Morgunblaðið - 28.03.2003, Blaðsíða 2

DAGLEGT LÍF
2 B FÖSTUDAGUR 28. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Sjúkra-, aðhalds-,
flug- og nudd-
sokkar.
Græðandi,
losar þig við fótrakann
SOLIDEA
BAS ET COLLANTS
anakannanir um dæg-
urmál sem gestir geta
tekið þátt í og sitthvað
fleira. Einnig er birt efni
sérstakrar ráðstefnu um
samskipti og innilokun, sem
haldin var í Parma í desember
með beinni þátttöku fanganna í
San Vittore í gegnum Netið. Þá
er hið svonefnda sannleikasvæði
opið öllum „utan múra“ og þeir
hvattir til þess að rita föngunum
skilaboð um ákveðin þemu. Eru
það ýmist hvatningarorð, fram-
tíðarsýn, dagdraumar eða hvers-
dagslegar lýsingar á lífinu „úti“
og hefur þátttaka frá upphafi
verið góð.
Nafn vefjarins, Tvisturinn (Il
due), er dregið af því að fang-
elsið San Vittore stendur við
H
ÚN Þórunn Oddsdóttir
er ævinlega kölluð
Tóta á Akri og verður
svo nefnd í þessu sam-
tali. Hún er þekkt
undir því nafni á heimaslóð, en einnig
sem „Tóta saumakona“, enda hefur
hún sniðið og saumað klæði á margar
kynslóðir bæjarbúa.
„Ég er fædd á Akri á Akranesi 11.
janúar 1908,“ segir hún skilmerkilega
og leggur frá sér fimm prjóna og
heklugarn. „Svo lærði ég að sauma í
Reykjavík. Ég átti föðursystur þar og
bjó hjá þeim á meðan ég lærði. Ég
man nú ekki hvað ég var gömul, en ég
held að ég hafi verið í sjö mánuði fyrir
sunnan.“
Nýjasta tíska
frá útlöndum
Á morgnana hjálpaði Tóta við hús-
verkin á heimilinu, en eftir hádegi
sótti hún tíma í kjólasaum. „Sauminn
lærði ég hjá Margréti Þorsteinsdótt-
ur en svo fór ég annað til að læra að
sníða. Mér fannst allt í lagi að vera í
Reykjavík, úr því að ég var hjá kunn-
ugu fólki.“
Þetta var á millistríðsárunum, en
Tóta vill ekki gera mikið úr því að ung
stúlka hafi sýnt sérstakt áræði með
því að fara að heiman til náms. Hún
hafði alist upp nærri Akraneshöfn,
foreldrar hennar voru Oddur Krist-
jánsson og Guðný Illugadóttir. „Faðir
minn smíðaði báta og reri til fiskjar,“
segir hún og íhugar um stund hvort
handlagnina hafi hún fengið úr föð-
urætt. „En móðir mín var líka lagin
og vinnusöm kona.“
Að námi loknu sneri Tóta heim til
Akraness og hefur búið þar alla tíð
síðan. Fyrst á Akri, en síðustu fjöru-
tíu árin að Merkigerði 8. Fljótlega hóf
hún að sinna saumaskap í fullu starfi
og naut þar m.a. aðstoðar Áslaugar
systur sinnar, en þær ráku heimili
saman.
„Svo hafði ég stúlkur í læri sem
saumuðu hjá mér. Þær komu héðan
og þaðan af landinu og dvöldu hjá
venslafólki eða leigðu sér herbergi.
Sumar fundu hér mannsefni og sett-
ust að. Ein kom til dæmis alla leið frá
Þyrilsmýri á Ströndum. Hún giftist
hér bakara og býr hér enn,“ segir
Tóta og brosir. Hún segir nokkrar
stúlkur hafa verið hjá sér í einu, auk
þess sem frænkur sínar, Guðbjörg
Sveinbjörnsdóttir og Valgerður Sig-
urjónsdóttir, hafi sinnt saumaskapn-
um um árabil, enda annríkið oft tals-
vert.
„Það var alveg nóg að gera. Við
saumuðum mikið alls lags barnaföt,
bæði kjóla og kápur. Fólkið kom með
börnin til okkar og við tókum af þeim
mál. Efnin kom fólk með sjálft, það
var yfirleitt keypt í Reykjavík eða hér
niðurfrá í Haraldarbúð sem þá var.
Svo saumuðum við dragtir og kjóla á
konur, þær voru úr öllum stigum
þjóðfélagsins,“ segir Tóta og man
ekki til þess að hafa kippt sér neitt
upp við það þegar konur vildu al-
mennt fara að ganga í buxum. „Við
höfðum blöð sem við saumuðum upp
úr, móðinsblöð frá útlöndum sem við
keyptum í bókabúðinni. Svo var
stundum saumað í, til dæmis með
silki, og þá gerði ég mynstrin sjálf,“
útskýrir hún og kveður það sama hafa
átt við um perlusauminn.
Fyrstu fermingar-
kyrtlarnir á landinu
Ef móðinsblöðin buðu ekki upp á
réttu sniðin, dóu saumakonurnar ekki
ráðalausar. Það átti við í tilfelli ferm-
ingarkyrtlanna, en staðfestar heimild-
ir greina frá því að Tóta og stúlkurnar
hennar hafi saumað allra fyrstu ferm-
ingarkyrtlana á landinu, árið 1954.
„Presturinn sem hér
var, séra Jón M. Guðjóns-
son, fékk þessa hugmynd,
en áður höfðu börn alltaf
fermst í sínum eigin föt-
um. Við höfðum einmitt
saumað mikið af ferming-
arkjólum, þeir voru alltaf
hvítir, oft úr silki og kápa
yfir. En dóttir prestsins
var sem sagt í Noregi og
hún fékk þar einn kyrtil og
sendi okkur. Við sprettum
honum í sundur og sniðum
eftir því. Síðar lánuðum
við svo sniðin norður til
Akureyrar,“ segir Tóta og
þannig tók kyrtlahefðin
smám saman að þokast
um landið.
Hún saumaði einnig
talsvert af skírnarkjólum í
gegnum tíðina og eru þá
ónefndir upphlutirnir og
peysufötin. „Það var kona
í Reykjavík, Þorbjörg að
nafni, sem gerði einu sinni
handa mér íslenskan bún-
ing. Ég lærði af því að
skoða hann,“ rifjar hún
upp og áréttar að vanda-
Tóta
er með
Hún Þórunn Oddsdóttir
sneri sér að saumaskap
fyrir sjötíu árum og
hefur enn ekki lagt
allar nálar á hilluna.
Sigurbjörg
Þrastardóttir heimsótti
saumakonuna sem les
dagblöð – gleraugna-
laust – á 96. aldursári.
Synir Guðrúnar voru báðir skírðir í
sama kjól og móðirin, Jón Örn árið
1986 og Þórður Ingi árið 1995.
Guðrún Þórðardóttir í skírnarkjól
eftir Tótu árið 1963.
Upphluti þessa saumaði Tóta fyrir um áratug á
frænkurnar Bjarnfríði Leósdóttur og Hallberu
G. Gísladóttur, sem nú eru á menntaskólaaldri.
Þórunn Oddsdóttir, Tóta á Akri, með prjónana á lofti.
töfrafingur
FANGARNIR í San Vittore-fangelsinu í Mílanó sitjaekki auðum höndum í
klefum sínum. Ekki einasta halda
þeir úti öflugu vefsetri sem vakið
hefur landsathygli á Ítalíu, held-
ur eiga þeir sumir þátt í fram-
leiðslu stuttermabola og annars
varnings sem seldur er á almenn-
um markaði með áletruninni
Made in Jail og er á góðri leið
með að verða tískubylgja.
Hinir dæmdu í San Vittore eru
að eigin dómi batnandi menn og
vilja sitthvað á sig leggja til þess
að sanna sig á meðan þeir af-
plána mislanga dóma. Þeir leggja
áherslu á að þroska verkvitið og
reyna ennfremur að hafa eins
mikið samband við umheiminn og
kostur er, svo þeir verði betur
búnir undir þátttöku í samfélag-
inu þegar þeir losna.
Vefurinn www.ildue.it lýsir líf-
inu innan fangelsismúranna og
við hann vinna á bilinu 10–20
fangar. Ritstjóri er blaðakonan
Emilia Patruno sem sinnir starf-
inu í sjálfboðavinnu og hefur
hlotið lof samborgara fyrir. Á
vefnum er sett fram fjölbreytt
efni; greinar um dóms- og fang-
elsismál, ljóð og frásagnir fanga,
flóttafréttir fá ýmsum heims-
hornum, heimspekileg úttekt á
hugtökum á borð við frelsi, skoð-
Piazza Filangieri 2. Með því að
nota húsnúmerið táknrænt í vef-
slóðinni, sem skoða má hvarvetna
í umheiminum, segjast fangarnir
að vissu leyti komast „út úr hús-
inu númer tvö“.
Slagorð gegn stríði í Írak
En auk vefsetursins standa
fangarnir fyrir ýmiss konar ann-
arri útgáfu. Á næstunni koma út
tveir geisladiskar með ljóðum eft-
ir innanbúðarmenn, auk þess sem
uppskriftabók er í farvatninu. Þá
er ónefndur Sisto nokkur Rossi
sem getið hefur sér gott orð fyrir
nákvæm líkön af fangelsisklefum,
sem hann setur saman úr af-
gangspappa og öðru sem til fell-
ur. Líkönin eru 15 x 15 sentimetr-
ar að stærð, þykja listasmíð og
Hugarflug
í fangelsi