Morgunblaðið - 29.03.2003, Qupperneq 37

NEYTENDUR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. MARS 2003 37
Evrópurútur Úrvals Útsýnar
í Smáranum eru flestar
uppseldar, þess vegna
bjóðum við upp á aukaferðir!
l
í l
l ,
j i i
Evrópurúta 2, Portúgal og Suður-Spánn 25. apríl–4. maí: 6 sæti laus.
Þetta er ferð sem veitir forskot á sumarið á lúxushótelum með lúxusmat,
kvöldskemmtanir, skoðunarferðir, sól og sumar í apríllok!
Evrópurúta 4a, aukaferð til Ítalíu 5. – 19. júlí: Sæti laus. Í þessari ferð eru
allir merkustu staðir hins forna Rómarveldis á Ítalíu skoðaðir, en samt koma
menn úthvíldir heim!
Evrópurúta 6, Stórborgarrúta 15–28. ágúst: Nokkur sæti laus.
Í þessari ferð er búið á lúxushótelum og hápunktur ferðarinnar verður verð-
ur þegar við siglum á Dóná með tónlist, drykk og mat í 3 tíma á þjóðhátíð-
ardegi Ungverja og verðum vitni að einstökum viðburði, upplýstar hallir
Búdapest og flugeldahaf.
Evrópurúta 8a, aukaferð til Trier (aðventuferð) 30. nóv.–7. des.: Sæti laus
Þessi ferð sló algjörlega í gegn í fyrra. Núna bjóðum við upp á betur stað-
sett hótel alveg við göngusvæðið og eina kvöldmáltíð í viðbót fyrir sama
heildarverð!
Nánari upplýsingar fást í síma 585 4100, www.urvalutsyn.is (sérferðir/
Evrópurútur) og á skrifstofunni í Smáranum, Hlíðasmára 15, Kópavogi.
Sími 585 4100 • www.urvalutsyn.is
Fararstjóri: Friðrik G. Friðriksson
frissigf@mmedia.is
UPPRUNAMERKINGAR hafa ver-
ið að ryðja sér til rúms í Evrópu á síð-
ustu árum og hérlendis er nú verið að
skoða hvort ekki eigi að setja slíkar
reglur um merkingar á ávöxtum og
grænmeti og reyndar fleiru eins og
t.d. kjötvöru.
Í kjölfar aukinna viðskipta með
matvæli á milli landa hafa neytendur
kallað eftir slíkum merkingum. Svava
Lív Edgarsdóttir, matvælafræðingur
hjá Umhverfisstofnun, segir að erfða-
breytt matvæli, kúariða og reglu-
bundið eftirlit með varnarefnum í
ávöxtum og grænmeti hafi stutt enn
frekar við kröfu neytenda að fá að vita
hvaðan varan sé upprunin eða hvern-
ig hún sé framleidd. Að sögn hennar
voru settar samræmdar reglur um
staðlaðar merkingar á ávöxtum og
grænmeti með reglugerð frá Evrópu-
sambandinu seinni hluta árs 2001.
„Þessar reglur, sem fjalla m.a. um
upprunamerkingar á ávöxtum og
grænmeti, voru teknar upp í flestum
Evrópuþjóðum á síðasta ári. Reglurn-
ar eru hinsvegar ekki hluti af EES-
samningnum þannig að við höfum
ekki tekið þær upp. Noregur sem
einnig er EES-ríki hefur sett sínar
eigin reglur um ávexti og grænmeti
og byggir þær á reglum Evrópusam-
bandsins. Þar er gerð krafa um að
upplýsa neytendur um vöruheiti og
upprunaland. Þá er auk þess skylt að
gefa upp tegundarheiti fyrir epli, per-
ur, plómur, kirsuber og jarðarber.“
Svava Lív segir að verið sé nú að
skoða hjá Umhverfisstofnun hvort
taka skuli upp slíkar reglur hér á
landi.
Hún segir að í íslenskri merkingar-
reglugerð sé þegar skylt að gefa upp
tegundarheiti á kartöflum. Þar segir
ennfremur að merking skuli ekki vera
blekkjandi fyrir kaupanda m.a. hvað
varðar sérkenni, tegund, uppruna eða
aðferð við framleiðslu. Upplýsingar
um framleiðsluland eiga að koma
fram þegar nauðsynlegt er að gefa
rétta hugmynd um uppruna vörunn-
ar. Hún bendir á að þessi regla sé háð
mati og það geti verið erfitt að beita
henni enda hafi Evrópusambandið
sett sérreglur um upprunamerkingar
á tilteknum matvælum eins og fyrr
segir.
Merkingin má ekki vera villandi
Svava Lív bendir á að það geti ver-
ið framleiðendum í hag að merkja
vörur sínar með upplýsingum um
upprunaland. „Svíar hafa t.a.m. gefið
út leiðbeiningar um valfrjálsar merk-
ingar um uppruna. Þar segir m.a. að
framleiðendur verða að gæta þess að
slíkar merkingar villi ekki um fyrir
neytendum. Reglan er sú að megin-
uppistaða vörunnar á að vera úr inn-
lendu hráefni þess lands sem tilgreint
er sem framleiðsluland. Undantekn-
ing er gerð varðandi innihaldsefni
sem almenningur á að vita að eiga
ekki uppruna í landinu. Á Íslandi gæti
þetta þýtt að merkingin „íslensk
framleiðsla“ á súkkulaðistykki sem
framleitt er á Íslandi væri í lagi því
neytendur gera sér almennt grein
fyrir því að kakó og sykur eru ekki
framleidd hér á landi. Merkingin telst
því ekki villandi . Hins vegar gæti það
verið mjög villandi að nota merk-
inguna íslensk framleiðsla á græn-
meti sem einungis er skorið niður og
pakkað hér á landi því nú er farið að
framleiða töluvert af grænmeti á Ís-
landi. Oft á tíðum hefur það verið ætl-
un framleiðanda að beina neytendum
á að styrkja íslenskt vinnuafl. Merk-
ingin þarf þá að vera sett upp með
öðrum hætti til að hún villi ekki um
fyrir neytendum. Það má því segja að
ef framleiðendur merkja uppruna-
land sem Ísland eða auglýsa vöru sér-
staklega sem íslenska með öðrum
hætti, ætti varan að vera eins íslensk
og hún getur verið.“
Margir vilja forðast varnarefni
Upprunamerkingar auðvelda neyt-
endum að sniðganga vörur frá vissum
löndum.
Danskir neytendur voru til dæmis
iðnir við að sniðganga ávexti frá Ísr-
ael á sínum tíma og eftir þátt um
skorudýraeitursnotkun á Spáni of-
bauð mörgum og keyptu ekki
spænska ávexti.
Í könnun sem var gerð í fimm nor-
rænum löndum nýlega voru 1.300
neytendur spurðir hvort verslanir
ættu að segja frá upprunalandi þeirra
ávaxta eða grænmetis sem verslunin
seldi. Á daginn kom að 86% vildu að
kaupmenn væru skyldaðir til að
merkja grænmeti og ávexti með upp-
lýsingum um uppruna.
Ólafur Reykdal, matvælafræðing-
ur hjá Matvælarannsóknum Keldna-
holti, segir að neytendur geri í aukn-
um mæli kröfu um uppruna-
merkingar. „Við Miðjarðarhaf eru til
dæmis aðrar aðstæður en norðar í
Evrópu. Þar eru fleiri skordýrateg-
undir sem framleiðendur ávaxta og
grænmetis þurfa að berjast við og því
er þar notað meira af varnarefnum en
þar sem kaldara er.
Margir vilja forðast varnarefnin
sem notuð eru við framleiðslu ávaxta
og grænmetis og þá er upprunamerk-
ing besta leiðin til þess að átta sig á
því hvort líklegt sé að slíkum aðferð-
um sé beitt í ræktunarferlinu.“ Ólafur
segir að afbrigðaheiti grænmetis og
ávaxta geti einnig skipt neytendur
máli því bragð og eiginleikar séu oft
mismunandi eftir afbrigðum.
Hann nefnir sem dæmi kartöflur
sem geta verið mismunandi eftir teg-
undaheiti og samkvæmt íslenskri
reglugerð á að merkja þær með teg-
undaheiti.
Aðgreina þarf íslenska
framleiðslu
Íslenskir grænmetisbændur íhuga
nú að sérpakka íslenska framleiðslu
með vorinu til að aðgreina hana frá
innfluttu grænmeti. Helgi Jóhannes-
son er í forsvari fyrir íslenska græn-
metisbændur. „Við stefnum að því að
pakka og merkja allt íslenskt græn-
meti í vor. Það er nauðsynlegt fyrir
okkur að aðgreina íslenska fram-
leiðslu frá innfluttu grænmeti, ekki
síst eftir að tollar voru afnumdir af
þessum vörum. Íslenskir grænmetis-
bændur bjóða fyrsta flokks vöru en
geta kannski ekki alltaf verið með
sama verð og er á innfluttu grænmeti.
Þá er einnig stefnt að því að allar
vörur sem seldar eru undir merkjum
íslenskra grænmetisbænda verði
vottaðar sem vistvæn framleiðsla.“
Það þýðir að notkun varnarefna er í
algjöru lágmarki og Helgi segir að
núorðið skipti slíkar upplýsingar
marga neytendur miklu máli. „Græn-
metisbændur finna að margir vilja
frekar kaupa íslenska framleiðslu en
það er ekki alltaf auðvelt að átta sig á
því hvort um innflutta eða innlenda
framleiðslu sé að ræða. Það hefur því
miður verið eitthvað um að kaupmenn
blandi öllu saman, þ.e. íslensku og
innfluttu grænmeti, og það erum við
ekki sáttir við.“ Þeir sem rækta líf-
rænt hér á landi eru síðan með sínar
vörur sérmerktar.
Ætla að skoða málið
Það heyrir til undantekninga ef
innflutt grænmeti og ávextir eru
merktir upprunalandi í verslunum
hér á landi. Pétur Valsson, gæðastjóri
hjá Kaupási, sem reka Nóatúnsbúð-
irnar, Krónuna og 11-11 verslanirnar,
segir að þar sem áhugi neytenda hafi
ekki verið mikill á þessum málum þá
hafi Kaupás enn sem komið er ekki
lagt áherslu á að merkja grænmeti og
ávexti með upprunamerkingu, það sé
flókið ferli fyrir fyrirtækið og lítið
spurt um þessar upplýsingar.
Íslenskt grænmeti er hins vegar
alltaf upprunamerkt hjá Kaupási.
Pétur segir að ef neytendur fari í
auknum mæli að leita eftir þessum
upplýsingum muni Kaupás að sjálf-
sögðu endurskoða þessa afstöðu og
verða við óskum viðskiptavina sinna
með því að afla þessara upplýsinga
hjá birgjum sínum. Við munum halda
áfram að leita leiða til að veita við-
skiptavinum okkar bestu þjónustu í
samræmi við óskir þeirra á hverjum
tíma og við höfum þegar byrjað að
kanna á hvern hátt við getum aukið
upplýsingar um grænmeti og ávexti í
verslunum okkar.
Finnur Árnason, forstjóri Hag-
kaupa, segir að það sé fullur vilji fyrir
því að upplýsa neytendur um upp-
runa ávaxta og grænmetis. „Við mun-
um fara í að skoða þessi mál og þegar
höfum við búið til spjöld með upplýs-
ingum um næringargildi allra teg-
unda í ávaxta- og grænmetisborðum
okkar. Þar kemur einnig fram frá
hvaða hugsanlegum löndum varan
kunni að vera þótt ekki sé um upp-
runamerkingar að ræða.“
Íslenskar reglur um upprunamerkingar á grænmeti og ávöxtum?
Neytendur vilja fá að vita um
uppruna ferskra matvæla
Morgunblaðið/Kristinn
Í vor stefna íslenskir grænmetisbændur að því að merkja allar fram-
leiðsluvörur sínar til að aðgreina þær frá innfluttum vörum.
Morgunblaðið/Þorkell
Það heyrir til undantekninga ef grænmeti eða ávextir eru merkt með upp-
runalandi í verslunum hér á landi.
Verslanir hér á landi
hafa fram til þessa ekki
lagt áherslu á að upp-
lýsa viðskiptavini um
uppruna ávaxta og
grænmetis. Guðbjörg
R. Guðmundsdóttir
komst að því að neyt-
endur gera í vaxandi
mæli kröfu um að slíkar
upplýsingar liggi fyrir,
ekki síst þar sem mis-
jafnt er eftir löndum
hversu mikið notað er af
varnarefnum.
gudbjorg@mbl.is
BÓNUSVERSLUN verður opnuð
í Reykjanesbæ hinn 5. apríl
næstkomandi.
Verslunin verður þriðja
stærsta Bónusbúðin á landinu og
að sögn Guðmundar Marteins-
sonar, framkvæmdastjóra Bón-
usverslananna, eru miklar vonir
bundnar við þessa staðsetningu.
Bónus verður í húsnæði fyrr-
um Hagkaupsverslunar í
Reykjanesbæ og er búið að rífa
allt innan úr búðinni, skipta um
gólfefni og verið er að mála
hana alla. Skipulag verslunar-
innar verður með allt öðrum
hætti en í fyrrum Hagkaupsbúð
enda verður þetta að sögn Guð-
mundar hefðbundin Bónusbúð í
anda hinna 19 verslana sem eru
vítt og breitt um landið. Eins og
í öllum nýrri Bónusbúðum verð-
ur komið upp sérstökum græn-
metis- og mjólkurkælum.
Bónus í Reykjanesbæ
Morgunblaðið/Golli
Verður þriðja
stærsta
Bónusbúðin