er talinn vera faðir svokall-
aðrar tilraunahagfræði. Hann
byggir sínar kenningar mikið á til-
raunum en ætla má að þær áherslur
hafi hann fengið í arf frá lærimeist-
Dr. Vernon L. Smith heldur fyrirlestur í Háskóla Íslands á morgun
Vernon L. Smith
Nóbelsverðlaunahafi
í hagfræði á Íslandi
VERÐ hlutabréfa Pharmaco hækk-
aði um 3,1% í Kauphöll Íslands í gær
og var lokaverð bréfanna 82,5. Alls
voru viðskipti með félagið fyrir rúm-
ar 202 milljónir króna. Markaðsvirði
Pharmaco er því 49,3 milljarðar og
er orðið hærra en markaðsvirði Ís-
landsbanka, 45.450 milljónir, en
bankinn hefur verið verðmætasta fé-
lagið í Kauphöll Íslands frá samein-
ingu Íslandsbanka og FBA sumarið
2000.
Verð Pharmaco hefur hækkað um
11,49% frá því um áramót.
Pharmaco
verðmætast
breytingar er bann Evrópusam-
bandsins við notkun dýrapróteina í
jórturdýrafóður, en fiskimjöl er
flokkað sem dýraprótein. Fóðurverk-
smiðjur sem framleiða t.d. svína- og
kjúklingafóður úr fiskimjöli mega
ekki framleiða jórturdýrafóður í
sömu verksmiðju. Flestir fóðurfram-
leiðendur innan Evrópusambandsins
eru með blandaða framleiðslu.
Bretland og Frakkland voru
stærstu markaðirnir fyrir lýsi á árinu
2002, en 2⁄3 af öllu lýsi sem félagið
seldi fór á þessa tvo markaði. Er það
mikil breyting frá fyrri árum þegar
mestur hluti lýsisins var seldur til
Noregs.
Lýsisnotkun á árinu 2002 var
minni en flestir bjuggust við. Minna
Á ÁRINU 2002 seldi markaðsdeild
SR 150.000 tonn af mjöli fyrir SR og
aðra innlenda og erlenda framleið-
endur. Þetta er langmesta magn af
mjöli sem markaðsdeildin hefur selt
á einu ári og nemur aukningin um
170% frá árinu 1994.
Þetta kemur fram í ásskýrslu SR-
mjöls fyrir árið 2002. Mest var flutt
út af mjöli til Bretlands og Banda-
ríkjanna eða 43% af heildarmagninu.
Útflutningur til Bandaríkjanna tvö-
faldaðist frá fyrra ári. Haldið var
áfram að sækja inn á nýja markaði,
s.s. Eystrasaltsríkin, Rússland og Ír-
an.
Minni notkun fiskimjöls
og lýsis í heiminum
Notkun fiskimjöls dróst saman í
Evrópu á árinu 2002. Talið er að sam-
drátturinn nemi allt að 2002 þúsund
tonnum. Helsta ástæða þessarar
var notað af lýsi í herslu og í tækni-
iðnaði. Helsta ástæðan var of hátt
lýsisverð miðað við verð annarra olía.
Einnig var minna notað af lýsi í fisk-
eldi en áætlað var. Nokkrar ástæður
liggja þar að baki. Í fyrsta lagi dróst
fóðurframleiðsla fyrir fiskeldi saman
í Chile og Japan og í öðru lagi hófu
fóðurframleiðendur að skipta lýsi út
fyrir repjuolíu. Áætla má að lýsis-
markaðurinn hafi dregist saman um
tæp 200.000 tonn á árinu 2002. Í lok
ársins hækkuðu jurtaolíur og við það
varð lýsið aftur samkeppnishæfara.
Þrátt fyrir þessa erfiðleika á mörk-
uðum hélst verð á mjöli og lýsi nokk-
uð gott á árinu. Cif verð á íslensku
standard-mjöli var 435 bresk pund í
upphafi ársins en 450 í lok árs. Verð á
íslensku lýsi var 570 dollarar cif í
upphafi ársins en var komið í 560 í lok
ársins. Verð á íslensku lýsi fór lægst í
550 dollara cif.
Seldu 150.000 tonn af mjöli
Verð á mjöli og lýsi
gott á síðasta ári
ÍSLANDSSÍMI og Tal hafa átt í við-
ræðum við erlend fjarskiptafyrir-
tæki um hugsanlegt samstarf und-
anfarna mánuði. Ekki er hægt að
segja til um það nú hvort þær leiði til
víðtækara samstarfs en verið hefur,
að því er fram kemur í tilkynningu til
Kauphallar Íslands.
Pétur Pétursson, upplýsinga-
fulltrúi Íslandssíma, vildi ekki tjá sig
um málið við Morgunblaðið í gær.
Þess má geta að lénið vodafone.is
er skráð á breska símafyrirtækið
Vodafone Group í Bretlandi og var
lénið skráð 14. mars sl. Aftur á móti
er lénið o2.is, en O2 er annað þekkt
breskt símafyrirtæki, skráð á Ís-
landssíma og var það skráð í gær.
Lokaverð Íslandssíma var 2,5 í
Kauphöll Íslands í gær og hækkaði
það um 4,2% í 34 milljóna króna við-
skiptum.
Íslandssími í
viðræðum
um samstarf
Í HUGA margra eiga hagfræð-
ingar lítið erindi inn á tilrauna-
stofur. Nóbelsverðlaunahafinn
Vernon L. Smith er líklega sá
hagfræðingur sem hefur eytt
mestum tíma í tilraunir á sínum
ferli. Segja má að tilrauna-
hagfræði feli í sér rannsóknir á
atferli manna. Þar sem athygli
er helst beint að mörkuðum
geta þessar atferlistilraunir ver-
ið gagnlegar til að skýra hreyf-
ingar markaða, t.d. hlutabréfa-
markaða.
Í tilraunum sínum setur
Smith upp smækkaða mynd af
markaði í kennslustofu og lætur
þátttakendur fá ákveðin hlut-
verk. Tiltekinn hópur er gerður
að seljendum og annar að kaup-
endum.
Áður en hóparnir geta átt við-
skipti sín á milli eru þeim settar
reglur og gerð grein fyrir skipu-
lagi markaðarins, líkt og gert er
á raunverulegum mörkuðum,
t.d. í kauphöllum heimsins.
Smith fylgist svo með hegðun
þátttakenda og skoðar með
hvaða hætti þeir eiga viðskipti. Í
sumum tilvikum styðja tilraun-
irnar hefðbundnar kenningar í
hagfræði en í öðrum tilvikum
hafa orðið til nýjar kenningar út
frá tilraunum Smith.
Heimild: Tilraunahagfræði eftir
Jón Þór Sturluson. Mbl. 10. des. 2002.
Hvað er
tilrauna-
hagfræði?
♦ ♦ ♦
Á SÍÐASTA ári jukust heildareignir
þeirra 13 útgerðar- og fiskvinnslufyr-
irtækja sem skráð eru í Kauphöll Ís-
lands um 13% og námu 103 milljörð-
um króna. Að nokkru leyti skýrist
stækkun efnahags af innbyrðis fjár-
festingum sjávarútvegsfyrirtækja
hverju í öðru. Það á til að mynda við
um Samherja, Granda og Síldar-
vinnsluna. Þetta kom fram í Morgun-
korni Íslandsbanka í gær.
Samanlagt eigið fé sjávarútvegs-
fyrirtækjanna jókst um 34% í fyrra og
var 34 milljarðar króna í árslok 2002.
Vegna mikils hagnaðar á síðasta ári
styrktist bókfærð eiginfjárstaða fé-
laganna umtalsvert. Að meðaltali var
eiginfjárhlutfall félaganna 30,6% í lok
árs, samanborið við 24,0% árið áður.
Að stærstu leyti skýrist bætt eigin-
fjárstaða af styrkingu krónunnar og
samsvarandi lækkun erlendra skulda.
„Greining ÍSB hefur lýst þeirri
skoðun sinni að framundan séu erf-
iðari tímar í sjávarútvegi og horfur á
versnandi afkomu í greininni. Það
skýrist að mestu leyti af styrkingu
krónunnar. Segja má að sjávarútveg-
urinn sé nokkuð vel í stakk búinn til
að takast á við erfiðara rekstrarum-
hverfi í kjölfar umtalsverðrar hag-
ræðingar síðustu ár og sterkari fjár-
hagsstöðu. Rétt er að taka fram að
þau sjávarútvegsfyrirtæki sem
mynda Brim, sjávarútvegsstoð Eim-
skips, eru ekki hluti af þessari sam-
antekt. Þá var eigið fé SVN og SR-
mjöls fært niður við sameiningu fé-
laganna í byrjun þessa árs,“ segir í
Morgunkorninu.
Bætt eiginfjárstaða
í sjávarútveginum
Heildareignir 13 fyrirtækja skráðra í
Kauphöll Íslands eru um 103 milljarðar