Morgunblaðið - 02.04.2003, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 2. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
MÉR skilst á formanni Sjálfstæðis-
flokksins að hann sé athafnastjórn-
málamaður, maður sem láti verkin tala.
Andstæðinga sína skilgreinir hann sem
umræðustjórnmálamenn og er á honum
að skilja að þeir tali bara og láti þar við
sitja. Það er hornsteinn lýðræðisins að
ræða mál, vega og meta ólík sjónarmið og
byggja ákvarðanir á skynsamlegum rök-
um og ályktunum. Umræðan er aflvaki
ákvarðana og árangurs. Í þessu ljósi vil
ég benda athafnastjórnmálamanninum á
ólíkan árangur Reykjavíkurborgar og
ríkisvaldsins í jafnréttismálum ekki síst
vegna þess að í loforðalista Sjálfstæð-
isflokksins frá nýafstöðnum landsfundi,
er ekki vikið einu orði að jafnrétti
kynjanna.
Í starfi mínu hjá Reykjavíkurborg hef
ég beitt mér fyrir víðtækri umræðu og
aðgerðum með það að markmiði að
hrinda í framkvæmd sameiginlegri hug-
sjón flestra Íslendinga um jafnrétti
kynja. Reynslan hefur kennt mér að það
er í raun auðveldara að ná árangri í jafn-
réttismálum en margir vilja vera láta.
Þegar allt kemur til alls er það aðeins
spurning um vilja, þekkingu og þraut-
seigju. Því getur fátt skýrt lélegan árang-
ur ríkisins í jafnréttismálum annað en
skortur á pólitískum metnaði. Og eftir
höfðinu dansa limirnir.
Árangur borgarinnar og
árangursleysi ríkisins
Reykjavíkurborg hefur jafnað full-
komlega hlut kynjanna í æðstu stjórn-
unarstöðum og eru konur nú meðal
æðstu embættismanna í öllum greinum
borgarrekstursins. Þessi árangur náðist
á aðeins átta árum. Þótt hann sé ein-
stakur hér á landi á hann sér einfaldar
skýringar. Í fyrsta lagi stafar hann af því
að jafnréttisstefna borgarinnar og jafn-
réttislög landsins hafa verið tekin alvar-
lega. Í öðru lagi stafar hann af því að
Reykjavíkurborg laðar nú að sér starfs-
umsóknir frá fólki sem telja má til þeirra
sem hæfastir og best menntaðir eru í
samfélagi okkar. Þar af hafa verið fjöl-
margar afar hæfar konur. Reynsla
þeirra, þekking og sjónarmið hafa leitt til
nýsköpunar í stjórnsýslu, þjónustu og öll-
um starfsháttum í borgarrekstrinum.
Þannig er árangur í jafnréttismálum
vitnisburður um hæfni stjórnenda og nú-
tímalega, faglega stjórnun.
Nýútkomin skýrsla nefndar um jafn-
rétti við opinbera stefnumótun, sem for-
sætisráðherra skipaði á árinu 2001, er
dapur vitnisburður um frammistöðu rík-
isins í jafnréttismálum, enda hefur rík-
isstjórnin kosið að þegja um niðurstöður
hennar. Hvorki formaður nefndarinnar
né forsætisráðherra sáu ástæðu til að
efna til blaðamannafundar til að kynna
hana, eins og gjarnan tíðkast með slíkar
skýrslur. Það er tæpast von því þar kem-
ur fram að meðal forstöðumanna ráðu-
neyta og undirstofnana þeirra eru konur
aðeins 18,7%. Í sjö ráðuneytum og und-
irstofnunum þeirra eru engar konur
meðal forstöðumanna og aðeins þriðj-
ungur ráðuneyta hefur sett sér jafnrétt-
isáætlun.
Ríkið hefur haft næg tækifæri til að
bæta stöðu sína að þessu leyti hraðar en
raun ber vitni. Það hefur látið mörg tæki-
færi framhjá sér fara. Órækasti vottur
þess er sá fjöldi erinda til kærunefndar
jafnréttismála á ári hverju sem berst frá
hámenntuðum og reynslumiklum konum
sem telja sér mismunað við ráðningar hjá
ríkinu. Að meðaltali hafa hátt í fimm
kærur á hendur ríkinu borist nefndinni á
ári hverju síðan hún var stofnuð árið
1991, flestar vegna stöðuveitinga.
Ég skora á fjármálaráðherra
Reykjavíkurborg hefur gert end-
urteknar kannanir á launamun kynjanna
og þær sýna að hann minnkaði umtals-
vert á árabilinu 1995–2001 og er í dag
kominn niður í 7%. Þessum árangri hefur
m.a. verið náð í góðu samstarfi við verka-
lýðshreyfinguna með því að beita fjöl-
þættum aðgerðum s.s. gerbreyttum að-
ferðum við gerð kjarasamninga og
samræmingu á réttindum ASÍ-félaga og
opinberra starfsmanna borgarinnar.
Nýtt starfsmat, sem nú er í vinnslu hjá
borginni, hefur það að markmiði að draga
enn frekar úr þessum mun.
Ríkið, stærsti atvinnurekandi landsins
og stærsti atvinnurekandi kvenna, getur
aftur á móti ekki svarað því hver sé
launamunur kynja meðal ríkisstarfs-
manna. Skýringin er einföld. Fyrirheit
fjármálaráðherra frá því í kjarasamn-
ingum 1997 um að láta fara fram rann-
sókn á launamun kynja hefur ekki verið
efnt. Þaðan af síður getur ríkið svarað því
hvort launamunurinn er að aukast eða
minnka, þrátt fyrir að vera iðulega innt
eftir því af alþjóðastofnunum sem hafa
það hlutverk að fylgja eftir skuldbind-
ingum Íslands að þessu leyti. Samt segir í
jafnréttislögum frá árinu 2000 að at-
vinnurekendur skuli gera grein fyrir
markmiðum og aðgerðum í því skyni að
tryggja konum og körlum launajafnrétti.
Ég skora á fjármálaráðherra að svara
því hvaða árangri
jafnrétti kynja og
hefur beitt til þes
Ég skora á
Það eru 45 ár li
batt sig á alþjóðav
launajafnrétti kyn
réttislög voru sett
hags- og framfara
OECD, eru konur
fallslega fleiri en h
minni munur á atv
og karla og hverg
tími kvenna jafn l
sem einu fyrirvinn
jafn fjölmennar o
krefjast þess að fr
vinnulífs, hagsæld
unar sé virt að ver
umslögunum, í stö
stefnumótun.
Á sama tíma vil
málaflokkur láta t
réttismálum – rík
þykjast vera í fara
fyrir jafnrétti kyn
fundarherferðum
ímyndun sinni á lo
irnar, hvar er ára
forsætisráðherra
isstjórn forystu í
íslenskum konum
frammistöðu ríkis
réttismálum. Hve
aðeins 18,7% fors
og undirstofnana
hverju aðeins þrið
ur sett sér jafnrét
Leysum afl
Jafnrétti kynja
muni. Það snýst u
þjóðfélagsins. Það
arstoðum lýðræði
bundið okkur til a
njóta sannmælis o
þeim jöfn tækifær
samfélagsins. Það
yfirlýsingum og in
s.k. athafnastjórn
tækifæri til að bú
er meðal annars v
stjórnar og hún þ
Athafnir og árangur í
jafnréttismálum
Eftir Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur
„Nýútkomin skýrsla nefndar
um jafnrétti við opinbera
stefnumótun er dapur vitnis-
burður um frammistöðu rík-
isins í jafnréttismálum.“
Höfundur skipa
arinnar í Reykja
EFTIR að George W. Bush komst til
valda hefur utanríkistefna Bandaríkj-
anna einkennst af einstefnu á al-
þjóðavettvangi. Bush neitaði til að mynda
að staðfesta Kyoto-umhverfissáttmálann
sem Clinton hafði áður samþykkt og
hafnaði jafnframt barnasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna. Svo þvingaði hann þjóð-
ir heims til að veita bandarískum þegnum
friðhelgi frá alþjóðlega sakamáladóm-
stólnum í Haag. Heimsveldið fer sínu
fram og engu er skeytt um alþjóðlega
samvinnu. Innrásin í Írak er í óþökk
Sameinuðu þjóðanna og alþjóða-
samfélagsins alls og ber einræði Banda-
ríkjastjórnar glöggt vitni. Það er því
óskiljanlegt að ríkisstjórn Íslands skuli
leggja blessun sína yfir framferði hauk-
anna í Washington. Samlíkingin við tudd-
ann á skólalóðinni er ekki svo fráleit.
Að undanförnu hefur Bush komið fram
í sjónvarpi og harðlega gagnrýnt með-
ferð Íraksstjórnar á bandarískum stríðs-
föngum og kvartað sáran yfir að þeir séu
ekki meðhöndlaðir samkvæmt Genfar-
sáttmálanum um meðhöndlun stríðs-
fanga. Nú er það fjarri mér að reyna að
réttlæta illa meðferð á stríðsföngum en
þessi gagnrýni Bandaríkjaforseta kemur
nú úr hörðustu hátt. Þarna er verið að
kasta grjóti úr glerhúsi. Enn halda
Bandaríkjamenn 650 stríðsföngum í her-
stöð sinni á Kúbu sem handteknir voru í
herförinni í Afganistan. Þar þverbrýtur
Bandaríkjastjórn Genfarsáttmálann á
hverjum einasta degi.
Tvískinnungurinn er alger
Myndirnar sem birtust heiminum af
grimmilegri meðferð Bandaríkjastjórnar
á afgönsku föngunum á Kúbu vöktu
skelfingu um heim allan. Þeim var fleygt
í búr sem halda hvorki vindi, vatni né
steikjandi hitanum og látnir dúsa þar
eins og hverjar aðrar skepnur. Og ekki
nóg með það. Á myndunum voru þeir
bundnir á höndum og fótum og lokað fyr-
ir skilningarvitin – augu, eyru og nef. Það
er augljóst að þessi illa og grimmilega
meðferð þverbrýt
en Bandaríkjame
viljað viðurkenna
fanga og telja sig
að alþjóðalögum.
ólöglega stríðsme
nú þýðir. Þetta er
Bandaríkjamenn
hryðjuverkaárási
Washington sem
neita þeir að meðh
kvæmt eigin skilg
úrsnúningur er au
ekki það sama við
það ekki ólögmæt
þjóðalögum? Ég f
skinnungurinn er
Bush kastar grjóti úr gler
Eftir Eirík Bergmann
Einarsson
„Það er því óskiljanlegt
að ríkisstjórn Íslands
skuli leggja blessun sína
yfir framferði haukanna í
Washington.“
Höfundur er stjó
og skipar 7. sæti
Reykjavík norðu
TAPREKSTUR RÚV
Enn berast fréttir af því að Ríkis-útvarpið sé rekið með miklutapi. Á síðasta ári var hallinn á
rekstri stofnunarinnar 188 milljónir
króna. Árið áður var hann 337 milljónir.
Í tíu ár þar á undan var RÚV rekið með
samtals tæplega 700 milljóna króna
halla. Undanfarin 12 ár hefur RÚV því
tapað um 1,2 milljörðum króna.
RÚV tapaði peningum í fyrra þrátt
fyrir hækkun afnotagjalda, sem eru í
raun skattur á eigendur útvarps- og
sjónvarpsviðtækja. Hallarekstur stofn-
unarinnar er að sjálfsögðu líka greiddur
úr vösum skattgreiðenda.
Í góðærinu árið 2000, sem var bezta
árið á auglýsingamarkaðnum um langt
skeið, var hallinn á rekstri RÚV 92
milljónir króna. Síðan hafa auglýsinga-
tekjur dregizt saman hjá öllum fjölmiðl-
um og þeir orðið að grípa til hagræð-
ingar. Hækkun afnotagjalda og aðhald í
rekstri skilaði því hjá RÚV að hallinn
minnkaði úr 337 milljónum árið 2001 í
188 milljónir á síðasta ári. Er þar nóg að
gert? Í fjárlögum síðasta árs var gert
ráð fyrir 147 milljóna króna halla á
RÚV. Sum ár undanfarinn áratug hefur
stofnunin þannig í raun haft heimild rík-
isvaldsins til hallarekstrar, en oftast
farið fram úr henni.
Þessar staðreyndir sýna að staða
einkarekinna ljósvakamiðla, sem keppa
við RÚV, er með öllu óviðunandi. Í
fyrsta lagi gengur stofnunin að öruggum
tekjum af skatti, sem er lagður á alla
landsmenn sem eiga útvarp eða sjón-
varp – burtséð frá því hvort þeir notfæra
sér þjónustu hennar. Í öðru lagi keppir
RÚV við þessa miðla um auglýsinga-
tekjur, en þótt þær dugi ekki fyrir út-
gjöldum skiptir það ekki öllu máli, því að
stjórnmálamenn láta það viðgangast ár
eftir ár að stofnunin sé rekin með halla.
Morgunblaðið hefur stutt tillögur um
að hlutverki RÚV verði breytt og dregið
verulega saman í rekstrinum um leið og
stofnunin einbeiti sér að upplýsinga- og
menningarhlutverki sínu en láti afþrey-
ingarútvarp og -sjónvarp lönd og leið.
Um leið yrði reksturinn settur á fjárlög,
afnotagjaldið fellt niður og Ríkissjón-
varpið drægi sig út af auglýsingamark-
aðnum, að því gefnu að samkeppni væri
tryggð á sjónvarpsmarkaði. Við óbreytt
ástand hljóta menn hins vegar að gera
þá kröfu til stjórnenda RÚV að þeir
sníði stofnuninni stakk eftir vexti og
taki til í rekstrinum, í stað þess að velta
hallanum – sem að hluta er herkostn-
aður vegna samkeppni við einkarekna
ljósvakamiðla – yfir á skattgreiðendur.
AÐ LÁTA SANNFÆRINGU RÁÐA
Brezka ríkisstjórnin hefur sætt mik-illi gagnrýni vegna þeirrar ákvörð-
unar að taka þátt í hernaðaraðgerðum í
Írak með Bandaríkjamönnum. Fyrir
nokkrum vikum var jafnvel spurt hvort
Tony Blair mundi lifa af sem forsætis-
ráðherra Breta vegna eindregins
stuðnings hans við Bandaríkjamenn.
Smátt og smátt hefur hins vegar
komið í ljós, að á bak við þá afstöðu,
sem brezka ríkisstjórnin hefur tekið,
liggur mjög sterk sannfæring forsætis-
ráðherrans sjálfs. Og jafnframt að
virðing fólks fyrir Tony Blair er að
aukast, ekki vegna þess, að það sé endi-
lega sammála honum, heldur vegna
hins að hann er tilbúinn til að standa og
falla með sannfæringu sinni.
Í umræðum hér á Íslandi, ekki sízt
nú í aðdraganda kosninga, er stundum
spurt hvers vegna einstakir stjórn-
málamenn geri þetta og hitt í ljósi þess
að skoðanakannanir bendi til þess að
fólk vilji allt annað. Og ekki fer á milli
mála, að sumir stjórnmálaflokkar og
stjórnmálamenn leggja meira upp úr
skoðanakönnunum en eigin sannfær-
ingu um málefni.
Það hefur alltaf verið svo, að til hafa
verið stjórnmálamenn á Íslandi, sem
hafa verið tilbúnir til að gera það, sem
þeir hafa talið rétt í málefnum þjóð-
arinnar, hvað sem liði afstöðu hins al-
menna borgara á líðandi stundum.
Skýrasta dæmið um þetta voru
þorskastríðin. Þegar brezku herskipin
sigldu inn í fiskveiðilögsögu Íslands í
12 mílna deilunni, 50 mílna deilunni og
200 mílna deilunni risu tilfinningar hátt
hjá almenningi. Þeim sem fylgdust með
þorskastríðunum á sínum tíma er ekki
sízt minnisstætt andrúmsloftið í land-
inu veturinn 1976, þegar mikil átök
voru á fiskimiðunum milli íslenzkra
varðskipa og brezkra herskipa. Þá kvað
við úr öllum áttum að við Íslendingar
ættum að reka bandaríska varnarliðið
úr landi, segja Ísland úr Atlantshafs-
bandalaginu og jafnvel „beita byssun-
um á þá“, þ.e. hinum gömlu fallbyssum
varðskipanna á brezku herskipin!
Geir Hallgrímsson, sem var forsætis-
ráðherra þeirrar ríkisstjórnar, sem þá
sat, stóð eins og klettur gegn öllum
slíkum kröfum, sem heyrðust líka inn-
an Sjálfstæðisflokksins, og hlaut mikla
gagnrýni fyrir um skeið. Þegar upp var
staðið eftir Oslóarsamningana í byrjun
júní 1976 heyrðust þessar kröfur ekki
lengur.
Auðvitað hljóta stjórnmálamenn að
taka tillit til þeirra strauma, sem þeir
finna hjá almenningi, en þær stundir
koma í lífi allra stjórnmálamanna, sem
komast til einhverra áhrifa, að þeir
verða að gera upp við sig hvort þeir
láta sannfæringu sína ráða ákvörðun-
um, sem geta skipt miklu máli fyrir
þjóðina, eða hvort þeir hlaupa á eftir
þeim tilfinningahita, sem stundum
grípur almenning.
Þeir sem hafa kjark til þess að láta
sannfæringu og heildarhagsmuni þjóð-
arinnar ráða en ekki pólitíska stund-
arhagsmuni þeirra sjálfra eða flokka
þeirra uppskera að lokum virðingu og
traust. Þeir sem hneigjast til að hlaupa
á eftir almenningsáliti, sem stefnir í
eina átt í dag en aðra á morgun, hafa
ekki erindi sem erfiði.
Það var erfið ákvörðun, sem þeir
Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson
tóku vegna stríðsins í Írak. Þeim hefur
áreiðanlega verið ljóst, að mikil and-
staða er við þetta stríð á Íslandi. Það
hefur ekki auðveldað þeim að taka þá
afstöðu, sem öllum er kunn, að kosn-
ingar eru eftir nokkrar vikur. Þeim
hefur áreiðanlega verið ljóst, að meiri
líkur væru á því en minni að flokkar
þeirra mundu tapa atkvæðum vegna
þeirrar afstöðu, sem þeir tóku. En
þessa erfiðu og pólitískt óþægilegu
ákvörðun tóku þeir með heildarhags-
muni íslenzku þjóðarinnar til framtíðar
í huga og vegna þeirrar sannfæringar,
að þjóðir heims eigi að hafa lært eitt-
hvað af samskiptum við harðstjóra 20.
aldarinnar á borð við Adolf Hitler og
Jósep Stalín.
Nú á tímum stöðugra skoðanakann-
ana, þegar vart líður sá dagur að ekki
birtist nýjar skoðanakannanir um allt
milli himins og jarðar, er mikilvægt að
til séu stjórnmálamenn, sem láta sann-
færingu sína ráða en snúast ekki eins
og skopparakringlur eftir því, hvernig
vindurinn blæs hverju sinni.