Morgunblaðið - 28.03.2003, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 28. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
NÝVERIÐ náðu öryrkjar fram
miklum áfangasigri í baráttu
sinni fyrir bættum kjörum, þegar
viðurkennd var sérstaða þeirra
sem verða öryrkjar snemma á
lífsleiðinni og lífeyrir þeirra tvö-
faldaður. Samfylkingin fagnar
þessum áfanga og mun að sjálf-
sögðu efna þessi loforð núverandi
ríkisstjórnar, komi það í okkar
hlut að loknum kosningum. Sam-
fylkingin hefur lagt fram þingmál
nokkrum sinnum um þreföldun
þessa lífeyris en aldrei hefur
komið til greina af hálfu rík-
isstjórnarinnar að samþykkja
það. Það er því broslegt að horfa
upp á þessa ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Framsókn-
arflokks útdeila loforðum sem
harla ólíklegt er að þeir sjálfir
komi til með að þurfa að efna.
Ríkisstjórnin getur ekki með
slíku útspili í blálok kjörtímabils
síns breytt ímynd sinni gagnvart
þeim tekjulægstu, því þessi rík-
isstjórn hefur verið að auka mis-
skiptinguna í samfélaginu. Þeir
ríku eru orðnir ríkari en þeir fá-
tækari fátækari. Ekki síst kemur
þetta fram þegar rýnt er í þróun
skattbyrði einstaklinga og hjóna
frá árinu 1995 þegar ríkisstjórn
Framsóknarflokks og Sjálfstæð-
isflokks tók við völdum. Þeir
segjast hafa lækkað skattana,
sem er bara þjóðsaga. Skatt-
byrðin hefur þvert á móti verið
að aukast.
Í svari sem fjármálaráðherra
gaf við fyrirspurn Rannveigar
Guðmundsdóttur á Alþingi er
það staðfest að skattbyrði hefur
verið að aukast í tíð þessarar rík
isstjórnar. Skattar hafa hækkað
frá árinu 1995 þótt skattprósent-
an sjálf hafi lækkað. Ástæðan er
sú að skattfrelsismörkin hafa
ekki fylgt eftir þróun launa og
verðlags. Fólk er því að greiða
skatta af stærri hluta launa en
áður. Lítum aðeins á svör fjár-
málaráðherra við áðurnefndri
fyrirspurn en þar kemur m.a.
fram:

Tekjuskattbyrði hjóna sem
höfðu árið 2001 142 þúsund
krónur á mánuði, hefur aukist
um 7,3% frá því að núverandi
ríkisstjórn tók við.

Tekjuskattbyrði hjóna sem
Þjóðsögur og staðreyn
Eftir Bryndísi
Hlöðversdóttur „… fólkið mun áfram kalla á
þessa umræðu og Davíð þarf
að svara fyrr eða síðar.“
TILVIST Íbúðalánasjóðs hefur
tryggt rúmlega 30 þúsund fjöl-
skyldum húsnæðislán á hag-
kvæmustu, mögulegu markaðs-
vöxtum sem unnt hefur verið að
fá á íslenskum fjármálamarkaði.
Þar af eru rúmlega 7 þúsund
tekjulágar fjölskyldur sem eign-
ast hafa þak yfir höfuðið fyrir til-
stuðlan svokallaðra viðbótarlána
en þau tryggja þeim allt að 90%
fjármögnun íbúðarhúsnæðis á
bestu mögulegu kjörum. Stór
hluti þessara tekjulágu fjöl-
skyldna hefði ekki átt annan kost
á að eignast húsnæði.
Við framsóknarmenn höfðum
forgöngu um að tryggja grund-
völl hins opinbera húsnæð-
iskerfis með stofnun Íbúðalána-
sjóðs og með
endurskipulagningu félagslega
íbúðalánakerfisins sem var orðið
gjaldþrota. Nú eru ekki lengur
byggð heilu félagslegu hverfin
eins og áður var. Nú eru það lán-
in sem eru veitt á félagslegum
grunni en það eru lántakend-
urnir, fólkið í landinu, sem velur
sér búsetu.
Með stofnun Íbúðalánasjóðs
var húsnæðislánakerfið alfarið
markaðsvætt, en almenningi
tryggð hagkvæmustu mögulegu
vaxtakjör sem unnt er að fá
hverju sinni. Það er staða sem við
framsóknarmenn viljum halda,
en sumir aðrir breyta.
Vilja auka greiðslubyrði
almennings
Nú eru uppi hugmyndir meðal
sjálfstæðismanna og raunar sam-
fylkingarfólks einnig, um að auka
greiðslubyrði fjölskyldnanna í
landinu, með því að færa starf-
semi Íbúðalánasjóðs til hins al-
menna bankakerfis. Það þýðir í
raun að almenna bankakerfinu
verði færð á silfurfati eign al-
mennings að verðmæti 50 millj-
arðar króna og að greiðslubyrði
hámarks húsnæðisláns muni
aukast um að minnsta kosti 110
þúsund krónur á hverju ári.
Þessu kunna sjálfstæðismenn
að andmæla en það er fróðlegt að
lesa drög að landsfundarálytkun
þeirra um húsnæðismál. Þar seg-
ir m.a. „Til skamms tíma hafa
bankar og aðrar fjármálastofn-
anir boðið almenningi íbúðalán
en búa við ójafna samkeppn-
isstöðu hinna ríkistryggðu lána
frá Íbúðalánasjóði. Nauðsynlegt
er að tryggja eðlilega samkeppn
isstöðu þeirra og um leið minni
ríkisafskipti með því að rík-
isvaldið dragi sig út af hinum al-
menna lánamarkaði til ein-
staklinga en tryggi bönkum og
öðrum fjármálastofnunum fjár-
mögnun íbúðalána á lægstu
mögulegu vöxtum.“
Bankakerfið hjálparþurfi?
Það kemur kannski engum á
óvart að sjálfstæðismenn skuli
þannig vera uppteknari af að
jafna samkeppnisstöðu fjár-
málastofnana, fremur en tryggja
almenningi hagkvæmustu kjör á
húsnæðislánum? Það finnst þó
kannski einhverjum skjóta
skökku við að rétta þurfi sér-
staklega af samkeppnisstöðu
Viljum við auka byrða
Eftir Árna Magnússon „Það þýðir í raun að almenna
bankakerfinu verði færð á silf-
urfati eign almennings að verð-
mæti 50 milljarðar króna …“
AFBROT og félagsleg vandamál
verða ekki til af sjálfum sér. Þau
spretta úr umhverfi og aðstæðum
sem oft er leyft að viðhaldast
lengi áður en tekið er á málum,
jafnvel ekki fyrr en fólk hefur
leiðst út í afbrot.
Í starfi mínu sem lögmaður
undanfarin tæp 25 ár hef ég
nokkrum sinnum verið skipaður
réttargæslumaður og verjandi
ungmenna í refsimálum. Eftir því
sem ég hef fengist við fleiri slík
mál verður mér betur ljóst að í
þeim flestum er ég að glíma við
vandamál sem þessi ungmenni
hafa strítt við árum saman án
þess að á þeim hafi verið tekið.
Reyndar er það svo að það hefur
verið býsna fyrirséð í mörgum til-
vikanna að þessi ungmenni
myndu fá á sig ákærur fyrir af-
brot. Það vantar ekki að viðvör-
unarljósin hafi blikkað á lífsleið
þeirra. Þau hafa langflest búið við
mjög erfiðar uppeldisaðstæður,
til að mynda erfið félagsleg
vandamál foreldra, líkamleg sem
geðræn veikindi þeirra og fíkni-
efnaneyslu svo dæmi séu nefnd.
Börnin hafa ef til vill sjálf geð-
raskanir, eiga við lesblindu að
stríða og fleira. Og stúlkur sem
leiðast út í afbrot eiga iðulega að
baki sögu kynferðislegrar mis-
notkunar.
Í hverjum mánuði hljóta mörg
ungmenni dóma fyrir afbrot,
dóma sem taka ekki á orsök
vandans og gera of oft illt verra
en þó ekki alltaf. Mér líður stund-
um eins og ég hafi bjargað
mannslífi þegar tekst með sam-
stilltu átaki að beina ungmenni
inn á rétta braut eftir að dómur
hefur gengið. Það er illt frá því að
segja að með ákæru og dóms-
meðferð er iðulega í fyrsta skipti
tekið á vandamáli viðkomandi
einstaklings, með refsiúrræðum
með tilheyrandi sakarkostnaði
sem hin efnalausu ungmenni
þurfa að greiða. Þeim er ekki
tryggð ókeypis lögmannsaðstoð.
Oft vantar ekki að vandamálin
hafi verið greind og bent á lausni
en þar við situr. Dæmin eru fjöl-
mörg og þau þekkja allir sem
koma að umönnun barna og ung-
menna. Vandamálin geta komið í
ljós við meðgöngueftirlit, á fæð-
ingardeild, í ungbarnaeftirliti, á
leikskólum og í grunnskólum. Úr
ræðin eru til en það skortir fjár-
magn til að fylgja þeim eftir. Það
fer ekki framhjá leikskólakenn-
urum og grunnskólakennurum
þegar barn á í erfiðleikum vegna
aðstæðna sinna. Skólunum er
hins vegar ekki gert kleift að taka
á málinu með faglegum hætti. Vi
ýtum vandamálunum á undan
okkur, á milli stofnana og þar
fram eftir götunum. Mörg les-
blind börn fá ekki tilhlýðilega sér
kennslu. Lesblindan leiðir til mik
illa námsörðugleika og síðan
„Fjárfestum í börnum
Eftir Atla Gíslason „Ég er sannfærður um að það
mundi spara þjóðfélagi okkar millj-
arða ef tekið væri á málum barna
og ungmenna með faglegum og
myndarlegum hætti …“
STERK MÁLEFNASTAÐA
Með ræðu sinni við upphaf lands-fundar Sjálfstæðisflokksins ígær dró Davíð Oddsson, for-
maður flokksins og forsætisráðherra,
skýrar línur í ýmsum málum og sló
þannig tóninn fyrir kosningabaráttuna.
Hæst ber án efa skýr kosningaloforð
um stórfellda lækkun skatta á almenn-
ing í landinu.
Davíð Oddsson sagði í ræðu sinni:
„Hvar munum við sjálfstæðismenn bera
niður í skattalækkunum, er spurt. Við
viljum lækka tekjuskatt um 4% á kjör-
tímabilinu. Við viljum afnema eignar-
skatt algerlega. Við viljum lækka um
helming virðisaukaskatt á matvæli,
bækur, húshitun, rafmagnskostnað og
annað sem tilheyrir lægra virðisauka-
skattsþrepinu. Við viljum hækka barna-
bætur um 2000 milljónir króna. Við vilj-
um helminga öll skattþrep erfða-
fjárskatts, þannig að almennt þrep
verði aðeins 5% og að fyrstu tvær millj-
ónirnar verði erfðaskattslausar. Og við
viljum auka skattfrelsi vegna viðbótar-
framlaga í lífeyrissparnað. Hingað til
höfum við ekki lofað beinum skatta-
lækkunum fyrir kosningar en höfum
lækkað þá samt. Það þýðir að hér er um
bein loforð okkar að ræða, sem við efn-
um fáum við til þess styrk í þetta sinn.
Því má treysta. Við erum nefnilega ekki
aðeins umræðustjórnmálamenn heldur
fyrst og síðast athafnastjórnmála-
menn.“
Augljóst er að verði Sjálfstæðisflokk-
urinn í þeirri aðstöðu að efna þessi lof-
orð, verður það mesta lækkun skatta al-
mennings í fjöldamörg ár og kemur
fólki í öllum tekjuhópum til góða.
Grundvöllur slíkrar skattalækkunar er
auðvitað þau auknu umsvif í efnahags-
lífinu, sem við sjáum nú fram á.
Samhljómur er með loforðum Davíðs
og loforðum Halldórs Ásgrímssonar,
formanns Framsóknarflokksins, um
lækkun tekjuskatts og hækkun barna-
bóta. Við bætist loforð Davíðs nú um
lækkun á virðisaukaskatti af vörum og
þjónustu í neðra skattþrepinu, sem án
nokkurs vafa er veruleg kjarabót, ekki
sízt fyrir þá, sem minnst hafa handa á
milli og verja hæstu hlutfalli tekna
sinna til þessara lífsnauðsynja. Þær
skattalækkanir mæta a.m.k. að hluta
þeirri gagnrýni, sem ríkisstjórnin hefur
sætt fyrir að láta persónuafslátt ekki
fylgja verðlagsþróun. Niðurfelling
eignarskatts og lækkun erfðafjárskatts
er fyrst og fremst réttlætismál en af-
nám fyrrnefnda skattsins kemur ekki
sízt öldruðum til góða.
Það styrkir málflutning formanns
Sjálfstæðisflokksins, er hann lofar
bættum hag aldraðra og öryrkja þrátt
fyrir skattalækkanir, að nýlega hefur
tekizt að ljúka samkomulagi við hags-
munasamtök beggja þessara hópa, sem
fela í sér verulegar kjarabætur þeirra
og hann segist þeirrar skoðunar að þar
hafi aðeins verið um byrjun að ræða.
Þegar fram í sækir er ekki ósennilegt
að þessar lækkanir á skatthlutföllum
skili sér í hærri skatttekjum, m.a. vegna
aukins hvata til vinnu og umsvifa og
færri undanskota frá skatti. Sú hefur
orðið raunin á undanförnum árum, að
þrátt fyrir víðtækar skattalækkanir,
ekki sízt á fyrirtæki, hafa skatttekjur
ríkisins aukizt. Davíð Oddsson benti á
það í ræðu sinni að þrátt fyrir að tekju-
skattur fyrirtækja hefði verið lækkaður
úr 50% í 18% skilaði hann nú tvöfalt
meiri tekjum í ríkissjóð en áður. Þetta
verður að taka með í reikninginn þegar
stjórnarflokkarnir eru gagnrýndir fyrir
„skattahækkun“ þrátt fyrir lækkun
skatthlutfalla.
Davíð Oddsson gerði í ræðu sinni að
umtalsefni frammistöðu Reykjavíkur-
listans við stjórn fjármála Reykjavíkur-
borgar og hvernig hann hefði hækkað
skatta á borgarbúa þrátt fyrir loforð um
að gera það ekki. Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, talsmaður Samfylkingar-
innar, sem var forystumaður Reykja-
víkurlistans í níu ár, verður að una því
þegar hún gagnrýnir skattastefnu nú-
verandi ríkisstjórnar, að menn skoði ár-
angur hennar eigin fjármálastjórnar í
Reykjavík og beri saman frammistöðu
þeirra stjórnmálamanna, sem mest hafa
sig í frammi í kosningabaráttunni. Aug-
ljóst er að sjálfstæðismenn hyggjast
halda frambjóðendum Samfylkingar-
innar við efnið í þessum málum.
Ummæli Davíðs um landbúnaðarmál
eru athyglisverð, en hann sagði: „Ís-
lenskur landbúnaður tekur miklum
breytingum um þessar mundir. Þær eru
ekki allar sársaukalausar en algjörlega
óhjákvæmilegar við nýtt markaðsum-
hverfi. Dugandi mannskapur hefur ein-
beittan ásetning um að stunda þessa at-
vinnugrein og standa af sér storminn og
krefst í rauninni ekki annars en að fá að
búa við sanngjörn samkeppnisskilyrði.
Slíkar kröfur hljóta menn að geta stutt
fordómalaust. Bústólpar landsins ættu
að geta reitt sig á það, a.m.k. frá Sjálf-
stæðisflokknum.“ Þessi ummæli for-
sætisráðherra verða ekki skilin öðruvísi
en svo að hann vilji ótrauður halda
áfram aðlögun landbúnaðarins að frjáls-
um markaði og það er fagnaðarefni.
Augljóst var af viðbrögðum við ræðu
formanns Sjálfstæðisflokksins að á
landsfundinum ríkir víðtæk samstaða
um þá stefnu ríkisstjórnarinnar að
styðja aðgerðir bandamanna í Írak.
„Við höfum tekið afstöðu með írösku
þjóðinni og gegn einræðisherranum.
Við höfum tekið afstöðu með anda
ályktana hinna Sameinuðu þjóða gegn
manninum sem ber ábyrgð á hundruð-
um þúsunda mannslífa, sem hefur verið
fórnað á altari valda hans,“ sagði Davíð.
„Ég vona að Íslendingar muni ætíð hafa
burði og styrk til að taka afstöðu með
lögreglu og slökkviliði þegar kæfa þarf
elda sem brenna á saklausum og góma
þarf brennuvarga sem valdið hafa
hörmungum og skaða. Við höfnuðum
þeim kosti að vera í hópi þjóða, sem
lýstu bak við tjöldin yfir stuðningi við
bandamenn, en óskuðu nafnleyndar til
að losna við óþægindi heima fyrir. Og ég
er ekki í neinum vafa um að íslenska
ríkisstjórnin gerði það, sem var bæði
rétt og ærlegt.“
Davíð benti á að þegar stríðinu í Írak
lyki yrði friðvænlegra í heiminum og
m.a. hægt að snúa sér af alvöru að deil-
um Ísraels og Palestínumanna. Hins
vegar væri enginn endanlegur friður
kominn á. „Við munum lengi enn búa við
óvissu, og öfl sem einskis svífast, þótt
köldu stríði sé lokið og sjálf tilurð jarð-
lífsins hangi ekki á bláþræði eins og
stundum virtist forðum tíð. Þess vegna
leggjum við áherslu á veruna í NATO,
þess vegna fögnum við stækkun banda-
lagsins og þess vegna leggjum við
áherslu á að tryggja innihaldsríkt og
gagnkvæmt varnarsamstarf við Banda-
ríkin,“ sagði formaður Sjálfstæðis-
flokksins. Þessi kafli ræðu hans stað-
festir enn og aftur að Sjálfstæðis-
flokkurinn er sá flokkur, sem einarð-
legast hefur stutt þátttöku Íslands í
öryggis- og varnarsamstarfi vestrænna
lýðræðisríkja í gegnum tíðina, jafnvel
þótt það hafi kostað tímabundna erf-
iðleika og óvinsældir.
Í því máli eins og flestum öðrum, sem
Davíð Oddsson reifaði í ræðu sinni í
Laugardalshöllinni í gær, er málefna-
staða Sjálfstæðisflokksins í aðdraganda
kosninganna sterk, þótt hann mæti nú
kraftmeiri andstæðingum en oft áður.