Morgunblaðið - 03.04.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ALÞÝÐUSAMBAND Íslands, ASÍ,
leggur megináherslu í tillögum sín-
um um heilbrigðismál á heilsugæsl-
una og heimilislækningar, um sé að
ræða grunneiningu heilbrigðiskerf-
isins. Góð og öflug heilsugæsla
tryggi í senn ódýrustu meðferð
sjúklinga og skilvirka þjónustu.
Meðal helstu tillagna sem vinnuhóp-
ur um heilbrigðismál lagði fram er
að auka skilvirkni með því að taka
upp tilvísanakerfi, nefnt „valfrjálst
stýrikerfi“ til að stýra komum sjúk-
linga til sérgreinalækna. Þegar ASÍ
kynnti á dögunum mat sitt á kostn-
aði við að framkvæma tillögur í vel-
ferðarmálum kom fram að tillögur í
heilbrigðismálum ættu ekki að hafa
neinn kostnaðarauka í för með sér.
Tillögurnar væru annars vegar
byggðar á aukinni skilvirkni og hag-
ræðingu og hins vegar á minni
gjaldtöku og aukinni þjónustu.
Vinnuhópur um heilbrigðismál
kom saman sex sinnum fyrstu tvo
mánuði ársins. Með vinnuhópi ASÍ
funduðu fulltrúar frá Félagi eldri
borgara, Félagi íslenskra hjúkr-
unarfræðinga, Geðhjálp, Gigtar-
félagi Íslands, Heilsugæslunni í
Reykjavík, Landlæknisembættinu,
Landssamtökum hjartasjúklinga,
Læknavaktinni, Sambandi íslenskra
berkla- og brjóstholssjúklinga
(SÍBS) og Öryrkjabandalagi Ís-
lands.
Séu tillögurnar skoðaðar nánar,
einkum hugmyndir um valfrjálst
stýrikerfi, þá er fyrst og fremst ver-
ið að tala um að einstaklingurinn
velji hvort hann vilji nýta sér kerfið
eða fara beint til sérgreinalæknis.
Að mati ASÍ er alltaf fjárhagslega
hagkvæmt fyrir sjúkling að leita
fyrst til heimilislæknis, með eða án
afsláttarkorts. Þá geti sérgreina-
læknirinn einnig átt val um hvort
hann vilji vera í kerfinu eða ekki. Er
þá miðað við að sérgreinalæknir fái
betur greitt fyrir viðtal með tilvísun
frá heimilislækni og að læknirinn fái
mun betur greitt fyrir fyrsta viðtal
með tilvísun. Tilvísun á að gilda
samkvæmt ákvörðun heimilislækn-
is, til dæmis fyrir þrjár heimsóknir
til sérgreinalæknis, en sjúklingur
með krónískan sjúkdóm geti fengið
ótakmarkaða tilvísun.
Dönsk fyrirmynd
Að sögn Þorbjörns Guðmunds-
sonar, formanns velferðarnefndar
ASÍ, sem stýrði vinnuhópunum, er
helsta markmiðið með valfrjálsu
stýrikerfi að draga úr kostnaði sjúk-
linga við að leita sér læknisþjónustu.
Almennt komugjald á heilsugæslu-
stöð á hefðbundnum opnunartíma er
500 krónur í dag og til sérgreina-
læknis 2.100 krónur, án afsláttar-
korts. Þorbjörn segir að með því að
leita fyrst til heimilislæknis og það-
an til sérfræðings verði ódýrara að
vera innan valfrjáls stýrikerfis.
Komugjöldin verði ódýrari bæði hjá
heilsugæslulækni og sérfræðingi en
kjósi sjúklingar að vera utan kerf-
isins og leita beint til sérgreina-
læknis geti það verið kostnaðarsam-
ara en í dag.
Þorbjörn segir ASÍ ekki hafa lagt
mat á hvað þessi gjöld þurfi að vera
mikil, meginmarkmiðið sé að þau
verði sem lægst þannig að allir geti
innt þau af hendi. Staðan sé ekki sú í
dag þar sem stækkandi hópur fólks
veigri sér við að fara til læknis sök-
um efnahags.
Tillaga ASÍ um valfrjálst stýri-
kerfi á sér fyrirmynd í Danmörku
og segir Þorbjörn reynsluna þar
hafa verið mjög góða. Merkir fólk þá
á skattaskýrslu sína ef það kýs að
vera innan þessa heilbrigðiskerfis.
Að sögn Þorbjörns er svipað kerfi
einnig í Noregi og í þessum löndum
eru aðeins 2–3% skattgreiðenda ut-
an þess, þ.e. kjósa að greiða hærri
gjöld með því að leita beint til sér-
greinalækna.
ASÍ segir að vissir hópar sér-
greinalækna verði undanskildir
kerfinu, t.d. augn- og kvensjúk-
dómalæknar. Rökin fyrir því eru
sögð eftirfarandi í áfangaskýrslu
ASÍ: „Heilsugæslulæknar/heimilis-
læknar eru ekki nægilega margir til
að þeir geti annað eftirspurn til að
byrja með. Því er skynsamlegt að
undanskilja vissa hópa lækna.
Tilvísun er leið til að auka skil-
virkni í kerfinu en ekki til að búa til
óþarfa millilið. Ef um sérgreina-
lækna eins og augnlækna eða kven-
sjúkdómalækna er að ræða, þar sem
miklar líkur eru á að viðkomandi
sjúklingur myndi hvort eð er þurfa
eða vilja fá þjónustu sérgreinalækn-
isins, gæti sjúklingurinn snúið sér
beint þangað.“
Skýrsluhöfundar ASÍ benda á að
valfrjálsa stýrikerfinu verði ekki
komið á nema í áföngum. Ekki hafi
t.d. allir aðgang að heimilislækni og
ennfremur sé ekki ástæða til að
skylda þá, sem eru nú þegar í með-
ferð sérgreinalæknis, til að afla sér
samstundis tilvísunar fyrir áfram-
haldandi meðferð. Lagt er til, svo
upptaka kerfisins verði auðveldari,
að undanskilja marga hópa sér-
greinalækna og taka kerfið upp í
ákveðnum sveitarfélögum í upphafi.
Allt að 10 þúsund manns
án heimilislæknis
Samkvæmt upplýsingum frá
Heilsugæslunni í Reykjavík eru á
bilinu 5 til 10 þúsund manns án
heimilislæknis á umráðasvæði
heilsugæslunnar, þ.e. í Reykjavík,
Kópavogi, Mosfellsbæ og á Seltjarn-
arnesi. Á síðasta ári leituðu nálægt
200 þúsund manns til heilsugæslu-
stöðvanna, sem eru sjö talsins, en á
svæðinu búa um 150 þúsund manns.
Starfandi eru ríflega 70 heilsu-
gæslulæknar á höfuðborgarsvæð-
inu, að Hafnarfirði og Garðabæ und-
anskildum, þar sem hver þeirra
þjónar um 1.750 manns, og sjálf-
stætt starfandi heimilislæknar, sem
eru með samning við Trygginga-
stofnun ríkisins, eru 13. Hæfilegur
fjöldi sjúklinga fyrir hvern heimilis-
lækni er talinn um 1.500, samkvæmt
upplýsingum blaðsins.
Til samanburðar má geta þess að
árið 2001 voru skráðar nærri 460
þúsund komur til sérfræðilækna,
sem eru á samningi við Trygginga-
stofnun. Er það fjölgun um rúm 20%
frá árinu 1993. Á sama tíma jukust
útgjöld vegna sérfræðilækninga um
149%, eða úr 938 milljónum árið
1993 í 2,3 milljarða árið 2001. Á
þessu tímabili fjölgaði einnig heim-
sóknum til heilsugæslulækna en
ekki eins mikið og til sérfræðilækna.
Árið 2001 komu ríflega 290 þús-
und sjúklingar til 342 sérfræði-
lækna, sem jafngildir því að hver Ís-
lendingur hafi a.m.k. einu sinni
leitað til sérfræðings og hver sér-
fræðilæknir fengið að meðaltali 850
sjúklinga til sín það ár.
Guðmundur Einarsson, forstjóri
Heilsugæslunnar í Reykjavík, segir
að tillögur ASÍ í heilbrigðismálum
séu mjög áhugaverðar. Efla þurfi
þátt heilsugæslunnar í heilbrigðis-
kerfinu og vel mögulegt sé að auka
afkastagetu hennar. Hann segir að
viðræður hafi átt sér stað að und-
anförnu við Landspítalann – há-
skólasjúkrahús um að Heilsugæslan
í Reykjavík taki við auknum fjölda
fólks sem leiti til bráðamóttöku spít-
alans. Aðgengi sé hins vegar enn
misgott á heilsugæslustöðvunum og
unnið sé að því. „Við erum að bæta
þetta og það hefur tekist síðustu
mánuði,“ segir Guðmundur og bend-
ir á að ný heilsugæslustöð verði tek-
in í notkun í Salahverfi í Kópavogi í
haust og líklega í Voga- og Heima-
hverfi á næsta ári. Þessar stöðvar
muni draga úr álaginu á þær sem
fyrir eru.
Fjölbreytni í þjónustu
Vinnuhópur ASÍ leggur til ýmsar
aðrar tillögur í heilbrigðismálum en
að taka upp valfrjálst stýrikerfi.
Meðal þeirra er að verkaskipting
sjúkrahúsa og sérgreinalækna verði
endurskoðuð og leiðir verði kann-
aðar til að fela einkareknum stofum
alfarið tiltekin afmörkuð verkefni.
Hins vegar þurfi að koma í veg fyrir
að sérgreinalæknar starfi bæði á
sjúkrahúsum og einkastofum. Huga
þurfi að sérstökum úrræðum í þessu
efni á fámennum svæðum þar sem
fáir læknar starfa.
ASÍ telur ennfremur æskilegt að
fjölga valmöguleikum í þjónustu,
fjölbreytni gefi frekari möguleika á
að leysa ný vandamál og bregðast
við breyttum aðstæðum. Fjöl-
breytnin megi þó ekki leiða til auk-
innar stéttaskiptingar. Nauðsynlegt
sé að draga skörp skil um hvaða
eignar- og rekstrarform sé heimilt
að nota í kjarnaþjónustu heilbrigð-
iskerfisins. ASÍ nefnir ýmis vel-
heppnuð dæmi um þátttöku einka-
rekinna stofnana á vegum
félagasamtaka og almannaheillafyr-
irtækja í umönnun eldra fólks,
barna, endurhæfingu og áfengis- og
vímuefnameðferð. Mögulega megi
styðjast við þessi dæmi við frekari
útfærslu á þjónustutilboðum.
Nokkrar tillögur eru lagðar fram í
öldrunarmálum, þannig að tryggja
megi eðlilegt framboð á fjölbreyttri
þjónustu eins og hjúkrunarrýmum,
dagvistarrýmum, hvíldarinnlögnum,
valþjónustu, heimaþjónustu og
þjónustu við aldraða sem eiga við
geðræn vandamál að stríða.
ASÍ telur nauðsynlegt að fjölga
hjúkrunarrýmum á þeim svæðum
þar sem einstaklingar í mjög brýnni
þörf þurfi að bíða eftir úrræðum
lengur en 90 daga. Mestur er vand-
inn sagður í Reykjavík þar sem 350
einstaklingar biðu eftir varanlegri
vistun í upphafi þessa árs.
Verðmyndun lyfja
endurskoðuð
Vinnuhópur ASÍ fjallaði töluvert
um lyfjamál og telur að endurskoða
þurfi verðmyndun lyfja með það að
markmiði að hagræða og lækka
verð. Gerð er tillaga um fyrirkomu-
lag sem tryggir að enginn greiði
meira en ákveðið hámark á ári fyrir
lyfseðilsskyld lyf. Um yrði að ræða
lyfjakort sem fólk fengi við tiltekinn
kostnað, og eftir það fengist aukinn
afsláttur. Ekkert hámark er nefnt í
skýrslu ASÍ en að sögn Þorbjörns
Guðmundssonar er miðað við 20
þúsund kr. lyfjakostnað á ári. Fari
kostnaður upp fyrir það fái viðkom-
andi afhent lyfjakort.
ASÍ telur margt benda til þess að
heildarkerfi verðmyndunar hafi leitt
til þess að lyf séu tiltölulega dýr hér
á landi. Bent er á tölur frá Hagstof-
unni um að lyfjavöruverð hafi hækk-
að um 8% frá janúar 2002 til febrúar
2003 en neysluverð hafi hækkað á
sama tíma um 1%.
Í skýrslu ASÍ kemur fram að í
vinnu starfshópa velferðarnefndar
hafi ítrekað komið fram að lyfjaverð
hér á landi sé mun hærra en stór
hluti sjúklinga ráði vel við. Hátt
lyfjaverð sé mjög íþyngjandi fyrir
t.d. öryrkja og aldraða og mörg
dæmi séu þess að fólk leiti til hjálp-
arsamtaka eftir aðstoð við að leysa
út nauðsynleg lyf. Leggur ASÍ loks
til að haldið verði uppi eftirliti með
verði á öllum lyfjum, skráðum og
óskráðum.
Alþýðusamband Íslands leggur fram tillögur að valfrjálsu stýrikerfi í heilbrigðismálum
Sjúklingar og
sérgreina-
læknar hafi val
Meðal tillagna ASÍ um heilbrigðismál er
að auka skilvirkni með því að taka upp
tilvísanakerfi til að stýra komum sjúklinga
til sérgreinalækna, að því er fram kemur
í grein Björns Jóhanns Björnssonar.
Kerfinu yrði komið á í áföngum.



   
  
   
  
  
     
  
    
   
    
 " #
$ %&


'(  
)  
 Heilsugæslan verði efld sem grunneining heilbrigðiskerfisins.
 Aðgangi að sérgreinalæknum verði stjórnað með „valfrjálsu stýri-
kerfi“ í stað gjaldtöku.
 Verkaskipting sjúkrahúsa og sérgreinalækna verði endurskoðuð
og athugað að fela einkareknum stofum afmörkuð verkefni.
 Fjölga valmöguleikum í þjónustutilboðum til að bregðast betur við
breyttum aðstæðum.
 Tryggja eðlilegt framboð á þjónustu fyrir aldraða, s.s. hjúkr-
unarrýmum, dagvistarrýmum, hvíldarinnlögnum, valþjónustu,
heimaþjónustu og þjónustu við aldraða með geðræn vandamál.
 Heildarkerfi verðmyndunar lyfja verði endurskoðað með það að
markmiði að hagræða og lækka verð.
 Tryggt að enginn greiði árlega meira en ákveðið hámark fyrir lyf-
seðilsskyld lyf. Komið verði á laggirnar sérstöku lyfjakorti.
Nokkrar tillögur í heilbrigðismálum