Morgunblaðið - 29.03.2003, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MARS 2003 31
RSH.is
Dalvegi 16b • 201 Kópavogur
Sími 544 5570 • Fax 544 5573
www.rsh.is • rsh@rsh.is
VERSLUN • VERKSTÆÐI
Radíóþjónusta Sigga Harðar
Öryggis- og vinnuljós
í miklu úrvali
Ísetning á öllum ljósum
LJÓS
w
w
w
.d
es
ig
n.
is
©
20
03
LÝST er eftir manni sem hvarf að
heiman að frá sér fyrir tólf árum en
þó liggja spor hans um landið svo það
er traðkað í svaðið. Maðurinn gefur
sig út fyrir að vera stjórnmálamaður
en hagar sér einsog valdsmaður og
hefur merkt sér hvert horn í hæsta-
rétti, skipulagsstofnun og alþingi.
Þjóðin hefur hálfpartinn gefist upp á
að hreinsa burt óhroðann en í staðinn
reist nokkrar verslunarhallir svo hún
geti gleymt fátækt sinni. Maðurinn
eignar þær reyndar sjálfum sér og
neitar að afnema hátekjuskatt því þá
muni verslunarhallirnar hrynja eins-
og spilaborgir. Svo vill til að hann
veður uppi í fjölmiðlum, þar situr
hann aleinn og rausar útá sljóa góð-
semi þjóðarinnar sem er að taka upp-
úr pokunum. Það nístir gegnum
merg og bein að maðurinn er kvalinn
af heimþrá sem hann kannast ekki
við í sjálfum sér. Hann var áður
minnismerkjasmiður og er við það að
örmagnast við að merkja þjóðina eft-
ir lyfjum og sjúkdómum einsog hann
hafi hvorki áhuga á heilbrigði hennar
né sínu eigin. Helst vildi hann að
þjóðin hefði kennitöluna hangandi
utan á sér. Enda kennitalan nú hið
eina sem íslenska þjóðin kann utan
að. Þá er manninum kennt um að
trillusjómenn hafi horfið í djúpið
hver af öðrum því honum finnst björn
í brekkukoti ekki passa í verslunar-
hallirnar. Sjálfur valsar hann um á
jarðýtunni: hvatapillur, ýmist á hafs-
botni eða afréttum svo bráðum verð-
ur hvorki hægt að kaupa kjöt eða fisk
í landinu og verðbréf það eina til að
éta. Þegar skrifað var undir samn-
inga um stærstu virkjun í landinu
kom í ljós að barnageðdeildin var að
springa utan af sér og maðurinn varð
alveg hissa því hann þóttist hafa ver-
ið að reisa rússneskt geðveikrahæli. Í
framhaldi af því tókst honum þrátt
fyrir varúðarráðstafanir að sprengja
stærstu gljúfur í landinu og hefur
hótað að setja sjö tonn í esjuna svo
réttlæti sé gætt milli landshluta.
Stundum virðist maðurinn halda að
hann sé forsætisráðherra en nýlega
sagði hann: það er ekki hægt að múta
forsætisráðherra. Sjálfsmyndin virð-
ist á reiki einsog mynd landsins því ef
hann var forsætisráðherra var eins-
og hann vildi stúta forsætisráðherra.
Þjóðinni varð svo mikið um að hún
mundi allt í einu eftir því að hér var
lýðveldi og velti fyrir sér hvort mætti
kæra manninn fyrir að svívirða eitt af
embættum þess. Vitað er að það dug-
ar ekkert forsætisráðherraefni til að
þrífa burtu þennan forsætisráð-
herra. Þegar tappinn er skrúfaður af
eina efninu sem hefur verið auglýst
finnst bara lyktin úr verslunarhöll-
unum. Enda sást næst til mannsins á
fundi þar sem hann gaf sig út fyrir að
vera landsliðsþjálfari og hrópaði
áfram ísland einsog hann væri farinn
í eitthvert annað land. Af orðum hans
mátti ráða að þessi leikur eða þessi
fundur væri gegn þjóðinni sem veltir
því nú fyrir sér hvort hún hafi ekki
verslað nóg og hugsanlega sé mað-
urinn bitur vegna þess. En hann hef-
ur gefið í skyn að hann vilji að þjóðin
versli með sjálfa sig og viðbúið að á
næstunni verði gefin út ný dagsskip-
un: Von næt stand and dey.
Og þá rifjuðust upp orð mannsins
þegar hann fékk í millitíðinni að
koma í sjónvarpið eina ferðina enn
þar sem hann tilkynnti að Ísland
væri á leiðinni í stríð og hélt því fram
einsog hann ætlaðist til að einhver
tryði því að það hefði hringt í hann til
að fá samþykki fyrir því. Máli sínu til
stuðnings sýndi hann íraskt barnslík
vafið í brenndan fána. Síðan þóttist
hann syngja rennur blóð eftir slóð og
dilla ég þér jóð. Hann sagði að stríðið
þýddi ekki annað en að hjálpa nokkr-
um ameríkönum að taka til í nokkr-
um óamerískum eldhússkápum. Og
bætti við ef þeir kæmu ekki aftan að
þeim kæmu þeir aftan að þeim. Eftir
þetta hefur hann ítrekað angrað lög-
regluna með upphringingunum um
að einhver vilji mála húsið hans og
heimtað vörð um húsið sem enginn
veit hvar stendur. Maðurinn leikur
enn lausum hala þrátt fyrir leit en
unnið að því að draga upp mynd af
honum. Sú mynd er að fullkomnast
því þótt þjóðin sé upptekin við að
troða í pokana er hún sammála um að
maðurinn sé horfinn, spor hans hafi
runnið út í sandinn og einsöngurinn
um þeir komi aftan að þeim sé að
deyja út og eina sem eftir er af hon-
um sé hönd hans sem heldur um
sundurkreista túbu, merkta: búss
klín vaselín.
Lýst er eftir manni
Eftir Elísabetu
Jökulsdóttur
Höfundur er rithöfundur.
„Maðurinn
leikur enn
lausum hala
þrátt fyrir
leit.“
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTA er
einn af grunnþáttum velferðarþjóð-
félags eins og Íslands. Á næstu 30 ár-
um fjölgar fólki sem er 70 ára eða
eldra um 30% eða um 30.000 manns.
Ljóst er að þessi fjölgun fólks sem
komið er af besta aldri hefur í för með
sér aukna þörf fyrir heilbrigðisþjón-
ustu bæði innan og utan stofnana.
Í dag er viðvarandi skortur á
hjúkrunarrýmum á höfuðborgar-
svæðinu og Akureyri og mögulega á
fleiri stöðum. Þessi skortur bitnar á
þeim sem minnst mega sín, öldruðu
fólki sem ekki getur barist fyrir betri
þjónustu. Nú á dögunum kom í ljós að
160 einstaklingar er voru inniliggj-
andi á LSH biðu eftir öðru þjónustu-
formi svo sem hjúkrunarrými, einnig
lætur nærri að á FSA sé á hverjum
tíma um 10% rýma teppt af sömu or-
sökum.
En hvað hefur þetta í för með sér?
Ljóst er að sá sem bíður eftir aðstöðu
við sitt hæfi (plássi) líður fyrir það
bæði til líkama og sálar og hefur
þetta slæm áhrif á viðkomandi ein-
stakling og fjölskyldu hans.
Hvaða áhrif hefur þetta á heil-
brigðiskerfið? Augljóst er að erfitt er
fyrir starfsfólk sjúkrahúsanna að
sinna fólki á göngum spítalanna og
veldur það bæði starfsfólki og sjúk-
lingum áhyggjum og mikilli auka-
vinnu, sjúklingnum finnst hann vera
fyrir og bætast áhyggjur af því við
það ástand sem varð til þess að hann
þurfti á sjúkrahúsvist að halda.
Fjöldi starfsmanna á sjúkrahúsunum
er upptekinn við það að finna þessum
ágætu borgurum úrræði. Má nefna
öldrunarteymi, félagsráðgjafa,
hjúkrunrfræðinga og síðast en ekki
síst lækna sem eyða löngum tíma í
fundi með fjölskyldum viðkomandi,
oft hafandi það eitt að segja að verið
sé að vinna í vandanum. Fjölskyldur
skjólstæðinganna vita oft ekki sitt
rjúkandi ráð og hafa áhyggjur af því
að ættingjar þeirra séu sendir heim
of snemma og oft á mörkum þess að
geta bjargað sér.
Hvað kostar þetta?
Nú þegar búið er að ræða hvaða
áhrif þetta hefur á sjúklinga, ætt-
ingja og starfsfólk er hollt að velta
því fyrir sér hvaða kostnað þetta hef-
ur í för með sér.
Ljóst er að legudagur á sjúkrahúsi
er allt að 3–4 sinnum dýrari en dvöl á
hjúkrunarheimili eða endurhæfing-
arstofnun, því fylgir því gífurlegur
kostnaður fyrir heilbrigðiskerfið að
geta ekki fundið þessum skjólstæð-
ingum vistun við hæfi. Hægt er að
færa fyrir því rök að þetta kosti heil-
brigðiskerfið allt að tvo milljarða
króna á ársgrundvelli í beinhörðum
peningum og þar fyrir utan, ef rétt
lausn fyndist á þessum málum, verða
til ráðstöfunar sjúkrarúm fyrir þá
sjúklinga sem eru á biðlistum og
hægt væri að sinna, en eins og stend-
ur er skortur á legurýmum sá þáttur
sem vegur þyngst. Einnig er ljóst að
álag á starfsfólk og aðstandendur
myndi minnka og starfsandi batna ef
lausn yrði fundin á þessum málum.
Hvað er þá til ráða?
Ljóst er að stórauka þarf framboð
á viðeigandi úrræðum fyrir aldraða
svo sem hjúkrunarrýmum, sambýl-
um og heimaþjónustu á næstu árum,
mögulega mun meira en áætlanir
heilbrigðisráðuneytisins gera ráð
fyrir. Þá vaknar sú spurning: Hvern-
ig á að fjármagna þetta átak? Ljóst
er að við núverandi aðstæður verður
það varla gert með sköttum ríkisins
nema að litlu leyti. Af hverju gerist
það að sjúklingar sem lokið hafa með-
ferð á sjúkrahúsum og liggja í plássi
sem kostar 50–80 þúsund kr. á dag
bíða eftir þjónustu sem kostar ríkið
allt að fimm- til áttfalt minna vikum
og mánuðum saman? Svarið er ein-
falt: Það er enginn innbyggður hvati
til þess að spara þennan pening því
það er enginn sem kaupir þjón-
ustuna. Hægt er að færa fyrir því rök
að fyrst ríkið hefur ekki leyst úr þess-
um málum og vistað sjúklingana í
plássum sem eru miklu ódýrari en
sjúklingurinn vistast í sé ríkinu ekki
best treystandi fyrir þessum rekstri.
Hvers vegna í ósköpum er ekki búið
að leysa þennan vanda í dag?
Hvernig er hægt
að leysa þennan vanda?
Ég legg til að sveitarfélögin taki
við rekstri öldrunarþjónustunar, þar
með talið hjúkrunarrýma. Þegar
meðhöndlun sjúklings á sjúkrahúsi
er lokið og ljóst er að hann kemst
ekki til síns heima og þarf vistunar
við á hjúkrunarheimili eða þarf á
mikilli aðstoð á halda til að geta búið
heima, þá er viðkomandi sveitarfélagi
tilkynnt að sjúklingurinn þurfi að út-
skrifast á ákveðnum degi. Ef sveitar-
félagið getur ekki útvegað sjúklingn-
um vist við hæfi þarf það einfaldlega
að greiða fyrir sjúklinginn á sjúkra-
húsinu. Hér er því kominn kaupandi
að þjónustunni sem hefur hag af því
að sjúklingurinn fái aðstöðu við hæfi.
Sveitarfélagið sem greiða þarf þjón-
ustuna mun einfaldlega þurfa að leita
allra leiða til að finna ódýrasta vist-
unarformið fyrir sjúklinginn. Ef
sveitarfélagið vill ekki reka þessi
rými er hægt að bjóða reksturinn út
til einkaaðila eða félagasamtaka sem
vilja taka að sér rekstur hjúkrunar-
heimila og heimaaðstoðar. Þetta fyr-
irkomulag hefur reynst vel í öðrum
löndum og löngu orðið tímabært að
leysa vanda aldraðra þannig að sómi
sé að og sjálfsagt að nýta þessa að-
ferð einnig hér á landi. Það fyrir-
komulag að fjölga hjúkrunarrýmum
án þess að leitað sé allra leiða til að
leysa vandann verður að hverfa.
Kerfi sem þetta mun spara heil-
brigðiskerfinu mikið fé, færa sjúk-
linga úr dýrari aðstöðu í ódýrari og
skapa nauðsynlegt svigrúm til að
minnka biðlista í heilbrigðiskerfinu.
En síðast en ekki síst munu aldraðir
fá betri þjónustu.
Horft til fram-
tíðar í öldrunar-
þjónustunni
Eftir Þorvald
Ingvarsson
Höfundur skipar 6. sæti á framboðs-
lista Sjálfstæðisflokksins í Norðaust-
urkjördæmi.
„Það fyrir-
komulag að
fjölga hjúkr-
unarrýmum
án þess að
leitað sé allra leiða til
að leysa vandann verð-
ur að hverfa.“
MEÐAN sprengjurnar falla í Írak
sinna hjálparstofnanir neyðarhjálp
eftir því sem tök eru á. Alþjóðlegt
hjálparstarf kirkna (ACT – Action
by Churches together) í samstarfi
við þarlendar kirkjur og hjálparsam-
tök hafa sett upp birgðar- og hjálp-
arstöðvar í helstu borgum Íraks, s.s.
Bagdad, Kirkuk, Mosul og Basra.
Um 20 hjálparstövar hafa verið
settar á laggirnar auk 44 minni
stöðva þar sem fólk getur leitað hæl-
is í kirkjum, moskum og skýlum sem
hefur verið komið á fót. Hjálpar-
starfið snýst um að útvega húsaskjól,
matvæli, lyf og aðrar nauðþurftir
fyrir fólk er verður að flýja heimili
sitt og þá sem eru á flótta til ná-
grannalandanna vegna stríðsátak-
anna. Matvælum og hreinlætisvör-
um er ennig úthlutað til almennings
eftir þörfum en neyð margra er mik-
il. Vörur hafa verið fáanlegar á
mörkuðum og í verslunum en margir
hafa ekki efni á því að kaupa það
allra nauðsynlega.
Í Bagdad hefur neyðarpökkum
verið komið fyrir á nokkrum stöðum.
Hver pakki á að nægja meðal fjöl-
skyldu í 3 mánuði. Vatnstönkum hef-
ur einnig verið komið fyrir og hand-
dælur settar á 50 brunna víða um
borgina til að tryggja sem flestum
aðgang að hreinu vatni ef vatnsveita
borgarinnar verður fyrir skemmd-
um.
Alþjóðlegt hjálparstarf kirkna
hefur einnig í samstarfi við Rauða
hálfmánann sett upp búnað til að út-
vega um 20 þúsund manns hreint
vatn. Einnig hefur hreinsunarbúnað-
ur verið settur upp við stærsta
sjúkrahúsið í Bagdad til að tryggja
að vatnskortur verði ekki á sjúkra-
húsinu þótt vatnsveita borgarinnar
skemmist. Fjórar aðrar hreinsunar-
stöðvar eru þegar komnar til Amm-
an í Jórdaníu og bíða eftir flutningi
til Íraks.
Í nágrannalöndum Íraks hefur
undirbúningur undir komu flótta-
manna staðið yfir um nokkra hríð. Í
samstarfi við Flóttamannastofnun
Sameinuðu þjóðanna hefur alþjóð-
legt hjálparstarf kirkna tekið að sér
að sjá um hreinlætisaðstöðu og
vatnsmál í nokkrum flóttamanna-
búðum auk þess sem matvælum og
öðrum hjálpargögnum hefur verið
komið fyrir.
Alþjóðlegt hjálparstarf kirkna
leggur mikla áherslu á að neyðarað-
stoð verði ekki notuð til að koma á
framfæri pólitískum eða trúarlegum
skoðunum.
Öll hjálp er veitt án tillits til þjóð-
ernis, trúarbragða eða pólitískra
skoðana og alþjóðlegum siðareglum
um hjálparstarf fylgt í einu og öllu.
Þeir sem vilja leggja hjálparstarfinu
lið geta hringt í síma 907 2002.
Hjálparstarf vegna
stríðsins í Írak
Eftir Jónas
Þóri Þórisson „Alþjóðlegt
hjálparstarf
kirkna legg-
ur mikla
áherslu á að
neyðaraðstoð verði
ekki notuð til að koma
á framfæri pólitískum
eða trúarlegum skoð-
unum.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
Hjálparstarfs kirkjunnar.