Morgunblaðið - 07.04.2003, Blaðsíða 12

PÓLS HF. var rekið með 433
þúsund króna halla á árinu
2002, samanborið við tæplega
26 milljóna króna hagnað árið
áður. Rekstrartekjur félagins
voru 469,6 milljónir samanbor-
ið við 319,5 milljónir árið 2001
og jukust um 46,98% á milli ára.
Rekstrargjöld án afskrifta voru
450,2 milljónir og jukust um
59,4% milli ára. Hagnaður fyrir
afskriftir var 19,4 milljónir
króna samanborið við 37,1
milljón árið áður. Afskriftir
voru 5,3 milljónir, svipaðar og
árið á undan.
Í fréttatilkynningu frá félag-
inu er rætt um erfiðleika sem
hátt gengi krónunnar veldur
útflutningsfyrirtækjum, en 90-
95% af framleiðslu Póls eru
seld úr landi. Segir í fréttinni að
félagið hafi brugðist við þessum
aðstæðum með niðurskurði á
kostnaði og auknu aðhaldi í öll-
um rekstri.
„Aðgerðirnar miða að því að
fyrirtækið geti lifað af það
tímabil hágengis krónunnar
sem spáð er að muni ríkja
næstu 4 árin.“
Skorar félagið á stjórnvöld
að styðja ákveðna þætti í
rekstri tæknifyrirtækja. „Fé-
lagið mun jafnfram kalla eftir
tafarlausum aðgerðum stjórn-
valda til að styðja við bakið á
þeim þáttum í rekstrinum sem
augljóslega verður að láta sitja
meir á hakanum en æskilegt er,
þ.e. markaðsrannsóknir,
vöruþróun og markaðssetning.
Stjórnvöld verða á þessu tíma-
bili að leggja aukið fé til að
styðja þessa þætti í rekstri
tæknifyrirtækja sé vilji fyrir
því að þau haldi velli og haldi
frumkvæði á heimsmarkaði,“
segir í fréttatilkynningu félags-
ins.
Í tilkynningunni segir einnig
að samþykkt hafi verið á nýaf-
stöðnum aðalfundi að auka
hlutafé félagsins um allt að 17
milljónir að nafnverði og bjóða
það núverandi og nýjum hlut-
höfum.
Halli þrátt
fyrir 47%
tekju-
aukningu
Póls á Ísafirði
VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
12 MÁNUDAGUR 7. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FRAMBOÐ á laxi í heiminum held-
ur áfram að aukast, fyrst og fremst
vegna eldis á Atlantshafslaxi. Slíkt
laxeldi skilar nú nálægt einni millj-
ón tonna og eru Norðmenn þar
langafkastamestir með ríflega
440.000 tonn á síðasta ári. Nokkuð
hefur dregið úr vexti laxeldis í Nor-
egi, en gífurlegur árlegur vöxtur
virðist vera stöðugur í Chile.
Þrátt fyrir þennan mikla vöxt
hefur afkoman verið misjöfn og
ráða verðsveiflur á markaðnum þar
nánast öllu. Árið 2000 var gósentíð í
laxeldi. Verð til norskra framleið-
enda á 4 til 5 kílóa slægðum fersk-
um laxi náði þá nærri 40 norskum
krónum á kíló, ríflega 400 íslenzk-
um krónum á vordögum. Adam var
reyndar ekki lengi í paradís, því
verðið var komið niður fyrir 275
krónur íslenzkar í árslok. Ekki tók
betra við árið 2001, þegar verð fór
niður undir 150 krónur á kílóið í
árslok. Síðan þá hefur það verið á
bilinu 160 til 275 krónur og það
sem af er þessu ári hefur verðið
verið í kringum 20 krónur norskar
eða 220 íslenzkar.
Þessi verðþróun hefur leikið
norska framleiðendur grátt. Þeir
sem græddu á tá og fingri fyrir
tveimur árum, berjast í bökkum og
töpuðu reyndar flestir miklu fé á
síðasta ári. Það er helzta skýringin
á minni vexti í Noregi, þótt fram-
leiðslan hafi aldrei verið meiri en í
fyrra. Skýringin á miklum vexti í
Chile og Kanada, svo dæmi séu
tekin, er hins vegar sú að á gróða-
tímabilinu gátu norskir framleið-
endur ekki fjárfest í nýjum eld-
isleyfum í Noregi, nema að mjög
takmörkuðu leyti, og fóru því með
ýmsum hætti inn í eldið í þessum
tveimur löndum, og reyndar víðar.
Sé reynt að finna skýringar á
verðsveiflunum má benda á að á ár-
unum 1993 til 1995 var gífurlegur
vöxtur í eldinu. Framboð jókst um
meira en 200.000 tonn og verðið
lækkaði mikið. Á árunum 1995 til
1999 var vöxturinn hins vegar inn-
an við 10% á ári og verðið náði há-
marki í kjölfarið í maí árið 2000.
Skýringin á því er minna framboð
af laxi vegna mikils samdráttar í
veiðum, sem skiluðu litlum hagnaði.
Framboðið jókst svo töluvert á ný á
árinu 2001, en verðið lækkaði strax
á árinu 2000 vegna frétta um vax-
andi framleiðslu.
Tímabundin bjartsýni á skammri
gósentíð varð því til þess að fram-
boð jókst það mikið að verðið féll
strax og hefur haldizt lágt síðan.
Hagnaðarvonin er því minni en áð-
ur og gera má ráð fyrir því að
aukning á þessu ári verði ekki eins
mikil og árin 2001 og 2002.
Það sem framleiðendur berjast
við er að halda framleiðslukostnaði
nægilega undir afurðaverði til þess
að hafa eitthvað fyrir sinn snúð.
Það hefur ekki alltaf tekizt hjá
Norðmönnum, þótt þeir hafi náð að
lækka framleiðslukostnaðinn ótrú-
lega mikið. Við upphaf laxeldisins
var munurinn á kostnaði og skila-
verði hvorki meiri né minni en ná-
lægt 150 íslenzkum krónum á kíló,
enda var verð á laxinum þá um 450
krónur. Nú er það komið niður í ríf-
lega 200 krónur, en framleiðslu-
kostnaður nálægt 180. Munurinn
kominn niður í 20 krónur eða svo.
Það er því lítið svigrúm til mikilla
athafna, en þegar arðsemin er lítil,
reyna menn oft að vinna það upp á
magninu. Aukin framleiðsla getur á
hinn bóginn leitt til verðlækkunar.
Þegar áherzla er lögð á lækkun
framleiðslukostnaðar, getur það
leitt til lakari gæða. Ein leiðin er að
auka vaxtarhraðann, en hraður
vöxtur og mikið innihald fitu þýðir
lakari gæði. Afleiðingin verður því
hugsanlega lægra verð. Tveir kostir
og báðir vondir?
Norðmenn stærstir
Sé litið á framvinduna í helztu
framleiðslulöndunum, bera Norð-
menn höfuð og herðar yfir keppi-
nauta sína. Á síðasta ári fluttu þeir
út 420.000 tonn miðað við heilan lax
að verðmæti um 100 milljarðar
króna. Raunverulegt magn á árinu
nam hins vegar 360.000 tonnum og
var meðalverð á kíló um 290 krón-
ur. Hafði það þá ekki verið eins
lágt í fimm ár. Hæst fór með-
alverðið árið 2000, í 394 krónur.
Útflutningurinn jókst um 27.000
tonn, eða 6,7%, en neyzla á laxi inn-
anlands er um 18.000 tonn á ári.
Aukningin í útflutningnum var
fyrst og fremst til Evrópusam-
bandsins, Rússlands og annarra
Austur-Evrópuríkja. ESB er og
hefur verið stærsti markaðurinn
fyrir norskan lax. Ekki er gert ráð
fyrir mikilli aukningu í laxeldi
Norðmanna á þessu ári.
8% árlegur vöxtur í Chile
Laxeldi í Chile hefur vaxið mjög
hratt og er áætlað að svo verði
áfram. Gert er ráð fyrir að árlegur
vöxtur næstu 5 árin verði um 8%.
Vaxtarmöguleikar eldisins í Chile
eru góðir. Aðstæður eru mjög góð-
ar og rými fyrir mun fleiri eld-
isstöðvar. Framleiðslukostnaður er
lágur og erlendir fjárfestar eru vel-
komnir til landsins.
Laxinn er nánast allur fluttur út
og hefur útflutningurinn aukizt úr
160.000 tonnum 1997 í 300.000 tonn
árið 2001. Aukningin er 47% á fimm
árum.
Verðmæti útflutningsins hefur
aukizt á hverju ári, bæði í krafti
aukins magns og hækkandi verðs ef
árið 2001 er undanskilið. Þá lækk-
aði verð á laxi í Bandaríkjunum
verulega, en þau eru stærsti mark-
aðurinn fyrir chileska laxinn ásamt
Japan. Verðið hækkaði svo á ný í
fyrra. Í byrjun þessa árs var verðið
um 4 dollarar, tæplega 320 krónur,
en er komið yfir 5 dollara nú, eða
um 400 krónur á kílóið. Vaxandi
hlutfall laxins er nú flutt utan flak-
að og eykur það verðmætin veru-
lega. Þá hefur útflutningur á reykt-
um laxi farið vaxandi og fer hann í
auknum mæli til Brasilíu, sem er að
jafna sig eftir mikla efnahags-
kreppu.
160.000 tonn í Skotlandi
Laxeldi í Skotlandi, á Hjaltlandi
og á Orkneyjum hefur aukizt hratt
undanfarin ár. 1980 skilaði eldið
600 tonnum, en 160.000 tonnum í
fyrra. Útflutningur hefur aukist að
sama skapi, en hátt hlutfall fer
einnig til neyzlu innan lands. Árið
2001 nam útflutningurinn 64.000
tonnum og er Frakkland stærsti
markaðurinn, með tæpan helming
alls útflutningsins, en næstur kem-
ur Spánn.
Skotarnir fá að jafnaði hærra
verð fyrir laxinn en Norðmenn á
Rungis-fiskmarkaðnum í París,
enda þykja gæði skoska laxins
meiri. Verðmunurinn á síðasta ári
var allt upp í 20% Skotum í vil.
Skýringin á því er sú að skozki lax-
inn er ekki látinn vaxa eins hratt og
sá norski og er hann einnig fitu-
minni.
Færeyjar með 40.000 tonn
Laxeldi Færeyja skilar nú um
40.000 tonnum árlega og er það tal-
ið nálægt hámarki þess, sem þar er
hægt að ala. Sjúkdómar hafa
höggvið nokkuð stór skörð í eldi
Færeyinga. Hlutfall flaka í útflutn-
ingnum hefur aukizt, en ríflega
helmingur laxins er seldur til Dan-
merkur. Færeyingar eru smáir á
heimsmarkaðnum og ráða engu um
heimsmarkaðsverðið. Þeirra mark-
mið er því að halda framleiðslu-
kostnaði niðri til að geta mætt frek-
ari verðlækkunum, sem hugsanlega
fylgja aukinni heimsframleiðslu.
Laxeldi á Írlandi er smátt í snið-
um, en hefur farið vaxandi síðustu
árin. Á síðasta ári ólu Írar um
22.500 tonn. Mest af laxinum selja
þeir Frökkum, en heimamarkaður-
inn tekur um 12.500 tonn.
Aukning og lágt verð?
Það virðist ljóst að laxeldi heldur
áfram að aukast, enda eru fleiri
lönd að koma inn í myndina, eink-
um Kanada og Ísland. Það tekur þó
nokkur ár áður en framleiðsla hér á
landi verður mikil, en tæplega verð-
ur hún meira en nokkrir tugir þús-
unda tonna vegna takmarkana á
staðsetningu eldisstöðva. Ekki
verður leyft að vera með laxeldi í
sjó nálægt gjöfulum laxveiðiám.
Markaður fyrir laxinn verður
áfram mikill. Hann hefur aukizt í
nokkru samræmi við aukið framboð
og lækkandi verð. Verðið getur
ekki lækkað endalaust og hlýtur að
stöðvast í einhverju lágmarki og
sveiflast svo lítillega upp frá því í
framtíðinni. Þeir sem geta haldið
framleiðslukostnaði niðri halda þá
velli, en allir verða að búa við nán-
ast sama markaðsverðið á hverjum
markaði, þó dæmin sýni reyndar að
meira sé borgað fyrir bezta fiskinn.
Gósentíðin frá árinu 2000 heyrir
sögunni til. Framleiðendur verða að
búa við markaðsverð á bilinu 200 til
250 krónur á kíló af heilum laxi eins
og útlitið er nú. (Kíló af ýsuflökum
kostar um 1.000 krónur út úr búð á
Íslandi.) Þeir geta svo aukið
vinnsluvirðið með flökun og jafnvel
reykingu svo fremi sem það standi
undir auknum vinnslukostnaði. Þá
má ekki gleyma því að vinnsla úr
heilfrystum laxi eykst stöðugt í
Kína, þar sem framleiðslukostnaður
er sama og enginn. Mánaðarlaun
verkafólks eru um 8.000 krónur og
enginn hörgull á vinnukrafti. Það
gæti leitt til lækkunar á verði unn-
inna laxafurða.
Stöðugleiki í framboði og eft-
irspurn ætti að nást innan nokk-
urra ára og þar með það verð, sem
framleiðendur verða að búa við.
Framtíðin sker úr um það hvort
það gengur upp.
Gósentíð heyrir sögunni til
Verð á eldislaxi
nærri helmingi
lægra en í góð-
ærinu árið 2000



  
 
          





















 






  








 


 



   

    
 
 
Laxeldi í heiminum vex stöðugt fiskur um
hrygg og kemur um milljón tonna upp úr
eldiskvíunum á ári. Fátt bendir til annars
en eldið aukist áfram og verð verði fremur
lágt. Hjörtur Gíslason kannaði stöðuna á
heimsmarkaðnum og í helztu framleiðslu-
löndunum og las sér til í Seafood Inter-
national og á fréttavef Intrafish.
HAGNAÐUR varð af rekstri
Ævisjóðsins hf. á síðasta ári að
fjárhæð 463 þúsund krónur.
Sjóðurinn er skuldabréfasjóður
og er í vörslu Kaupþings banka
hf.
Hreinar fjármunatekjur
sjóðsins í fyrra voru 28,4 millj-
ónir króna en voru 4,9 milljónir
árið áður. Hagnaður fyrir
skatta nam 469 milljónum
króna. Eign sjóðsins í hlut-
deildarskírteinum og hluta-
bréfum nemur 4.391 milljón
króna og handbært fé er 16,2
milljónir króna. Eignir sjóðsins
nema samtals um 4.409 millj-
ónum króna.
Hlutafé félagsins er 4,0 millj-
ónir króna og er allt í eigu
Kaupþings banka hf. Eigið fé
var í árslok 2002 tæpar 5,0
milljónir króna. Skuldir sjóðs-
ins nema 4.403 milljónum
króna.
Stjórn félagsins leggur til að
ekki verði greiddur arður til
hluthafa á árinu 2003, að því er
fram kemur í tilkynningu frá
Ævisjóðnum.
Ævisjóð-
urinn skil-
ar hagnaði