Morgunblaðið - 31.03.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 MÁNUDAGUR 31. MARS 2003 MORGUNBLAÐIÐ
EFTIR því sem stríðinu vindur fram
í Írak, fjölgar þeim Bandaríkjamönn-
um, sem vitna í Biblíuna og trúna í
því skyni að réttlæta hernaðinn og
framgöngu Bandaríkjanna á al-
þjóðavettvangi. Fyrir því er raunar
löng hefð í Bandaríkjunum.
Í fyrstu nýlendunni við Massachus-
etts-flóa á 16. öld, í sókn landnem-
anna vestur á bóginn og í báðum
heimsstyrjöldum síðustu aldar var sú
trú mjög rík, að Bandaríkjamenn
nytu sérstakrar blessunar guðs. Varð
hún vissulega til að auka þeim úthald
og þolgæði en sumir segja, að hún
hafi líka átt stóran þátt í að brengla
skilning þeirra á umheiminum.
Íraksstríðið, svo umdeilt sem það
er, hefur ekki aðeins beint sjónum
manna að yfirlýsingum George W.
Bush forseta um eigin trúarsannfær-
ingu og að þeim áhrifum, sem hún
hefur á ákvarðanir hans, heldur einn-
ig að trúarlegum rótum „bandarísku
sérstöðunnar“, sem sumir fræðimenn
kalla svo; að þeirri trú, að Banda-
ríkjamenn séu guðs útvalin þjóð og
beri því skylda til að deila blessuninni
með öðrum þjóðum, hvort sem þeim
líki það betur eða verr.
Þessi trú á sér djúpar rætur í
bandarískri sögu. Þegar skipið Ara-
bella var á leið til Nýja heimsins 1630
samdi púritanapresturinn John
Winthrop ræðu, sem hann kallaði
„Ímynd guðlegrar gæsku“, og túlkaði
í henni vilja guðs með nýlendunni.
„Við verðum eins og borgin í hæð-
unum,“ sagði hann og Ronald Reagan
forseti vitnaði oft til þessara orða.
Segja má, að þessi vilji guðs hafi
verið færður til bókar árið 1845 þegar
hann var notaður til að réttlæta land-
námið í vestri og stríð við Mexíkó.
Ritstjórinn og demókratinn John L.
O’Sullivan skrifaði þá, að það væri
„vilji Forsjónarinnar, að við leggjum
þetta land allt undir okkur til auka
svigrúm sístækkandi þjóðar“.
Yfirlýsingar með trúarlegu ívafi
hafa alla tíð verið vinsælar hjá banda-
rískum leiðtogum. „Þessi þjóð stend-
ur frammi fyrir augliti guðs,“ sagði
Reagan 1984. „Ég hef alltaf trúað því,
að þetta blessaða land væri eitthvað
alveg sérstakt, að það hafi verið vilji
guðs að setja þetta land niður á milli
úthafanna svo það gæti orðið athvarf
fólks alls staðar að, fólks, sem hefði
sérstaka þörf fyrir frelsi.“
Bush hefur sagt margt þessu líkt í
ræðum sínum, til dæmis í ræðunni
sem hann flutti á Ellis Island er ár
var liðið frá hryðjuverkunum 11.
september 2001. Þá sótti hann efnið í
Nýja testamentið: „Draumurinn um
Bandaríkin er von alls mannkyns. Sú
von lýsir okkur enn, hún leiðir okkur
um dimma stigu og myrkrið mun
ekki slökkva hana,“ sagði Bush.
Trúaðir hlynntari stríði
Trúaðir Bandaríkjamenn eru al-
mennt hlynntari stríðinu í Írak en
veraldlega sinnaðir landar þeirra,
jafnvel þótt drjúgur hluti kirkjuleið-
toganna sé andvígur því. Segja fræði-
menn, að sú gamla hefð að trúa á sér-
stakt hlutverk þjóðarinnar skýri það
að hluta.
Í nýlegri Gallup-könnun kom fram,
að 60% trúrækinna Bandaríkja-
manna eru hlynnt stríðinu en 49%
þeirra, sem láta sig trúna skipta
minna máli. William R. Hutchison,
prófessor í trúarbragðasögu við Har-
vard-háskóla, segir, að þeir Banda-
ríkjamenn, sem trúi því, að þeirra
samfélag sé æðra öðrum, séu yfirleitt
„fúsari til að láta að sér kveða í heim-
inum“.
Nærri helmingur Bandaríkja-
manna, 48%, trúir því, að þjóðin hafi
notið sérstakrar verndar guðs í sögu
sinni að því er fram kemur í viðhorfs-
könnun Pew-stofnunarinnar. 40%
töldu svo ekki vera. Trúin á guðlega
handleiðslu er mest meðal evang-
elísku kirkjudeildanna en áhangend-
ur þeirra eru fjórðungur þjóðarinnar
og kjarninn í fylgi Repúblik-
anaflokksins. 71% þessa fólks trúir á
guðlegu handleiðsluna en aðeins 40%
þeirra sem tilheyra öðrum kirkju-
deildum, svo sem kaþólsku kirkjunni.
Ted Haggart, nýkjörinn forseti ev-
angelísku safnaðanna, segir, að þeir
trúi á sérstakt hlutverk þjóðarinnar,
á gæsku og góðvilja og þá skyldu, að
hjálpa þeim, sem höllum fæti standa.
„Borgin í hæðunum“
Jeffrey Walz, prófessor við Con-
cordia-háskólann í Wisconsin, segir,
að evangelískir mótmælendur trúi á
„bandarísku sérstöðuna“, að Banda-
ríkin séu „borgin í hæðunum, að guð
hafi ætlað henni að vera öðrum þjóð-
um fyrirmynd“.
„Svarið við því hvort þessi evang-
elíska trú er farin að hafa áhrif á al-
þjóðavettvangi er að finna í „banda-
rísku sérstöðunni“,“ segir Walz. „Ég
sé það raunar birtast í Bush.“
Walz segir, að Bandaríkjamenn
séu mjög óþolinmóð þjóð, m.a. vegna
þessarar trúar á sérstakt hlutverk
hennar í heiminum. „Við viljum
gjarnan taka strax af skarið og gera
síðan upp smáatriðin síðar.“
Jack Fitzmier, prófessor í trúar-
bragðasögu við Claremont-guðfræði-
skólann, segir, að evangelistar séu
ekki einir um föðurlandsástina;
margir Bandaríkjamenn, án tillits til
trúar, beri mikla virðingu fyrir þjóð-
fánanum og Biblíunni, „en evangel-
istar hafa gefið henni trúarlegt inn-
tak“.
Ólíkar skoðanir
Innan evangelísku safnaðanna eru
samt uppi ólíkar skoðanir á þessari
samtvinnun Guðs almáttugs og hags-
muna þjóðarinnar eða ríkisins. Sumir
vilja setja samasemmerki milli trú-
arinnar og valdsins í þágu þjóð-
arhagsmuna en aðrir líta valdið tor-
tryggnum augum og vilja helst skilja
alveg á milli trúar og ríkisvalds.
1992 gáfu átta evangelískir fræði-
menn út bókina „Enginn er guð nema
guð: Segjum skilið við tákn vorra
tíma“. Í henni segir meðal annars:
„Margir bandarískir evangelistar
trúa fremur á föðurlandið en Krist,
geðjast betur að sögulegum mýtum
en hinni andlegu fæðu og hafa mótast
meira af fánanum en krossinum.“
Jim Wallis, framkvæmdastjóri og
ritstjóri Sojourners, evangelísks
tímarits, sem er almennt frjálslynt í
efnahags- og samfélagsmálum, orðaði
þennan ágreining svona áratug síðar:
„Til trúarinnar er ýmist vitnað til
að láta guð blessa athafnir okkar eða
til að minna á, að við berum öll
ábyrgð frammi fyrir guði. Þetta
tvennt fer ekki saman,“ sagði Wallis.
„Evangelistar eru báðum megin
hryggjar.“
Bandaríkja-
menn – hin
útvalda þjóð
Los Angeles Times.
Trúin hefur skipt Bandaríkjamenn miklu
máli alla tíð en sumir telja, að um leið hafi
hún brenglað skilning þeirra á umheiminum
og sé hugsanlega farin að hafa veruleg áhrif
á alþjóðavettvangi.
George W. Bush Bandaríkjaforseti biðst fyrir. Hann hefur sagst hafa
endurfæðst til trúar og í ræðum hans eru margar trúarlegar tilvitnanir.
Reuters
’ Ég hef alltaf trúaðþví, að þetta bless-
aða land væri alveg
sérstakt. ‘
TUTTUGU og sex manns særðust er
Palestínumaður sprengdi sig upp við
kaffihús í bænum Netanya í Ísrael í
gær. Hafa Jihad-samtökin lýst
ábyrgð á sjálfsmorðsárásinni, sem
þau segja, að hafi verið gjöf til írösku
þjóðarinnar.
Sex manns eru alvarlega særðir
eftir árásina en Palestínumaðurinn,
sem er sagður hafa verið tvítugur
námsmaður frá Tulkarem á Vestur-
bakkanum, var með svokallaða nagla-
sprengju innanklæða. Sprungu allar
rúður í kaffihúsinu en það, sem varð
fólki til lífs, er, að fjórir hermenn ut-
andyra meinuðu manninum að fara
inn.
Ísraelar eru mjög á verði vegna
stríðsins í Írak og höfðu yfirvöld var-
að við aukinni hættu á hryðjuverkum.
Í Sakhnin í Norður-Ísrael efndu
um 20.000 arabískir Ísraelar til mik-
illa mótmæla í gær en þá var sérstak-
ur minningardagur um sex manns,
sem féllu 1976 er þeir mótmæltu upp-
töku Ísraela á landi þeirra. Í gær
breyttust mótmælin í stuðningsyfir-
lýsingu við Íraka.
Tugir
særðust á
kaffihúsi
Netanya. AFP.
Sjálfsmorðsárás í Ísrael
EIGINKONA Slobodans Milosevic,
fyrrverandi forseta Júgóslavíu, hef-
ur hafnað því að snúa tafarlaust aft-
ur til Serbíu til að mæta til yf-
irheyrslu í tengslum við rann-
sóknina á morð-
inu á öðrum
fyrrverandi for-
seta landsins, Iv-
ans Stambolic.
Dóttir þeirra
Milosevic-hjóna
tjáði svartfellska
dagblaðinu Publ-
ika að móðir
hennar, Mirjana
Markovic, sem er
nú í Rússlandi,
segðist hissa á því að heyra að lög-
reglan í Belgrad hefði hótað því að
gefa út alþjóðlega handtökuskipun
á hendur sér, mæti hún ekki til yfir-
heyrslu.
„Látum þá bara gefa út þessa
handtökuskipun,“ hafði Marija Mil-
osevic eftir móður sinni, en serbn-
eska lögreglan sagðist á laugardag
hafa „trúverðugan grun“ um að
Markovic hefði tengzt morðinu á
embættisforvera Milosevic, Ivans
Stambolic, en hann hvarf fyrir
þremur árum er hann var að
skokka í almenningsgarði í Belgrad.
Jarðneskar leifar Stambolic fund-
ust sl. föstudag og meintir morð-
ingjar hans – fjórir liðsmenn lög-
reglusérsveitar – voru handteknir.
Serbneski varaforsætisráðherr-
ann Zarko Korac ýjaði að því í sjón-
varpsviðtali í gær, að Markovic
kynni líka að tengjast morðinu á
forsætisráðherranum Zoran Djindj-
ic, sem var skotinn 12. marz sl.
Mætir ekki til
yfirheyrslu
Belgrad. AP.
Mirjana
Markovic
♦ ♦ ♦
UM 1.600 manns víðs vegar um
heiminn hafa smitazt og veikzt af
völdum bráðrar lungnabólgu, svo-
kallaðrar SARS-veiki, en smit-
hættan er meiri en upphaflega var
gert ráð fyrir, að því er Julie Gerb-
erding, yfirmaður smitvarna í
Bandaríkjunum, sagði í samtali við
sjónvarpsstöðina CNN í gær.
Fyrr í mánuðinum, þegar veik-
innar fór að verða vart í Norður-
Ameríku, héldu heilbrigðisstarfs-
menn að hún gæti einungis smitazt
við það að vera mjög nærri sýktri
manneskju, líkt og á við um lækni
og fjölskyldu hins veika.
Alls hafa 58 látizt í þrettán lönd-
um en flest hafa fórnarlömbin verið
í Kína og Hong Kong. Ítalski lækn-
irinn Carlo Urbani, sem fyrstur
varaði kollega sína við þessari nýju
tegund bráðrar lungnabólgu, dó
sjálfur úr sjúkdómnum í Bangkok
á laugardag, eftir því sem Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin, WHO,
greindi frá. Urbani var einn þeirra
sem tóku við friðarverðlaunum
Nóbels árið 1999 fyrir hönd alþjóð-
legu hjálparsamtakanna Læknar
án landamæra.
Heilbrigðisyfirvöld í Hong Kong
greindu frá því í gær að 60 manns
til viðbótar hefðu sýkzt af sjúk-
dómnum. Heildarfjöldi smitaðra í
Hong Kong er þar með kominn í
530, en af þeim eru 13 þegar látnir.
Yfirvöld bæði í Hong Kong og
Singapúr greindu frá nýjum dauðs-
föllum af völdum SARS í gær.
Bandarískir sérfræðingar hvetja
fólk til að ferðast ekki til Kína,
Hong Kong, Singapúr og Hanoi.
Um 1.600 manns hafa smitazt
Hong Kong, Genf. AFP.