Morgunblaðið - 30.03.2003, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 30. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
K
vikmyndaáhuginn
vaknaði hjá Lauf-
eyju Guðjónsdóttur,
nýskipuðum for-
stöðumanni Kvik-
myndamiðstöðvar
Íslands, þegar hún
byrjaði að fara í bíó. „Ætli það sé ekki
með mig eins og alla aðra,“ segir hún.
„Ég man að fyrsta alvöru kvikmyndin
sem ég sá var Barnsránið eftir Kur-
osawa og hún hafði mikil áhrif á mig.
Ég var 12 ára, fór með mömmu og
hélt þetta væri eitthvað fyrir börn.
Það reyndist nú ekki vera og hún
hafði mikil áhrif á mig.“
Engu að síður var Laufey komin
með bakteríuna fyrir kvikmyndum og
síðar fór hún að venja komur sínar í
Fjalaköttinn. „Það var kvikmynda-
klúbbur sem Friðrik Þór Friðriksson
rak með myndarskap í Laugarásbíói.
Við mættum þarna nokkrar vinkonur
klukkan níu á laugardagsmorgnum
og þorðum aldrei að spyrja hvort
hægt væri að koma á öðrum tímum.“
Vel nestuð að heiman
Laufey hóf störf sem forstöðumað-
ur Kvikmyndamiðstöðvarinnar 17.
febrúar sl. Hún var valin úr hópi sex-
tán umsækjenda, eftir að hafa fengið
eindregin meðmæli frá kvikmynda-
ráði, og skipuð af menntamálaráð-
herra. Laufey hefur BA-próf í
spænsku og kvikmyndafræðum frá
Kaupmannahafnarháskóla. Eftir að
hún lauk stúdentsprófi hafði hún mik-
inn áhuga á Spáni og Suður-Ameríku
eftir að hafa ferðast þar um slóðir.
„En einhvern veginn fann ég mig ekki
alveg í spænskunáminu og fór þá í
kvikmyndafræði,“ segir Laufey.
„Námið var blanda af fræðilegri og
hagnýtri nálgun. Við gerðum eina
mynd á önn og svo lærðum við kvik-
myndasögu, fagurfræði og uppbygg-
ingu. Eins fjallaði námið um stefnur
og strauma. Þá áttaði ég mig á því
hversu vel nestuð ég var úr kvik-
myndaklúbbnum. Danir voru ekkert
sérlega framsæknir í bíómyndavali á
þeim tíma, en heima höfðu verið sýnd-
ar tilraunamyndir og fjölbreytt flóra
kvikmynda í kvikmyndaklúbbnum.“
Laufey skrifaði lokaritgerð um
Wim Wenders og þýsku bylgjuna;
hvernig hann sótti drauminn í smiðju
Bandaríkjanna og úr varð sérþýsk
kvikmyndalist. „Hann sótti til að
mynda í bandaríska b-mynda arfinn
með myndum á borð við París Texas.“
Skemmtilegt ævintýri
Þegar Laufey kom heim úr námi
fékk hún starf hjá Sjónvarpinu, sem
fólst í innkaupum og vali á erlendu
efni og undirbúningi samninga. Eins
kom hún að sameiginlegri sölumessu
norrænu sjónvarpsstöðvanna, Nordic
Screenings. „Svo fannst mér nóg
komið og ætlaði að fara að gera eitt-
hvað allt annað, – lofaði sjálfri mér
því. Ég kvaddi Sjónvarpið með pompi
og prakt, en tveimur mánuðum síðar
var ég farin að vinna á nýrri sjón-
varpsstöð, Stöð 3.“
Þar gekk á ýmsu. „Ég tók þátt í
uppbyggingu stöðvarinnarmeð frá-
bæru fólki, en barningurinn var mikill
tæknilega og þar af leiðandi fjárhags-
lega líka. Loks þegar lausnin var í
sjónmáli var fyrirtækið keypt af Stöð
2. Það var leiðinlegur endir á
skemmtilegu og lærdómsríku ævin-
týri. Eftir það ákvað ég að venda
mínu kvæði í kross, enda sá ég mig
ekki í anda á Stöð 2 eftir þá hatrömmu
baráttu sem átt hafði sér stað.“
Stuttu seinna bauðst Laufeyju
vinna á skrifstofu menningarmála hjá
menntamálaráðuneytinu. Hún annað-
ist menningarkynningar erlendis,
málefni myndlistar og bókmennta hér
á landi og norrænt samstarf í nefnd á
vegum Norrænu ráðherranefndar-
innar, sem sér um norrænar menn-
ingarkynningar utan Norðurlanda,
auk nefndar um upplýsingatækni á
menningarsviðinu. Þá sat hún fyrir
hönd ráðuneytisins í stjórn menning-
arsjóða innan ESB og tók þátt í
menningarstarfi í EFTA.
Barnabækur og landafundir
Það sem er Laufeyju einna eftir-
minnilegast frá þessum tíma eru
menningarskipti sem fólust í því að
norrænir listamenn fóru til Suður-
Afríku og suður-afrískir listamenn
komu til Norðurlanda. „Bókmenntir
komu í okkar hlut og hópur norrænna
og suður-afrískra höfunda hittist báð-
um megin á hnettinum, skipti með sér
verkum í hópastarfi og úr því komu
fimm myndskreyttar barnabækur,
sem við fengum fjármögnun til að
prenta og dreifðum í skóla í Suður-
Afríku. Verkefnið hélt svo áfram eða
angi af því gegnum valin bókasöfn í
félagsmiðstöðvum í fátækrahverfum í
Suður-Afríku.“
Laufey vann að fjölmörgum öðrum
verkefnum, s.s. undirbúningi og fjár-
mögnun víkingasýningar í samstarfi
við Smithsonian í Bandaríkjunum.
„Sýningin var algjörlega unnin af
starfsfólki Smithsonian og á þeirra
forsendum. Áherslan var ekki aðeins
lögð á víkingana heldur siglingar
þeirra og landafundina. Því var mikið
lagt upp úr Íslandi og Grænlandi.
Sýningin ferðaðist á milli stórra safna
í Bandaríkjunum og fékk enn hærri
sess þegar Hillary Rodham Clinton
tók að sér að kynningu á henni.“
En Laufey saknaði kvikmyndanna,
sneri aftur til Sjónvarpsins og varð yf-
irmaður erlendrar dagskrár. Í því
fólst stefnumótun, val og innkaup á
efni, samningagerð og eftirfylgni, um-
sjón með þýðingum, talsetningu,
o.s.frv. Það var svo fyrir rúmum mán-
uði að hún tók við stöðu forstöðu-
manns nýstofnaðrar Kvikmyndamið-
stöðvar Íslands. Í nógu er að snúast
enda tími breytinga; ný lög tóku gildi
um síðustu áramót og von er á nýrri
reglugerð með þeim einhvern næstu
daga.
– Í hverju felast þessar breytingar,
úr Kvikmyndasjóði í Kvikmyndamið-
stöð?
„Áður var þetta allt undir sama
hatti, einnig kvikmyndasafnið, en nú
hefur verið skilið þar á milli. Kvik-
myndasafnið heyrir nú beint undir
menntamálaráðuneytið og hefur sinn
eigin forstöðumann.
Með breytingunum var sett á fót
Kvikmyndamiðstöð og er kjarni starf-
seminnar að breytast. Nú byggir út-
hlutunin á konsúlentum eða ráðgjöf-
um, sem eiga eftir að fylgjast betur
með hverju verkefni fyrir sig og veita
ekki aðeins forstöðumanninum ráð-
gjöf heldur líka umsækjendum, þ.e.
kvikmyndagerðarmönnum.
Mikil gróska á Íslandi
Lunginn úr starfinu er því að
breytast og svo þurfum við að vaxa út
frá því. Áfram verður úthlutað styrkj-
um til íslenskrar kvikmyndagerðar,
kynningar erlendis og svo vil ég færa
meiri þrótt í kvikmyndamenninguna
á Íslandi. Þar er mikil gróska og mikil
þörf á að koma með markvissum
hætti til móts við hana. Ég hef hug-
myndir í þá veru, en enn á eftir að
móta þær í samstarfi við þá sem þeg-
ar hafa haslað sér völl á þessum vett-
vangi. Þá er mikilvægt að fá meira af
fagfólki erlendis frá sem er framar-
lega á sínu sviði til námskeiða- og fyr-
irlestrahalds, treysta með því tengsl-
in og stuðla að frjórri umræðu.“
– Sumir óttast að með ráðgjöfum
verði valdið of miðstýrt og velta því
fyrir sér hvað gerist ef tiltekinn kvik-
myndagerðarmaður lendir í ónáð. Er
það nokkuð sem þú hefur í huga við
uppbyggingu starfseminnar?
„Já, það hafa mjög margir áhyggj-
ur, þó fyrst og fremst af hlutverki for-
stöðumannsins, – að hann verði of
mikill einvaldur. Það er ósköp skilj-
anlegt. Þess vegna er ég að reyna að
finna leiðir til þess að dreifa þessu
valdi og tryggja einhvers konar áfrýj-
unarmöguleika. Það má hugsa sér að
það verði gert með því að gera fleirum
kleift að koma að þessu ferli, t.d. með
hlutastörfum, og fleiri vinni með um-
sækjendum, s.s. lesarar. Þannig að
það séu fleiri en einn sem kvikmynda-
gerðarmenn geti leitað til og því full-
vissað sig um að ákvarðanir séu ekki
byggðar á persónulegri óvild.
Vandamálið er að erfitt er að finna
fólk sem hefur engin hagsmuna-
tengsl, þó það hafi hæfileika til að
vinna þessi störf. Umfram allt þarf
því gagnsæið að vera tryggt. Lögin
eru þannig að nú er ekki stjórn yfir
starfseminni og því verður enn mik-
ilvægara að búa til leikreglur til að
tryggja gagnsæið. Og til þeirra þarf
að vanda.“
Tryggja þarf gagnsæi
– Málum sem ekki var eining um
hjá Kvikmyndasjóði var stundum vís-
að til stjórnar. Hvað finnst þér um þá
ákvörðun að hafa ekki stjórn?
„Mér finnst það dálítið djarft spil-
að. Þess vegna reynir á gagnsæið og
að verkaskiptingin sé klár, þannig að
forstöðumaðurinn taki ekki bara
verkefnin til sín og segi já eða nei.
Þetta verður að vera ákveðið og skráð
vinnuferli, þannig að umsóknir fái
umsögn, lestur og álit ráðgjafa. For-
stöðumaðurinn er þá meira áfrýjun-
araðili. Enda þarf hann að halda hlut-
leysi sínu, t.d. ef verkefni sem hefur
verið hafnað fer að ganga vel, þá verð-
ur auðveldara fyrir hann að veita því
stuðning. Þá kemur ekki fyrir að for-
stöðumaðurinn fari að hanga á verk-
efnum, sem hann hefur fallið fyrir, en
enginn annar sér glóru í. Það finnst
mér vera sanngirnismál.
Forstöðumaðurinn sér einnig um
formleg tengsl við marga aðila, s.s.
Scandinavian Films, European Film
Promotion og aðrar evrópskar stofn-
anir. Kvikmyndamiðstöð þarf að hlúa
að þessum tengslum og miðla upplýs-
ingum áfram til geirans hérna heima
Teflt djarft
Morgunblaðið/Kristinn
Laufey Guðjónsdóttir veitir Kvikmyndamiðstöð Íslands forstöðu.
Laufey Guðjónsdóttir er í
forstöðu fyrir nýstofnaða
Kvikmyndamiðstöð Íslands.
Pétur Blöndal talaði við
hana, m.a. um kvikmynda-
áhugann, völd væntanlegra
ráðgjafa við úthlutun og
hvort kvikmyndir væru list-
grein eða iðnaður.