Morgunblaðið - 31.03.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 31. MARS 2003 19
undan-
tonnum af
erð á laxa-
rari en
egi, Chile,
ðar tapa
ðar er
disbænda
dum við
erða-
ðin er og
xeldi?
vekja at-
rekstur
langtum
Bleikju-
ndsins né
ið. Ís-
ar að
eldisins
laxeldis
g?
ðarfyr-
í iðnaði
Það er einkum tvennt sem kemur
til greina:
I. Annars vegar sú fyrirhyggja og
græðgi að eigna sér firðina fyrir
framtíðareldi á saltvatnsfiskum svo
sem þorski, ýsu, hvítlúðu og hlýra.
Stórvaxnar kvíar, festingar og
starfsleyfi einkavinanna munu
tryggja viðveru sömu fyrirtækja í
þessum dýrmætu fjörðum um
ókomna tíð. Eignarhald stórútgerð-
anna yfir fjörðum getur í óbreyttu
stjórnarfari orðið að veruleika, rétt
eins og afnotaréttur þeirra sömu yfir
fiskimiðum okkar Íslendinga sem
þeir kalla nú blákalt eignarrétt.
II. Möguleikinn til að tryggja eigi
lágmarkseldi fyrir neyslu á heima-
markaði sem í raun greiðir nokkuð
hátt verð fyrir laxaafurðir í sam-
anburði við aðrar þjóðir. Einnig get-
ur flutningur á ferskum laxi til
Bandaríkjanna komið til greina en
þar mun laxinn keppa við ódýrar
laxaafurðir Chilebænda.
Upp úr öllu stendur að framleiðsla
á frystum laxaafurðum er hrein og
bein ávísun á mikinn taprekstur mið-
að við núverandi markaðsskilyrði
sem ekki sér fyrir endann á.
Hvað er til ráða?
Frjálslyndi flokkurinn hafnar eldi
á erlendum laxfiskstofnum við
strendur landsins. Frjálslyndi flokk-
urinn styður hins vegar eindregið
eldi á íslenskum vatna- og sjávar-
lífverum. Þetta var samþykkt ein-
róma með ályktun á nýloknu lands-
þingi flokksins.
Laxeldi á Íslandi er skammt á veg
komið, skilar ekki arði og örfáir ein-
staklingar hafa starfa við. Mun
skynsamlegra væri að stunda eldi
saltvatnsfiska við strendur landsins.
Hlúum að íslenskum ferðamanna-
iðnaði með því að taka mið af arð-
semi stangveiðinnar. Með því erum
við að hlúa að þeirri atvinnugrein
sem hvað mesta framtíð á fyrir sér á
Íslandi. Ferðamannaiðnaðurinn
hentar mjög vel litlum og meðal-
stórum fyrirtækjum þar sem dugn-
aður einstaklingsins fær að njóta
sín. Stjórnvöld verða að beisla hagn-
aðarvonina í almannaþágu með hag
og tækifæri einstaklinga að
leiðarljósi og hætta að hygla hinum
fáu útvöldu. Ég tel að leiguréttur
eða afnotagjald skuli vera af
ákjósanlegum fjörðum er nýtast
munu til fiskeldis á saltvatnsfiskum í
framtíðinni. Í Færeyjum og Noregi
greiða menn fyrir afnotarétt af
ákjósanlegum fjörðum, víkum eða
vogum er nýtast til eldisiðnaðar.
Höldum við hreinleika villtra ís-
lenskra laxfiska í ám landsins og
gerum Ísland og náttúru landsins að
enn eftirsóttara ferðamannalandi.
Tökum íslenska náttúru fram yfir
áhættusamar fjárfestingar stór-
útgerðanna í norskum eldislaxi.
Látum íslenska náttúru njóta vafans
og leyfum íslenskri náttúru-
ferðamennsku að halda áfram að
dafna.
i stangveiðinnar
di á er-
ndur
tyður
skum
Höfundur skipar 1. sæti Frjálslynda
flokksins í Suðvesturkjördæmi.
ALLT frá unglingsárum hef ég
stutt Atlantshafsbandalagið og
aðild okkar að því. Kannske það
hafi ráðið mestu um virka þátt-
töku mína í Sjálfstæðisflokknum
lengst af, að flokkurinn stóð vörð
um bandalag vestrænna þjóða í
því kalda og heita stríði sem mín
kynslóð þurfti að lifa við gagn-
vart ógnarstjórninni í austri. Þau
átök voru enginn barnaleikur og
ef ekki hefði verið fyrir staðfestu
NATO-sinna á Vesturlöndum og
styrk Bandaríkjamanna er engan
veginn víst hvernig þeim hildar-
leik áróðurs, átaka og ástríðu-
fullra sjónarmiða hefði lyktað.
Já, Bandaríkin voru stoð og
stytta frelsis og lýðræðis í okkar
heimshluta. Frelsisstyttan sjálf.
Náið varnarsamstarf Íslands og
Bandaríkjanna hefur reynst okk-
ur vel og fyrir það erum við
þakklát. Án þess að hvorugur
eigi hinum skuld að gjalda. Þar
voru gagnkvæmir hagsmunir í
húfi.
Ísland er örverpi við hliðina á
hinni voldugu og fjölmennu þjóð
í vestri. En Bandaríkjamenn
hafa engu að síður sýnt okkur
virðingu sem sjálfstæðri þjóð,
sem tekur sjálfstæðar ákvarð-
anir án undirgefni eða auðmýkt-
ar. Í anda þess frelsis og sjálf-
stæðis, sem við höfum jú verið að
standa vörð um. Allt hefur þetta
gerst, án þess að Íslendingar hafi
vopnast, án þess að neinn hafi ver-
ið með yfirgang, án þess að við
göngumst undir það að árásir og
stríðsleikir séu eina lausnin á milli-
ríkjadeilum. Allt hefur þetta gerst í
þökk meirihluta þjóðarinnar.
Í ljósi þessarar sögu er það sorg-
legt stílbrot að íslensk stjórnvöld
ljái máls á því, í einu símtali, í
tveggja manna tali, að lýsa yfir
stuðningi við einhliða, ótímabærar
aðgerðir og árásir gagnvart Írak.
Ísland er vopnlaus þjóð, ekkert í
okkar þjóðarsál, menningu, arfleifð
eða hlutverki í samfélagi þjóðanna
kallar á að Ísland dragist inn í
hernað og árásir af þessu tagi.
Allra síst í ljósi þess að vestrænar
þjóðir skiptast mjög í tvö horn í af-
stöðu sinni til hernaðarins og sjálft
Atlantshafsbandalagið, þar sem við
erum aðilar, hefur ekki samþykkt
þátttöku í stríðinu og ekki lagt
blessun sína yfir það. Sameinuðu
þjóðirnar eru látnar lönd og leið.
Þjóðarréttur er að engu hafður.
Hvers vegna í ósköpunum gat
ekki Ísland staðið til hliðar? Eins
og Norðmenn, Svíar, Finnar,
Frakkar, Þjóðverjar, Belgar. Eins
og NATO. Eins og við flest viljum.
Auðvitað vonumst við til að okk-
ar gömlu bandamenn, Bretar og
Bandaríkjamenn, hafi sigur í þessu
stríði. Auðvitað viljum við Saddam
Hussein á burt. Auðvitað skiljum
við ótta bandarísku þjóðarinnar
gagnvart hryðjuverkum og eitur-
efnavopnum.
En hvatvísleg yfirlýsing um
stuðning Íslands er ekki geðþekk,
ekki í takt við þau viðhorf, sem
ríkja um þá nálgun sem friðsamt
fólk, hér sem annars staðar, taldi
eðlilega og skynsama, þegar hér
var komið sögu. Ég ætla ekki að
fullyrða að þeir ráðamenn íslensk-
ir, sem stóðu að þessari ákvörðun,
hafi gert það af undirlægjuhætti,
en hitt er deginum ljósara, að
stríðsyfirlýsing af hálfu Íslands er í
fullkomnum blóra við þjóðina, kjós-
endur og hina íslensku þjóðarsál. Í
yfirgnæfandi óþökk þeirra lands-
manna, sem ráðamenn okkar fara
með umboð fyrir.
Eftir Ellert B.
Schram
„En hvatvísleg yfirlýsing um stuðning
Íslands er ekki geðþekk, ekki í takt
við þau viðhorf, sem ríkja um þá nálg-
un sem friðsamt fólk, hér sem annars
staðar, taldi eðlilega og skynsama.“
Höfundur er frambjóðandi
Samfylkingarinnar í Reykjavík.
Í óþökk landsmanna
gúst árið
nnskólans
n skól-
num og til
tjórnum.
utverk og
æði til að
nanir sín-
óla og
tar árið
iðmið
mikill far-
málum.
nú kost á
mhals-

Menntamálaráðuneytið hefur
staðið fyrir rannsóknum á um-
fangi eineltis í grunnskólum.
Unnið hefur verið markvisst að
innleiðingu aðgerða og áætlana
gegn einelti í skólum í samstarfi
við Samband ísl. sveitarfélaga.

Unnið er að námskrárgerð fyrir
starfsnám á framhaldsskólastigi
en frumvinnan er í höndum
starfsgreinaráða.

Umtalsverðum fjármunum hefur
verið varið til fjarnáms enda hef-
ur það stöðugt verið að eflast.
Fjarnám hefur opnað fjölmörg-
um aðgengi að framhalds- og há-
skólanámi og nú stunda það á
þriðja þúsund manns.

Stofnaðar hafa verið 8 símennt-
unarmiðstöðvar í öllum lands-
hlutum með aðkomu sveitarfé-
laga, atvinnulífs og skóla. Þær
eru orðnar mikilvægur þáttur í
aðgangi landsmanna að símennt-
un og háskólanámi.

Á Íslandi eru nú starfræktir 8 há-
skólar og hefur þeim fjölgað um 5
á sl. árum. Nemendur og náms-
leiðum hefur fjölgað mikið og hef-
ur menntamálaráðuneytið gefið
út lista með yfir 250 prófgráðum
sem unnt er að ná í íslenskum há-
skólum.

Mótuð hefur verið ný stefna um
yfirstjórn vísinda og rannsókna.
Samþykkt hafa verið ný lög um
vísinda- og tækniráð og um op-
inberan stuðning við vísindarann-
sóknir.
Hér hafa aðeins verið nefnd
nokkur framfaraskref í mennta-
málum hér á landi sem sýna að mik-
ið hefur áunnist í þessum mála-
flokki. Sjálfstæðismenn vilja halda
áfram að auka framlög til mennta-
mála á næstu árum m.a. til þess að
festa í sessi þann mikla vöxt sem
verið hefur á framhaldsskóla- og
háskólastigi síðustu ár og bæta
þannig samkeppnishæfni íslenska
menntakerfisins enn frekar.
álum
am að
æstu
si
á
.“
Höfundur er 6. maður á lista Sjálf-
stæðisflokksins í Suðvesturkjördæmi.
atta-
nar hafa
nafólki
afa þeir
tur fer
við góða
afnvel
eru ekki
Þeir eldri
subrest fá
öldum.
gum held-
eysi og á
ubrögð-
efur afar
d að
g jafnvel
legum
aðgerðum eða hjúkrunarrými.
Fjársvelti hjúkrunarheimila er
slíkt að mörg hver hafa orðið að
grípa til þess að skerða þjónustu.
Lokanir á deildum fyrir aldraða
eru árviss viðburður í sparnaðar-
skyni. Söngurinn um að ekki fáist
fólk til að vinna störfin hljómar
falskt þegar ráðamenn vita að laun-
in fyrir erfið umönnunarstörf eru
svo lág að margt það fólk sem þau
vinnur á varla fyrir brýnustu nauð-
synjum.
Ónóg heimaþjónusta
En það er ekki bara inni á hjúkr-
unarheimilum sem skórinn kreppir.
Meðan fólk bíður eftir úrræðum
þarf það oftast að fá aðstoð heima-
hjúkrunar og heimaþjónustu. Þar
er unnið frábært starf við erfiðar
aðstæður. Fjárskortur á báðum
sviðum veldur því hins vegar að sú
þjónusta sem er í boði er ekki nóg.
Og meðan heimahjúkrun er á hendi
ríkisins og heimaþjónusta á hendi
sveitarfélaga er alltaf hægt að
kasta boltanum á milli sín og benda
á hinn aðilann þegar kvartað er
undan þjónustuskorti.
Samhliða því að vandinn eykst á
ofangreindum sviðum og eymdin
versnar, verður aðsókn að úrræð-
um hjálparstofnana sífellt meiri.
Dæmi um allt þetta sáust á áþreif-
anlegan hátt í aðdraganda jólahá-
tíðarinnar. En hver voru svör
æðstu ráðamanna? Jú, eitthvað á
þá leið að margt af þessu fólki væri
ekki í rauninni hjálparþurfi!
Vilja Íslendingar búa í samfélagi
sem kemur svona fram við sína
varnarlausustu þegna? Ég tel að
svarið sé ótvírætt: Nei. Í kosning-
unum þann 10. maí fær þjóðin tæki-
færi til að losa sig við þá valdhafa
sem leitt hafa velferðarkerfið í þær
ógöngur sem að ofan er lýst.
Vinstrihreyfingin - grænt framboð
hefur sett fram skýra stefnu í vel-
ferðarmálum. Öflugasta andsvarið
við áframhaldandi niðurrifi velferð-
arkerfisins er stuðningur við VG í
vor.
ag?
Höfundur er öldrunarlæknir
og skipar 3. sæti á lista VG í
Suðvesturkjördæmi.
VEGNA ákvörðunar ríkisstjórn-
arinnar er Ísland eitt af 30 ríkjum
sem styðja stríðið gegn Írak með
ótvíræðum hætti í upphafi átak-
anna. Það er sorglegt að íslenska
ríkisstjórnin skuli með þessum
hætti gera okkur að þátttak-
endum í stríði sem flestir þjóð-
réttarfræðingar telja vera ólög-
mætt.
Það var hugsanlega hægt að
leysa deiluna á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna og ýmislegt benti til
þess að skriður væri kominn á
málið. Það er hins vegar ljóst að
ekki var áhugi fyrir friðsamlegri
lausn hjá stríðandi öflum. Mark-
mið Sameinuðu þjóðanna og álykt-
un þeirra var um afvopnun Íraks
en stríðið er hins vegar háð til að
koma Saddam frá völdum þótt
engin ályktun hafi verið gerð um
slíkt. Bandaríkjaforseti setti að-
eins eitt skilyrði sem hann taldi
duga til að koma í veg fyrir stríð.
Það var að Saddam Hussein færi
frá völdum.
Mikil afturför í
alþjóðasamskiptum
Þróun Íraksmálsins er mikil
afturför og minnir á ástand
heimsmála í upphafi 20. aldar þeg-
ar ekkert alþjóðlegt samkomulag
var til og hinn sterki fékk sínu
fram. Eftir lok seinni heimsstyrj-
aldarinnar hófst lengsta frið-
artímabil í sögu Evrópu sem
byggðist fyrst og fremst á sam-
vinnu þjóðanna innan Evrópusam-
bandsins, á félagslegum umbótum
og alþjóðaviðskiptum. Í Íraksmál-
inu var hins vegar ákveðið að fara
aðra leið, leið vopnavaldsins.
Átökin í Írak hafa rofið ein-
staka samstöðu þjóða heims gegn
hinni raunverulegri ógn sem eru
hryðjuverk. Eftir 11. september
stóðu nær allar þjóðir saman í
baráttunni gegn hryðjuverkum.
Nú er sú barátta í uppnámi og
bandalög hafa klofnað vegna
Íraksmálsins.
Stjórnmálamenn verða að reyna
til hins ýtrasta að komast að frið-
samlegri lausn í alþjóðadeilum. Í
Íraksmálinu var það ekki gert.
Stríð er alltaf neyðarúrræði en
það er úrræði engu að síður. Í
Kosovo var alþjóðasamfélagið búið
að reyna að komast að frið-
samlegri lausn en niðurstaðan
varð því miður að friðsamleg
lausn var ekki fær. Því var skylda
alþjóðasamfélagsins að grípa þar
inn í með vopnavaldi.
Sumir sjálfstæðismenn telja sig
sjá einhverja samsvörun í stríðinu
í Írak og í átökunum í Kosovo.
Þessar aðgerðir eru hins vegar
engan veginn sambærilegar. Í
Kosovo var um að ræða fjölda-
morð í beinni útsendingu, skipu-
lagðar hópnauðganir og flótta-
menn streymdu yfir landamærin.
Alþjóðlegar stofnanir eins og
NATO og ESB stóðu heil að að-
gerðunum í Kosovo. Öll nágranna-
ríki Serbíu studdu þær inngrip
ásamt á annað hundrað þjóðríkja.
Stríðið í Kosovo var háð á grund-
velli alþjóðlegs bandalags af
mannúðarástæðum þegar öll önn-
ur sund voru lokuð.
Í Írak er allt annað uppi á ten-
ingnum. Minnihluti þjóða heims
styður stríðið gegn Írak sem er
háð í mikill óþökk flestra ná-
grannaríkja Íraks. Almenningur í
langflestum ríkjum er algjörlega
andvígur stríðinu. Afvopnunareft-
irlit Sameinuðu þjóðanna var í
fullum gangi þegar Bandaríkja-
menn ákváðu að fara í stríðið.
Engar alþjóðlegar stofnanir
standa að baki stríðinu. Um er að
ræða einhliða hernaðaraðgerðir
nokkurra þjóða. Ef Ísland vill
taka þátt í slíkum aðgerðum eig-
um við að gera það á vegum
NATO og Sameinuðu þjóðanna en
ekki fara út fyrir alþjóðastofnanir
eins og íslensk stjórnvöld hafa nú
gert. Vegna smæðar Íslands og
herleysis eiga fáar þjóðir jafn-
mikið undir því að þjóðarréttur og
alþjóðastofnanir séu virt.
Þennan mun á átökunum í Kos-
ovo og í Írak hafa langflestar
þjóðir Evrópu skilið s.s. Þjóð-
verjar, Frakkar, Belgar, Norð-
menn, Grikkir o.s.frv. sem studdu
aðgerðirnar í Kosovo en eru and-
vígar stríðinu í Írak. Þennan mun
skilur Samfylkingin einnig. Við
styðjum ekki Bandaríkin skilyrð-
islaust í hernaði þótt Bandaríkin
séu ein helsta samstarfsþjóð Ís-
lendinga í marga áratugi. Sam-
fylkingin er vinveitt Bandaríkj-
unum og hún harmar þessa
óskynsamlega stefnu vinaþjóðar.
Drögum ríkisstjórnina
til ábyrgðar
Það er að sjálfsögðu enginn að
tala máli Saddam Husseins enda
er hann hinn mesti harðstjóri sem
ber að koma frá völdum. Það var
hins vegar ekki fullreynt að leysa
málið á friðsamlegan hátt. Íslend-
ingar eiga a.m.k. ekki að stuðla að
hinu gagnstæða eins og íslenska
ríkisstjórnin gerði með stuðnings-
yfirlýsingu sinni við stríðið.
Ísland er fyrsta ríkið af þessum
30 ríkjum á sérstökum stuðnings-
lista stríðsins sem heldur þing-
kosningar. Hvort sem stríðið
verður stutt eða langt skulum við
sýna það í verki, ekki bara fyrir
okkur sjálf heldur fyrir umheim-
inn, að íslenskur almenningur
gleymir þeim ekki sem gerðu
þjóðina að þátttakanda í þessu
ólögmæta stríði.
Röng stefna ríkisstjórn-
arinnar í Íraksmálinu
Eftir Ágúst Ólaf
Ágústsson
,,Það er sorglegt að íslenska rík-
isstjórnin skuli með þessum hætti
gera okkur að þátttakendum í stríði
sem flestir þjóðréttarfræðingar telja
vera ólögmætt.“
Höfundur er formaður Ungra
jafnaðarmanna og frambjóðandi
Samfylkingarinnar í 4. sæti í
Reykjavík suður.