Morgunblaðið - 03.04.2003, Blaðsíða 43
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 2003 43
ÞAÐ eru engin ný sannindi að
verðlag á landbúnaðarvörum er veru-
lega hærra á Íslandi en í þeim löndum
sem við berum okkur gjarnan saman
við. Þetta staðfestir nýlegur saman-
burður á verðlagi þessara vara í
nokkrum nágrannalöndum. Rót
meinsins liggur m.a. í því að talsmenn
bænda hafa í gegnum tíðina stöðugt
minnt þjóðina á mikilvægi landbún-
aðar og „blómlegra sveita“. Afrakst-
urinn er verndarstefna með tilheyr-
andi innflutningshöftum og verð-
stýringu sem leitt hefur til þess að
djúpt er seilst í vasa neytenda fyrir
búvörur. Skyldi vera von á breyting-
um? Sem betur fer eru nokkrar vís-
bendingar um að svo sé:
„Batnandi manni er best að lifa“
má segja um aðgerðir stjórnvalda í
landbúnaðarmálum snemma á árinu
2002: Felldir voru niður tollar á inn-
fluttu grænmeti. Til þess að styrkja
samkeppnisstöðu íslenskra framleið-
enda gagnvart innfluttu erlendu
grænmeti komu stjórnvöld til móts
við framleiðendur með 10 ára aðlög-
unarsamningi. Hann felur í sér bein-
greiðslur til grænmetisbænda og
magntolla á innflutning þegar íslensk
framleiðsla fullnægir markaðnum.
Auk þess er skilgreint fjármagn ætl-
að til úreldingarbóta fyrir framleið-
endur sem vilja hætta í greininni og
einnig er ákveðið fjármagn eyrna-
merkt þróunarstarfi. Áhrif aðgerð-
anna létu ekki á sér standa: Meðal-
verð á grænmeti er í flestum tilvikum
lægra nú en það var fyrir aðgerðirnar
og í mörgum tilvikum mun lægra.
Nokkur sannleikskorn
Íslenskur landbúnaður hefur lengi
verið í kreppu og virðist nánast óhjá-
kvæmilegt að svo verði áfram. Sem
dæmi um stöðuna má nefna að stærð-
arhagkvæmni í sauðfjárbúskap er
nánast ekki nýtt og hópur bænda er í
fátæktargildru.
Á vettvangi Heimsviðskiptastofn-
unarinnar (WTO), sem Íslendingar
eiga aðild að, er gert ráð fyrir að
dregið verði úr tollahindrunum og
stuðningi við landbúnað og lögmálum
markaðarins verði leyft að ráða.
Fréttir, umræður og greinaskrif
um hverju aðild að Evrópusamband-
inu (ESB) gæti breytt fyrir neytend-
ur eru heit mál um þessar mundir og
sýnist sitt hverjum um væntanlegan
hag Íslendinga af aðild. Gangi aðild
að Evrópusambandinu eftir þurfa Ís-
lendingar að laga sig að sameiginlegri
landbúnaðarstefnu sambandsins.
En landsmenn eru „skondnar
skrúfur“: Smekkur þeirra fyrir
ódýrri vöru hefur lengi verið ljós og á
síðustu árum birtist þetta m.a. í auk-
inni ásókn þeirra í lágvöruverðsversl-
anir. Á sama tíma og þeir hrópa á
lægra vöruverð og sannreyna á eigin
pyngju hvernig frjáls innflutningur á
grænmeti bætir hag þeirra þá er
meirihlutinn andvígur frjálsum inn-
flutningi á landbúnaðarafurðum! –
því eina sem tryggir varanlegt lágt
verð á þessum vörum. Verð sem yrði í
átt til þess sem flestar grannþjóðir
okkar njóta.
Hvað er til ráða? Nútímavæðing
landbúnaðar er óhjákvæmileg og það
er spurning um hvenær en ekki
hvort. Sérfræðingar þurfa að upplýsa
landsmenn um stöðu landbúnaðar-
mála og færa rök fyrir mikilvægi þess
að horfa fram á veginn. Það dugar
ekki að láta samúð með hagsmunum
bænda trufla nauðsynlegar ákvarð-
anir sem snerta framtíð (spyrji ein-
hver hvað gera eigi við bændur sem
ekki geti staðist erlendri samkeppni
snúning og verði undir í þeirri bar-
áttu liggur svarið í augum uppi: Okk-
ur er ekki fjár vant til uppbyggingar
og þróunar: Nýbúið að selja tvo
banka!). Þá þarf að fræða þjóðina um
mögulegan ávinning og afleiðingar
frjáls innflutnings. Þannig er lands-
lýð auðveldað að taka afstöðu til
málsins, afstöðu sem byggist á rökum
og hægara verður fyrir stjórnvöld að
fylgja aðgerðum úr hlaði.
Í öllu falli verða neytendur að gera
sér grein fyrir að í þessum málum
verður ekki bæði sleppt og haldið: Við
fáum aldrei hvorttveggja í sama
pakkanum, íslenska og ódýra land-
búnaðarvöru, nema við skilyrði frjáls
innflutnings.
Má læra af
„grænmetis-
leiðinni“?
Eftir Sigríði Hrefnu
Jónsdóttur
„Við fáum
aldrei hvort-
tveggja í
sama pakk-
anum, ís-
lenska og ódýra land-
búnaðarvöru, nema við
skilyrði frjáls innflutn-
ings.“
Höfundur er MBA-nemi við
Háskóla Íslands.
Fermingarskartgripir
Skarthúsið, s. 562 2466, Laugavegi 12
Laugavegi 87
Sími 511 2004
www.dunogfidur.is