Morgunblaðið - 07.04.2003, Page 6

FRÉTTIR
6 MÁNUDAGUR 7. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Glitnir kemur flér í samband
vi› rétta bílinn
– traustur samstarfsa›ili í fjármögnun

FORSENDUR geta verið fyrir nýrri
sókn samvinnufélaga hér á landi þar
sem m.a. alþjóðavæðing hefur aukið
þörfina fyrir samstarf fyrirtækja og
stofnana ríkisins, að mati dr. Ívars
Jónssonar, prófessors við Við-
skiptaháskólann á Bifröst, en hann
hefur unnið skýrslu fyrir Samband ís-
lenskra samvinnufélaga. Í skýrslunni
er leitað svara við því hvort sam-
vinnufélagaformið geti hentað í ís-
lensku þjóðfélagi á 21. öldinni.
Ívar segir alþjóðavæðinguna hafa
skapað þörf fyrir svokallaða svæða-
væðingu, en einnig hafi samþjöppun
fjármagns og valds í þjóðfélaginu og
einokunartilburðir skapað þörf fyrir
samvinnufélög. Þau geti verið jákvæð
með tilliti til byggðasjónarmiða.
Hann telur að hér á landi geti sam-
vinnuformið átt sóknarfæri í velferð-
arþjónustu eins og heilbrigðis- og
menntakerfi, landbúnaðarframleiðslu
og á fjármálamarkaði. „Ég myndi til
dæmis vilja skoða hugmyndina um
lánasjóði þar sem fólk gæti fengið lán
með lágum vöxtum. Til þess þyrfti þó
að breyta bankalögum þar sem laga-
umhverfið í dag leyfir ekki slíka
sjóði.“
Vantar meiri umræðu hér
Aðspurður hvort hann telji líklegt
að fólk hér á landi yrði opið fyrir slík-
um hugmyndum segir hann að svo
gæti orðið en fyrst yrði mikil umræða
að fara fram. „Hugmyndin um sam-
vinnufélög hefur ekki verið til um-
ræðu hér á landi síðustu ár á meðan
slík félög eru mjög öflug í öðrum
löndum eins og t.d. í Svíþjóð og Bret-
landi, þar sem Tony Blair hefur lýst
yfir miklum áhuga á að efla félögin.“
Hann bendir á að hér hafi hugmyndin
hugsanlega haft á sér neikvæðan
stimpil eftir erfiðleika SÍS en einnig
hafi vinstrisinnaðir miðjuflokkar hér
ekkert haldið hugmyndinni á lofti
eins og t.d. sósíaldemókratar í Sví-
þjóð hafi mikið gert.
Græðgin megi ekki taka yfir
Ótti við alþjóðavæðingu og nið-
urskurður á styrkjum til landbúnaðar
leiddi til þess að í Bandaríkjunum
spratt upp alda hinna nýju sam-
vinnuhreyfinga í kringum 1990. Þá
voru stofnuð svokölluð lokuð sam-
vinnufélög þar sem samvinnufélaga-
formið er meira í líkingu við hlutafé
en hefðbundið stofnfé í samvinnu-
félögum. Ívar segist telja hugmynd-
ina um hin lokuðu samvinnufélög
vera vænlegasta hér á landi. „Þá
borga menn fyrir afhendingarétt á af-
urðum sínum fyrirfram og fá síðan
arð í samræmi við umfang afhend-
ingaréttarins. Rétturinn getur síðan
gengið kaupum og sölum og hafa
menn hagnast talsvert af að selja þau
réttindi.“
William Patrie, er einn helsti hug-
myndafræðingur hinna nýju sam-
vinnuhreyfinga í Bandaríkjunum en
hann flutti erindi á ráðstefnu SÍS á
Bifröst á laugardag. Hann hefur
starfað sem efnahagsþróunarráðgjafi
í 27 ár og var áður framkvæmdastjóri
Efnahagsþróunarnefndar Norður-
Dakótafylkis í Bandaríkjunum. Hann
segir samvinnuformið mikið notað og
að nú séu 47 þúsund félög í Banda-
ríkjunum. „Þetta form er mjög al-
gengt, til dæmis í bankaviðskiptum
en einnig í landbúnaði, matvælafram-
leiðslu, orkuiðnaði og tryggingum,
svo eitthvað sé nefnt.“
Gildi samvinnuhreyfingar-
innar ekki í tísku nú
Hinum nýju samvinnufélögum í
Bandaríkjunum gekk vel framan af
en þau hafa átt í nokkrum fjárhags-
erfiðleikum um þessar mundir. Patrie
telur að hluti af ástæðunni sé efna-
hagsástandið nú. „Fjöldi einkarek-
inna fyrirtækja er líka í erfiðleikum,
lítum til dæmis á fyrirtæki eins og
Enron og fjarskiptafyrirtækið
Worldcom sem nýlega gekk í gegnum
stærsta gjaldþrot sögunnar.“
Hann segir aðra ástæðu vera að
hjá samvinnufélögunum séu menn
stundum farnir að líkja of mikið eftir
stórum einkareknum fyrirtækja-
samstæðum. „Sum hafa verið að fara
of langt frá upphaflegu markmið-
unum þannig að græðgin tekur yf-
irhöndina. Það er mjög mikilvægt að
gróðasjónarmið verði ekki ofan á og
þjónustan við neytendur gleymist.“
Hann segist bjartsýnn á að félögin
muni komast út úr erfiðleikunum en
það verði ekki alveg strax heldur
muni taka nokkurn tíma. Hann bend-
ir á að gildi samvinnuhreyfinganna
séu ekki í tísku um þessar mundir.
„Við erum að upplifa tímabil svokall-
aðrar „ég“ kynslóðar sem hófst í
Bandaríkjunum á tímum Reagans.
Ég held ekki að þessi stefna sem nú
ræður ríkjum muni verða allsráðandi
endalaust og er viss um að önnur gildi
munu ryðja sér til rúms með tíð og
tíma.“
Skýrsla um samvinnuhreyfinguna á Íslandi á 21. öldinni
Telur lokuð samvinnu-
félög vænlegan kost hér
Morgunblaðið/RAX
Flutt voru erindi um samvinnuhreyfinguna á ráðstefnu á Bifröst um helgina.
Morgunblaðið/RAX
William Patrie, einn helsti forsprakki hinna nýju samvinnuhreyfinga í Banda-
ríkjunum, og dr. Ívar Jónsson, prófessor við Viðskiptaháskólann á Bifröst.
RÁÐNING forstjóra Lýðheilsu-
stöðvar verður fyrsta skrefið í
stofnun þessarar nýju ríkisstofnun-
ar sem Alþingi samþykkti í vor.
Starf forstjóra hefur verið auglýst
laust til umsóknar og rennur um-
sóknarfrestur út 22. þessa mánað-
ar.
Alþingi samþykkti á dögunum
frumvarp Jóns Kristjánssonar heil-
brigðisráðherra um Lýðheilsustöð.
Hlutverk hennar er að efla og sam-
ræma lýðheilsustarf og annast
fræðslu til almennings um heil-
brigði og heilsueflingu. Þessi nýja
stofnun á meðal annars að annast
áfengis- og vímuvarnir, manneldi,
slysavarnir, tóbaksvarnir og önnur
forvarna- og heilsueflingarverkefni
á vegum ríkisins. Verkefni þessi
hafa meðal annars verið unnin á
vegum sjálfstæðra stofnana og hjá
landlæknisembættinu.
Gert er ráð fyrir því að Áfengis-
og vímuvarnaráð, manneldisráð,
slysavarnaráð og tóbaksvarnanefnd
starfi áfram innan Lýðheilsustöðvar
og gegni hlutverki sérfræðiráða. Að
auki verður skipuð Landsnefnd um
lýðheilsu sem á að vera ráðgjaf-
arnefnd Lýðheilsustöðvarinnar.
Stofnunin á að taka til starfa 1.
júlí næstkomandi. Nýlega auglýsti
ráðuneytið starf forstjóra laust til
umsóknar og er umsóknarfrestur
ekki liðinn. Jón Kristjánsson heil-
brigðisráðherra segir að ráðning
forstjóra sé fyrsta skrefið í und-
irbúningi að stofnun Lýðheilsu-
stöðvar og hann muni skipuleggja
næstu skref, svo sem hvar stofn-
unin verði til húsa. Einnig er gert
ráð fyrir ráðningu fjármálastjóra
og segir Jón að reynt verði að auka
hagkvæmni með því að hafa fjár-
málaumsýslu og bókhald sameig-
inlegt.
Lýðheilsustofnun tekur til starfa 1. júlí
Fyrsta skrefið að
ráða forstjóra
UNDIRBÚNINGUR er hafinn að
stofnun fuglaathugunarstöðvar á
Höfn. Félag fuglaáhugamanna á
Hornafirði, Menningarmiðstöð
Hornafjarðar, Náttúrugripasafnið
á Höfn og Háskólasetrið á Höfn
standa að verkefninu. Tilgangur-
inn er fyrst og fremst að efla rann-
sóknir á fuglum á Suðausturlandi,
byggða á þeirri þekkingu sem þeg-
ar er fyrir hendi á svæðinu, en
Hálfdán Björnsson hefur til að
mynda fylgst með fuglum á svæð-
inu frá því um 1940.
Meginmarkmið stöðvarinnar
verða langtímaathuganir á erlend-
um flækingsfuglum, komu- og
dvalartíma þeirra og lífslíkum hér
á landi, alhliða rannsóknir á fugla-
lífi á Suðausturlandi í samráði við
Náttúrufræðistofnun Íslands.
Brynjúlfur Brynjólfsson, for-
maður Félags fuglaáhugamanna á
Hornafirði og forsvarsmaður und-
irbúningshóps um stofnun fugla-
athugunarstöðvarinnar, sagðist
vonast til þess að stöðin myndi
skapa eitt nýtt starf fyrir næstu
áramót.
„Þetta er undirbúningur að
stofnun en þetta verður ekki stofn-
að formlega fyrr en við vitum
hvort við höfum nægt fjármagn.
Það sem við erum að hugsa er að
reyna að skapa störf á lands-
byggðinni. Við viljum búa til starf
úr þessu sem við erum búnir að
gera sem áhugamenn hérna und-
anfarin ár,“ sagði Björgúlfur.
Hann sagði að athuganir á flæk-
ingsfuglum gætu hjálpað til við að
skilja breytingar á t.d. veðurfari.
„Hér er Suðurlandsskógarverkefn-
ið komið af stað og við viljum
fylgjast með frá upphafi. Svo vilj-
um við geta fylgst náið með komu
farfuglanna.“
Björgúlfur sagði jafnframt að
vert væri að fylgjast vel með
fuglalífi þar sem stóriðjufram-
kvæmdir eru að hefjast á Austur-
landi.
„Það er búið að vinna skýrslu til
að sækja um styrki til Byggða-
stofnunar og ríkisins og svo sótt-
um við um styrki í þremur litlum
sjóðum hérna.
Fyrirhugað er að leggja til góða
skýrslu um hvað þurfi til að fugla-
athugunarstöðin verði að veru-
leika.
Við ætlum okkur að láta þetta
rætast,“ sagði Björgúlfur.
Vilja efla fuglarann-
sóknir á Suðausturlandi
EINAR Geirsson, kokkur á veit-
ingastaðnum Tveir fiskar í
Reykjavík, var útnefndur mat-
reiðslumeistari ársins 2003 á Ís-
landsmóti matreiðslumeistara,
sem fram fór á Akureyri í fyrra-
dag, en 14 kokkar kepptu um tit-
ilinn eftirsótta.
Í öðru sæti varð Bjarni Gunnar
Kristinsson og þriðji Alfreð Ómar
Alfreðsson sem báðir starfa á
Hótel Sögu. Viðurkenningu fyrir
besta aðalréttinn hlaut Jón Óskar
Árnason, sem starfar á veit-
ingastað í Noregi, og besta for-
réttinn lagaði Kjartan Kjart-
ansson, kokkur á Apótekinu í
Reykjavík. Í aðalréttinum var
uppistöðuefni kálfalæri og ak-
ureyrskur gráðostur en í forrétt-
inum lax og bláskel.
Dómarar keppninnar voru mat-
reiðslumeistararnir Bjarki Hilm-
arsson, Brynjar Eymundsson,
Pekka Terava, Steinar Davíðsson
og Þorvarður Óskarsson. Samhliða
kokkakeppninni kepptu sex mat-
reiðslunemar og sex framreiðsl-
unemar til úrslita um heið-
ursnafnbótina nemar ársins. Tveir
úr hvorum flokki voru útnefndir en
sæmdarheitin hljóta Halldór Karl
Valsson, Elvar Már Atlason, Unnur
Erna Ingimarsdóttir og Sigurður
Daði Friðriksson.
Einar Geirsson mat-
reiðslumeistari ársins
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Einar Geirsson, kokkur á veitinga-
staðnum Tveir fiskar í Reykjavík, var
útnefndur matreiðslumeistari ársins
2003.
MAÐUR brenndist á báðum fótum
þegar hann steig í sjóðandi vatn
sem var á gólfi í gufubaðsklefa á
Hótel Örk í Hveragerði síðdegis á
laugardag.
Að sögn lögreglunnar á Selfossi
var maðurinn fluttur á Landspítala
háskólasjúkahús þar sem gert var
að sárum hans. Máið er í rannsókn,
að sögn lögreglu.
Brenndist á fót-
um í gufubaði
♦ ♦ ♦