Morgunblaðið - 31.03.2003, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 MÁNUDAGUR 31. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Velkominn um borð.
Ráðstefna um lífeyrisréttindi
Sjóðir sam-
lyndra hjóna
KvenréttindafélagÍslands stóð fyrirráðstefnu síðast-
liðinn laugardag sem hafði
yfirskriftina Sjóðir sam-
lyndra hjóna. Lífeyris-
sjóðsréttindi voru þar tek-
in til skoðunar í tengslum
við hjónaskilnaði en mörg
álitamál hafa komið upp
hin seinni ár og dómar
sem fallið hafa verið mis-
vísandi. Lára V. Júl-
íusdóttir hæstaréttarlög-
maður og fyrrum
formaður Kvenréttinda-
félags Íslands var einn
fyrirlesara ráðstefnunnar
og svaraði hún nokkrum
spurningum Morgunblaðs-
ins.
– Segðu okkur frá yfir-
skriftinni...
„Yfirskriftin, Sjóðir samlyndra
hjóna, er sótt í titil bókar sem
Guðbergur Bergsson skrifaði og
hét Ástir samlyndra hjóna. Mál-
efni ráðstefnunnar var lífeyris-
sjóðsréttindi hjóna, en viss
ákvæði í lögum og nokkurt þekk-
ingarleysi almennings á vissum
möguleikum hafa ekki orðið til að
auðvelda uppgjör á réttindunum
við skilnað og oftar en ekki hefur
það orðið kveikjan að leiðindum
þegar allt hefur farið í bál og
brand.“
– Hverju vilduð þið koma þarna
til skila?
„Það var nú ýmislegt sem
þurfti að ræða og benda á, en það
má kannski segja að aðalatriðið
hafi verið að vekja umræðu um og
vekja athygli á því að það er hægt
að gera vissar ráðstafanir bæði
þegar gengið er í hjónaband svo
og þegar að skilnaði kemur um
jafna skiptingu lífeyrisréttinda.
Þá á ég við réttindi til ellilífeyris.“
– Er svo að skilja að þetta sé
mikið deiluefni?
„Það er nokkuð um að heima-
vinnandi konur standi uppi án
allra slíkra réttinda við skilnað
eftir að karlinn hefur áunnið sér
mikil réttindi. Annars staðar, þar
sem konur vinna úti, þá eru rétt-
indi þeirra oft miklum mun minni
vegna lægri launa og þá er það
spurningin sem jafnan kemur upp
ef kemur til skilnaðar hvort ekki
sé sanngjarnt að jafna út lífeyr-
isréttindin. Verstu tilvikin eru
kannski ekki algeng, en það eru
nokkur dæmi um slíkt og hin
dæmin eru náttúrulega mun fleiri.
Það hafa verið nokkur dómsmál,
en því miður þá eru úrskurðir
hæstaréttar í þeim misvísandi.“
– Ef við hverfum aftur að lög-
unum þá segir þú að þar sé að
finna ákvæði sem fólk getur nýtt
sér?
„Já, heimildin til skiptingar elli-
lífeyrisréttinda er til staðar og
hana er að finna í 14. grein l. nr.
129 frá 1997, þar stendur þetta
svart á hvítu. Þar er klárlega að-
ferð eða leið fyrir fólk en því mið-
ur er alltof algengt að fólk hafi
ekki hina minnstu hugmynd um
það og málin skýrast
ekki fyrr en illindi og
leiðindi eru komin í
spilið.“
– Hvers vegna hefur
fólk ekki hugmynd um
svona lagað, hver á að
segja því frá þessu?
„Það eiga að vera lögmenn ein-
staklinga sem koma að þessu og
leiðsögn ætti einnig að koma frá
landssamtökum lífeyrissjóðanna.
Það hefur hins vegar verið mikill
misbrestur á því að þetta ákvæði
hafi verið kynnt sem skyldi.“
– Hverjir tóku til máls á ráð-
stefnunni og um hvað töluðu þeir?
„Ég tók þarna til máls og reif-
aði málefnið út frá lögfræðilegum
sjónarhóli, eins og við höfum
komið hér að. Einnig tóku til máls
Hrafn Magnússon hjá Landssam-
tökum lífeyrissjóða sem tók á
málinu frá þeirra hlið. Guðmund-
ur Hallvarðsson alþingismaður
skoðaði réttindi heimavinnandi
kvenna og Haukur Hafsteinsson
fjallaði um lífeyrisréttindi opin-
berra starfsmanna.“
– Telur þú að vel hafi tekist til
með þessa ráðstefnu og að þið
hafið komið umræðunni á ein-
hvern rekspöl?
„Já, öll umræða um mál af
þessu tagi er til bóta og ég hygg
og vona að allir sem gera sér
grein fyrir því hvernig staða get-
ur komið upp séu sammála um að
mikillar ósanngirni getur gætt.
Það er með ólíkindum hversu
stórum hlut af eignum menn hafa
getað haldið utan skipta og engin
sanngirni í því að einn geti farið
með allan lífeyrisréttinn við skiln-
að og skilið hinn aðilann eftir með
ekki neitt.“
– Þetta er sum sé hreint og
klárt jafnréttismál?
„Já, hreint og klárt jafnréttis-
mál. Þetta er einn angi af barátt-
unni.“
– Hvernig gengur sú barátta
annars?
„Það hefur þokast, vissulega,
en því miður eins og þessi dæmi
sýna, þá er mikið verk enn óunn-
ið. Fordómar hafa minnkað en
þeirra gætir enn og hlutirnir
mættu ganga hraðar fyrir sig.
Það sem hefur einkum
breyst hin síðari ár er
aukin þátttaka kvenna
í atvinnulífinu og lang-
skólanámi. Unga fólkið
verður víðsýnna og
meðvitaðra og sér
ójöfnuðinn. Hvað lífeyrisréttindin
varðar þá hlýtur að horfa þar til
betri vegar. Umræðan er komin á
skrið og þessir misvísandi dómar
sem fallið hafa í hæstarétti gera
ekki annað en að hraða því að tek-
ið sé á málinu. Ég trúi ekki öðru
en að greitt verði úr málinu næst
þegar hjúskaparlögin verða end-
urskoðuð.“
Lára V. Júlíusdóttir
 Lára V. Júlíusdóttir fæddist í
Reykjavík 13. apríl 1951. Hún út-
skrifaðist úr lagadeild Háskóla
Íslands árið 1977, varð héraðs-
dómslögmaður árið 1980 og
hæstaréttarlögmaður árið 1998.
Lára rekur nú eigin lög-
fræðiskrifstofu og er jafnframt
lektor við lagadeild Háskóla Ís-
lands. Hún er og fyrrverandi for-
maður Kvenréttindafélags Ís-
lands. Eiginmaður Láru er
Þorsteinn Haraldsson endur-
skoðandi og eiga þau þrjú börn.
Engin sann-
girni að einn
geti farið með
öll réttindin