Morgunblaðið - 05.04.2003, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 5. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
F
YRIR réttum sex árum, mánudaginn 7. apríl
árið 1997, var tekin fyrsta skóflustunga að
nýju skólahúsi við Ofanleiti í Reykjavík. Var
þá boðað, að næsta haust tæki nýr háskóli þar
til starfa. Gekk þetta eftir. Hinn 4. september
1998 var Viðskiptaháskólinn í Reykjavík settur, síðar Há-
skólinn í Reykjavík.
Um svipað leyti og fyrsta skóflustunga vegna nýja há-
skólans var tekin birtist stjórnarfrumvarp um almenna há-
skólalöggjöf á alþingi. Áður höfðu gilt lög um hvern ein-
stakan háskóla. Háskólafrumvarpið náði ekki fram að
ganga vorið 1997 en varð hins vegar að lögum í desember
1997 með gildistöku frá 1. janúar 1998. Síðan hefur orðið
meiri breyting á háskólastarfi í landinu en á þeim tæpu níu-
tíu árum, sem þá voru liðin, frá því að Háskóli Íslands var
stofnaður.
Kennaraháskólinn tók á sig nýja mynd í ársbyrjun 1998,
þegar þrír framhaldsskólar voru fluttir á háskólastig, Fóst-
urskóli Íslands, Þroskaþjálfaskóli Íslands og Íþróttakenn-
araskóli Íslands, og úr varð nýr Kennaraháskóli Íslands.
Listaháskóli Íslands kom til sögunnar sem einkarekinn
skóli haustið 1999. Samvinnuháskólinn á Bifröst fékk fast-
ara land undir fætur og árið 2000 varð hann að Við-
skiptaháskólanum á Bifröst. Ný lög voru sett um Háskóla
Íslands og Háskólann á Akureyri. Loks varð Tækniskóli Ís-
lands að Tækniháskóla Íslands með nýjum lögum árið
2002.
Undir forsjá landbúnaðarráðuneytis starfar Landbún-
aðarháskólinn á Hvanneyri og í vikunni veitti landbún-
aðarráðherra Hólaskóla heimild til að útskrifa nemendur
með háskólagráðu. Á landsfundi sjálfstæðismanna á dög-
unum var samþykkt, að landbúnaðarskólarnir skyldu flytj-
ast undir menntamálaráðuneytið, en þeir starfa nú sam-
kvæmt lögum um búnaðarfræðslu. Yrði það
þessa skóla.
x x x
Frá því að lögbundið fræðslustarf hófst h
1907, hefur ekki verið staðið jafnskipulega
á íslenska mennta- og skólakerfinu en á lok
arinnar. Í fyrsta sinn var sköpuð samfella m
stiga með metnaðarfullum námskrám. Nút
í viðhorfi til stjórnarhátta í skólum og horfi
tengja fjárveitingar og árangur. Launakjör
annarra starfsmanna skóla bötnuðu til mik
Leikskólastigið var viðurkennt sem fyrst
því sett námskrá. Grunnskólar voru fluttir
starfsumhverfi frá ríki til sveitarfélaga. Fra
skólastigið hefur tekið stakkaskiptum með
brautum og inntökuskilyrðum, eftir að skip
skólahverfi var afnumin. Háskólastigið hefu
gjörbreytta mynd og kallar á fleiri nemend
sinni fyrr. Símenntunarmiðstöðvar láta æ m
kveða um land allt. Upplýsingatæknin hefu
undir manna í fjarnám og veldur því, að unn
menntunar hvar og hvenær sem er. Nýtt hu
menntun, setur æ sterkari svip á framkvæm
unar. Á bakvið það er markviss viðleitni til
bundið nám og fjarnám til að koma sem bes
þarfir hvers og eins.
Sú staðhæfing, að íslenska skólakerfið st
þjóðlegan samanburð og samkeppni, er alr
þjóðfélagið væri ekki jafnfjölbreytt og vel á
alþjóðlega mælikvarða, ef menntakerfið he
þjóðinni. Höfum við þó ekki enn kynnst áhr
stígu framfara í menntamálum síðustu ár, þ
VETTVANGUR
Frjálslynd og far
Eftir Björn Bjarnason
D
AVÍÐ Þór Björgvinsson pró-
fessor við lagadeild Háskóla
Íslands skrifaði athygl-
isverða grein í Morg-
unblaðið sunnudaginn 9.
mars s.l. Þar fjallaði hann um álitaefni
sem tengjast þátttöku Íslands í alþjóðlegu
samstarfi á sviði laga og réttar og þörfina
fyrir breytingar á íslensku stjórn-
arskránni til að greiða fyrir slíku sam-
starfi og setja því lögbundin mörk.
Áður en komið er að hugleiðingu Davíðs
um breytingar á stjórnarskrá er nauðsyn-
legt að hafa nokkur orð um sjónarmið þau
sem fram koma í greininni og varða rétt-
arstöðuna að því er valdframsal varðar að
óbreyttri stjórnarskránni.
Réttarstaðan nú
Davíð telur að framsal valdheimilda rík-
isins til alþjóðlegra stofnana sé að vissu
marki heimilt nú. Fyrir slíku framsali séu
sett eftirfarandi skilyrði: 1) að framsalið
sé byggt á lögum, 2) að það sé afmarkað
og vel skilgreint, 3) að það sé ekki veru-
lega íþyngjandi, hvorki fyrir íslenska ríkið
né borgarana, 4) að það sé byggt á samn-
ingi sem kveði á um gagnkvæm réttindi og
skyldur og mæli fyrir um samsvarandi
framsal ríkisvalds annarra samningsríkja,
5) að hinar alþjóðlegu stofnanir sem vald
er framselt til byggist á lýðræðislegum
grundvelli og þær viðurkenni almennar
meginreglur um réttláta málsmeðferð og
stjórnsýslu og 6) að framsalið leiði af þjóð-
réttarsamningi sem stefni að lögmætum
markmiðum í þágu friðar og menning-
arlegra, félagslegra og efnahagslegra
framfara.
Davíð Þór tekur síðan fram í grein
sinni, að stjórnarskráin heimili ekki ber-
um orðum framsal ríkisvalds. „Framsetn-
ing“ sín sé byggð á túlkun á laga-
framkvæmd, fræðilegum viðhorfum og
skoðunum höfundar. Ekki sé víst að fullt
sammæli yrði um hana meðal íslenskra
lögfræðinga.
Taka verður undir þetta síðasta. Vissu-
lega fer því fjarri, að íslenskir lögfræð-
ingar geti orðið sammála um, að breyt-
ingar á stjórnarskránni geti orðið á þann
hátt sem höfundurinn lýsir. Í stjórn-
arskránni sjálfri er kveðið á um, hvernig
henni skuli breyta. Þar þarf að koma til
samþykki tveggja þinga með almennum
þingkosningum á milli. Það er hreinlega
fjarstæða að telja lögfróða menn geta
breytt henni með túlkunum, fræðilegum
viðhorfum eða skoðunum. Upptalning
Davíðs að framan er skynsamleg.
Hún hefur hins vegar ekkert laga-
gildi. Aðalatriði málsins er einfalt.
Ísland er fullvalda ríki og þær
stofnanir, sem sjórnarskráin til-
greinir fara með ríkisvaldið. Þar er
ekki að finna heimildir til að fram-
selja þetta vald til erlendra aðila.
Þetta þýðir til dæmis að almenni
löggjafinn getur ekki framselt það.
Um þetta var mikið fjallað, þegar
við gerðumst aðilar að samningnum um
EES á árinu 1993. Þá töldu menn að í
þeim samningi fælist ekki slíkt framsal.
Þess vegna var ekki talin þörf á að breyta
stjórnarskránni til þess að Ísland gæti
gerst aðili að honum. Aðildin var sam-
þykkt með almennum lögum. Forsendan
var sú, að ekki væri verið að framselja rík-
isvaldið. Allir voru með það á hreinu þá, að
ekki væri unnt að framselja ríkisvald með
almennum lögum. Engir lögfræðingar
teljast hafa rýmri heimildir en almenni
löggjafinn til að breyta stjórnarskránni,
hvort sem þeir kalla aðferðir sínar túlk-
anir, fræðileg viðhorf eða skoðanir. Í því
efni skiptir engu máli, þó að upptalning
þeirra á skilyrðum, sem setja eigi fram-
sali, geti talist skynsamleg mælt á al-
mennan mælikvarða. Slík skynsemi getur
í mesta lagi haft þýðingu, þegar og ef
stjórnarskrárgjafinn tekur ákvarðanir um
að breyta stjórnarskránni.
Breytingar æskilegar
Að þessu athuguðu tek ég fram, að ég
styð sjónarmið Davíðs Þórs Björgvins-
sonar um að skynsamlegt sé að huga að
breytingum á stjórnarskránni til að greiða
fyrir samvinnu Íslands við aðrar þjóðir,
þannig að úrlausnir mála á þeim vettvangi
verði skuldbindandi að innanlandsrétti á
Íslandi. Þetta væ
myndu fela í sér
eru meira að seg
kringumstæður
breytingar æski
sniðum og návíg
ar aðstæður eru
að villa menn af
ar reglur og rétt
en hagsmuni ein
Við þekkjum ve
arbætur á Íslan
landa. Nægir þa
lausnir stofnana
Evrópu og eftir
dómstólsins.
Það er líka þa
mörk í stjórnars
ir því að framsa
þjóðastofnana g
síst til að koma í
lögfræðingar, hv
dómarar eða fræ
kvæmd kenning
Um framsal
ríkisvalds
’ Það er líka þarft verk aðsetja því skýr mörk í stjórn-
arskrá hver séu skilyrðin fyrir
því að framsal á ríkisvaldi til
alþjóðastofnana geti átt sér
stað. ‘
Eftir Jón Steinar Gunnlaugsson
Ísland er í mjög
ópska efnahags
ingum á stjórna
að úrlausnir má
SKATTALÆKKUN
OG SKATTAHÆKKUN?
Flest bendir til að skattamálinverði eitt helsta baráttumálnæstu kosninga. Flestir flokkar
hafa nú lagt fram tillögur sínar í
skattamálum. Vekur athygli hversu ít-
arlegar þær eru. Skattamál hafa yfir-
leitt verið til umræðu fyrir kosningar
en flokkar hafa alla jafna látið sér
nægja að gefa almennar yfirlýsingar
um hvert vilji þeirra stefni í þeim efn-
um. Nú hefur hins vegar hver flokk-
urinn á fætur öðrum lagt fram nákvæm
og sértæk loforð þar sem jafnvel er
heitið ákveðnum prósentubreytingum
miðað við núverandi skattprósentur.
Á vorfundi Samfylkingarinnar, sem
hófst í Reykjavík í gær, kynnti Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, talsmaður
flokksins, stefnu Samfylkingarinnar í
skattamálum. Í ræðu sem hún flutti á
fundinum sagði hún að Samfylkingin
hygðist hækka skattleysismörkin um
10 þúsund krónur, sem myndi lækka
skattbyrði einstaklinga um 50 þúsund
krónur á ári. Þá ætlar Samfylkingin að
lækka virðisaukaskatt af matvælum og
öðrum varningi sem ber nú 14% virð-
isaukaskatt í 7%. Samfylkingin vill
einnig fella niður stimpil- og þinglýs-
ingargjöld vegna húsnæðiskaupa og
gera hluta af endurgreiðslu námslána
að fullu frádráttarbæran frá skatti í sjö
ár eftir að námi lýkur.
Ingibjörg Sólrún virtist einnig gefa í
skyn að hún teldi rétt á móti að hækka
skatta á lögaðila og fjármagnseigend-
ur. Hún sagði m.a. „Skattborgurum er
ekki gert jafnhátt undir höfði. Þeir eru
dregnir í dilka eftir því hverjir þeir eru
og hvernig þeir afla tekna sinna. Þeir
sem afla tekna með vinnu sinni njóta
engrar miskunnar hjá stjórnvöldum en
þeir sem njóta hagnaðar af rekstri fyr-
irtækja sæta ívilnandi skattlagningu.
Best eru þeir þó settir sem hafa tekjur
af kaupum og sölum á verðpappírum,
sem auk þess að borga lægri skatt en
aðrir eru leystir undan því að greiða til
sveitarfélags síns af tekjum sínum eins
og aðrir borgarar.“
Það er fagnaðarefni að flokkarnir
skuli leggja fram skýra stefnu fyrir
kosningar í skattamálum þannig að
kjósendur geti vegið og metið stefnu-
mið þeirra á raunhæfum forsendum en
þurfi ekki að geta í eyðurnar. Vilji
menn vera trúverðugir verða þeir hins
vegar að tala jafnskýrt um þær skatta-
hækkanir sem þeir hafa hug á að fram-
kvæma og skattalækkanir. Samfylk-
ingin nefnir jafnvel krónutölur þegar
kemur að því að útlista skattalækkun-
aráform flokksins. Þegar síðan er látið
að því liggja að flokkurinn telji núver-
andi kerfi óréttlátt og hygla hluta þjóð-
félagsþegna á kostnað annarra væri
hreinlegast að segja beint út hvort
flokkurinn vilji að sama skapi hækka
skatta á lögaðila og fjármagnseigendur
og þá hve mikið.
ÞRÓUN OLÍUVERÐS
Verð á olíu hefur farið lækkandi íþessari viku og er sú þróun sett í
samhengi við hraða sókn bandamanna
í átt til Bagdad. Reyndar hefur verð á
hráolíu lækkað talsvert undanfarinn
mánuð eftir að hafa hækkað jafnt og
þétt síðan í nóvember. Hæst náði
verðið um 35 dollurum fatið í liðnum
mánuði, en var á fimmtudag komið
niður í 25,31 dollara. Bensínverð hér á
landi fylgdi að nokkru leyti sveiflun-
um í lok síðasta árs og upphafi þessa
árs. Lækkaði verðið jafnt og þétt í
nóvember og desember, en frá ára-
mótum hefur það hækkað, nú síðast
um miðjan febrúar og hefur ekki
lækkað síðan.
Þegar Morgunblaðið leitaði skýr-
inga á því í gær hvernig á því stæði að
bensínverð stæði í stað hér á landi
þótt verð á hráolíu hefði lækkað um 30
af hundraði á heimsmarkaði fengust
þau svör að mikill titringur væri á
markaðnum og betra væri „að hafa
fast land undir fótum“.
Þegar olíuverð hefur hækkað á
heimsmarkaði hefur sjaldnast þurft að
bíða eftir að bensínverð hér á landi
fylgdi á eftir. Það sama ætti að gilda
um lækkun olíuverðs. Hér er ekki um
flókna framkvæmd að ræða. Við-
skiptavinir olíufélaganna gera ráð fyr-
ir því að verðið við dæluna endur-
spegli þróun olíuverðs úti í heimi.
AUKNAR BYRÐAR HEYRNARLAUSRA
Framkvæmdastjóri Félags heyrn-arlausra, Hafdís Gísladóttir, lýsti
því yfir í blaðinu í gær að heyrnar-
lausir mundu mótmæla breytingum á
reglugerð um hlutdeild ríkisins í
kostnaði við heyrnartæki. Breytingin
er á þá leið að föst fjárhæð mun koma
í stað hlutfallslegrar niðurgreiðslu á
hjálpartækjum sem heyrnarskertir
þurfa á að halda.
Hafdís bendir á að flestir notendur
slíkra tækja séu í hópi láglaunafólks
og hækkun sem þessi, er nemur um
5%, komi sér illa fyrir marga. Jafn-
framt er í nýju reglunum gert ráð fyr-
ir að föst niðurgreiðsla ríkisins á
símatækjum fyrir heyrnarlausa komi í
stað hlutfallslegrar niðurgreiðslu, en
kostnaðarauki heyrnarlausra gæti
numið um 5–10.000 krónum á tæki
vegna þeirrar breytingar.
Nú, á ári fatlaðra, þætti eðlilegt að
reglum væri breytt fötluðum til hags-
bóta, en ekki öfugt líkt og hér virðist
vera raunin. Sú skýring hefur verið
gefin á ofangreindum breytingum að
þar sem ný lög gefi fleiri aðilum en
Heyrnar- og talmeinastöð Íslands
færi á þjónustusamningum, sé eðli-
legra að miða við fasta fjárhæð í stað
hlutfallslegs framlags þar sem ríkið
hafi engin áhrif á verðmyndun heyrn-
artækja á frjálsum markaði. Slík
skýring er þó hæpin þar sem ætla má
að aukin samkeppni á þessu sviði sem
öðrum, leiði til verðlækkunar frekar
en hækkunar. Hlutfallsleg niður-
greiðsla myndi í því tilfelli leiða til
sparnaðar bæði fyrir ríkið og heyrn-
arlausa.
Byrði heyrnarlausra vegna fötlunar
sinnar er umtalsverð. Það er því mikil
afturför er aðgerðir yfirvalda verða til
þess að auka hana enn frekar.