Morgunblaðið - 08.04.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
STYRKTARFÉLAG vangefinna hef-
ur opnað nýja deild í Bjarkarási í
Reykjavík, Selið, en þar verður ein-
staklingum með þroskahömlun veitt
dagþjónusta. Gerð verður árstilraun
með reksturinn sem kostar 12 millj-
ónir á ári og leggja félagsmálaráðu-
neytið og Svæðisskrifstofa Reykja-
víkur fram fjármagn með
Styrktarfélaginu.
Friðrik Alexandersson, formaður
Styrktarfélags vangefinna, segir að
samið hafi verið í desember milli
þessara þriggja aðila um þennan til-
raunarekstur. Verður starfið endur-
skoðað að þeim tíma liðnum. Deildin
er til húsa í hæfingarstöðinni Bjark-
arási þar sem áður var íbúð húsvarð-
ar. Á deildinni verður sex einstakling-
um með þroskahömlun og atferlis-
frávik veitt hálfsdagsþjónusta.
Þóra Þórarinsdóttir, framkvæmda-
stjóri félagsins, segir þessa sex ein-
staklinga lengi hafa verið án mögu-
leika á dagþjónustu. Í Selinu muni
þeir fá einstaklingsmiðaða þroska-
þjálfun sem hafi það markmið að gera
þeim betur kleift að takast á við dag-
legt líf og verkefni við hæfi hvers og
eins. Verða unnin verkefni, skapandi
starf, boðskipti þeirra örvuð og annað
það sem tengist þjálfun hvers og eins.
Kristrún Sigurjónsdóttir er yfir-
þroskaþjálfi Selsins.
Ný deild opnuð í Bjarkarási
Morgunblaðið/Jim Smart
Kristrún Sigurðardóttir (t.v.) og Sigurborg Anna Hjálmarsdóttir.
NEFND sem fjármálaráðherra
skipaði haustið 2001 til að kanna
kosti og galla þess að taka upp fjöl-
þrepaskatt hjá einstaklingum tekur
í nýútkomnu áliti sínu ekki afstöðu
til þess hvort sé heppilegra, núgild-
andi tekjuskattskerfi eða nýtt fjöl-
þrepakerfi. Í áliti nefndarinnar er
fjallað um kosti og galla fjölþrepa
skattkerfis og þeir bornir saman við
kosti og galla núgildandi stað-
greiðslukerfis.
Ýmsir kostir og gallar
Í niðurstöðunum segir: „Meðal
helstu kosta fjölþrepakerfis eru að
það gefur færi á ódýrari útfærslu til
tekjujöfnunar en núgildandi kerfi
og auðveldar breytingar á jaðar-
áhrifum einstakra tekjuhópa. Jafn-
framt gefur það möguleika á að
draga úr tekjutengingu bóta og
færa þá tekjujöfnun inn í skattkerf-
ið.“ „Helstu gallar fjölþrepatekju-
skatts eru hins vegar flóknari skatt-
framkvæmd, meðal annars með
tilliti til breytilegs fjölda vinnuveit-
enda, minni sveigjanleiki til að
mæta tekjusveiflum, meiri breyt-
ingar í eftiráuppgjöri og erfiðara
skatteftirlit. Uppbygging núgild-
andi tekjuskattskerfis, einkum há
skattleysismörk, torveldar hins
vegar upptöku fjölþrepatekjuskatts
nema til komi veruleg röskun á
skattbyrði einstakra tekjuhópa og/
eða verulegt tekjutap hjá ríkissjóði
og sveitarfélögum. Þetta sést vel
með samanburði við önnur lönd þar
sem saman fara fleiri skattþrep og
mun lægri skattleysismörk en hér á
landi,“ segir í nefndarálitinu.
Skattlagning á tekjur er
undir meðaltali OECD
Nefndin var skipuð í samræmi
við ákvörðun ríkisstjórnarinnar eft-
ir viðræður við fulltrúa ASÍ og
Samtaka atvinnulífsins vorið 2001.
Var henni einnig falið að kanna for-
sendur þess að vinna upplýsingar
um viðmiðunarreglur fyrir mismun-
andi fjölskyldur sem nota má meðal
annars við útreikning á greiðslu-
byrði, félagslegum bótum og mat á
breytingum á skatt- og bótakerfi.
Í álitinu er m.a. gerður saman-
burður á íslenska skattkerfinu og
skattkerfum annarra landa. „Skatt-
lagning á tekjur einstaklinga hér á
landi er undir meðaltali OECD-
ríkjanna. Það má annars vegar
rekja til mun hærri skattleysis-
marka hér á landi en í flestum öðr-
um OECD-ríkjum. Eins stafar það
af því að launafólk greiðir ekki
tryggingarrgjald hér á landi líkt og
víðast hvar annars staðar,“ segir í
álitsgerðinni.
Breytingar á kerfinu hafa
raskað meginsjónarmiðum
Í niðurstöðum nefndarinnar kem-
ur fram að töluverðar breytingar
hafa verið gerðar á tekjuskattskerf-
inu frá því það var tekið upp sem í
sumum tilvikum hafi raskað ýmsum
þeim meginsjónarmiðum sem voru
höfð að leiðarljósi í upphafi enda
hafi þau ekki alltaf farið vel saman.
„Aukin tekjutenging bóta skilar
vissulega aukinni tekjujöfnun en
eykur jafnframt jaðaráhrifin í
skatta- og bótakerfinu. Þá hefur oft
reynst erfitt að samræma markmið-
ið um nauðsyn efnahagslegrar
sveiflujöfnunar markmiði um tekju-
jöfnun eins og gerðist á uppgangs-
árunum 1995–2001 þegar persónu-
afsláttur dróst aftur úr launaþróun.
Þessi þróun varð til þess að fleiri
og fleiri einstaklingar fóru að
greiða tekjuskatt og þeir sem lenda
í því að greiða tekjuskatt í fyrsta
sinn finna hvað mest fyrir því vegna
lágra launa þótt skattgreiðslurnar
séu hlutfallslega lágar,“ segir í nið-
urstöðu nefndarinnar.
Mikilvægt sveiflujöfnunartæki
Bent er á að tekjuskattsálagning
á einstaklinga gegni mikilvægu
hlutverki til tekjujöfnunar milli ein-
stakra tekjuhópa og einnig til al-
mennrar sveiflujöfnunar. Tekju-
jöfnunaráhrifin birtist einkum í
samspili persónuafsláttar og skatt-
hlutfalls eða skatthlutfalla og í
tekjutengingum í bótakerfinu.
Sveiflujöfnunin kemur t.d. fram í
því að dragist tekjur heimila saman
veldur uppbygging tekjuskatts-
kerfisins því að skattgreiðslur
minnka enn meira og ráðstöfunar-
tekjur dragast því ekki eins mikið
saman og atvinnutekjur. Þá hefur
sveiflujöfnunin einnig mikilvæg
áhrif í efnahagslífinu í heild.
Eina landið þar sem launafólk
greiðir ekki tryggingargjald
Nefndin tekur fram að hafa þurfi
fyrirvara á alþjóðlegum saman-
burði skattkerfa, sem geti verið ólík
að uppbyggingu. Bent er á að í
flestum ríkjum OECD greiða ein-
staklingar bæði tekjuskatt og
tryggingargjald en hér á landi
greiða einstaklingar eingöngu
tekjuskatt, ef frá eru talin iðgjöld í
lífeyrissjóði sem ekki fara í gegnum
skattkerfið hér. Við samanburð
þarf því að skoða samanlagða
álagningu tekjuskatta og trygging-
argjalda á einstaklinga til þess að fá
rétta mynd af því hve mikið ein-
staklingar greiða í skatt af sínum
launum. Nefndin gerir slíkan sam-
anburð á greiðslum einstaklinga á
tekjusköttum og tryggingargjaldi
sem hlutfall af tekjum í 19 Evrópu-
löndum innan OECD miðað við
meðallaun árið 2001. Í ljós kemur
(sjá meðfylgjandi súlurit) að Ísland
er talsvert fyrir neðan meðaltal
samanburðarlandanna. „Það stafar
annars vegar af því að Ísland er
eina landið þar sem launafólk greið-
ir ekki tryggingargjald. Hins vegar
má rekja það til hlutfallslega hárra
skattleysismarka hér á landi í sam-
anburði við þessi ríki,“ segir í
skýrslunni.
Framteljendum undir skatt-
leysismörkum hefur fækkað
Sýnd er þróun skattleysismarka
á og samanburð hennar við launa-
vísitölu og verðlag frá 1988. „Þessi
þróun hefur óhjákvæmilega leitt til
þess að framteljendum undir skatt-
leysismörkum hefur fækkað. Árið
1995 voru 34% framteljenda undir
skattleysismörkum en 191⁄2% árið
2002. Meginskýringin á þessari þró-
un er að vegna sveiflujöfnunarsjón-
armiða fylgdu skattleysismörkin
ekki almennri launaþróun á þessum
árum heldur umsömdum, almenn-
um kauphækkunum,“ segir í nefnd-
arálitinu. (Sjá meðfylgjandi töflu.)
„Það er ekki einfalt að meta áhrif
þess hvernig staðan hefði verið ef
skattleysismörkin hefðu að fullu
fylgt tekjuþróuninni á þessu tíma-
bili. Hins vegar er ljóst að upp-
sveiflan í efnahagslífinu hefði orðið
mun sterkari en ella. Þar með hefði
sá óstöðugleiki sem gætti á árunum
1999 og 2000 og birtist meðal ann-
ars í miklum viðskiptahalla, mikilli
lækkun á gengi íslensku krónunnar
og tilheyrandi verðbólguskoti vænt-
anlega orðið enn meiri.
Samtímis því sem þeim einstak-
lingum sem eru yfir skattleysis-
mörkum hefur fjölgað hefur greið-
endum tekjuskatts fjölgað. Áhrif
þessara breytinga hafa meðal ann-
ars orðið þau að greiðslur beinna
skatta hafa aukist og þeir sem hvað
mest finna fyrir breytingunni eru
þeir sem lenda í því að greiða tekju-
skatt í fyrsta sinn vegna lágra
tekna enda þótt skattgreiðslurnar
séu hlutfallslega lágar,“ segir m.a. í
álitinu.
Í nefndinni sátu Hólmgeir Jóns-
son, framkvæmdastjóri Sjómanna-
sambands Íslands, Sigurður Bessa-
son, formaður Eflingar – stéttar-
félags, Sigurður Á. Snævarr
borgarhagfræðingur, Erla Þ. Pét-
ursdóttir, lögfræðingur í fjármála-
ráðuneytinu, og Bolli Þór Bollason,
skrifstofustjóri efnahagsskrifstofu
fjármálaráðuneytis, sem var for-
maður nefndarinnar.
Nefnd skilar áliti um kosti og galla fjölþrepatekjuskatts einstaklinga
Gefur færi á tekjujöfnun en
framkvæmdin yrði flókin
A A A AA A A A

(!"1:,;1
9%<+1/7<
&'  $  (
) )
*'+(
  

,
:G%$/!$""!+P@"#+P
9*"%$/!$""!+J#Q"H
23"!+J2+23"!+;
*'
-.+  
5  





 ,002;"&&"
< 
  



)



 9
 

!! "&&,




 
 7+$
'%
N$<
(0<
<
#F/5
0+%!+
!"!++$
O"
+$$<
C@Q%20+
'+%"<
OC 
#
5#%
6*
8+$$<
O+<
I0+"@
%9!"1
1"%$/!
G%$/!$""!+G+.+/7<
Skattleysismörk eru mun hærri hér
en í flestum öðrum OECD-löndum
HJÓN og ungt barn þeirra sluppu
ómeidd þegar jeppi þeirra valt í
Norðdal á Steingrímsfjarðarheiði á
laugardag. Að sögn lögreglunnar á
Hólmavík missti ökumaður stjórn á
jeppanum í krapa, hann snerist á
veginum og endastakkst eftir að
hann skall á snjóruðningi. Engan
sakaði en allir í bílnum voru spennt-
ir, ýmist í bílbelti eða barnabílstól.
Jeppanum var komið á réttan kjöl
og síðan ekið áfram suður á land.
Sluppu ómeidd úr bílveltu
Morgunblaðið/Kristín Sigurrós
ÞING Alþjóðaþingmannasambands-
ins, IPU, var sett í Santiago í Chile í
fyrrakvöld en það sækja um 130
sendinefndir frá jafnmörgum ríkj-
um. Að sögn Sigríðar Ingvarsdóttir
þingmanns sem stödd er á þinginu
hefur stríðið í Írak sett nokkurn svip
á upphafsdaga þess en við setn-
inguna voru mótmæli fyrir utan
þingstaðinn sem beindust einkum
gegn stríðinu. Auk hennar sækir
þingið fyrir Íslands hönd, Karl V.
Matthíasson þingmaður.
Í ræðu sem Sigríður hélt á þinginu
fjallaði hún um Íraksstríðið og af-
stöðu íslenskra stjórnvalda til þess.
Hún segir viðtökur við ræðunni hafa
verið mjög góðar ef frá eru talin við-
brögð nánustu sessunauta íslensku
þingmannanna sem voru frá Íran.
Á þingi sambandsins sem lýkur á
laugardag er fyrirhugað að ræða ým-
is réttindamál og sameiginleg hags-
munamál á borð við peningaþvætti,
eiturlyfjaviðskipti, mansal og fleira.
Þing Alþjóðaþing-
mannasambandsins
Stríðið í Írak
setur svip á
þingið
♦ ♦ ♦
NEFND sem fjallaði um kosti og
galla fjölþrepaskatts leggur til í
skýrslu að ráðist verði í gerð viðmið-
unarneyslustaðals fyrir Ísland.
Nefndin telur að víða í samfélag-
inu sé þörf á viðmiðunarreglum um
hvað teljast beri viðunandi neysla
eða lífskjör. Í ákvörðunum um bætur
eða lán til framfærslu setji margar
stofnanir viðmið um greiðslur til
þeirra sem ekki fái tekjur annars
staðar frá. Þessir aðilar hafi notað
einhver viðmið en um þau hafi ekki
ríkt sátt.
Nefndin segir að leitað hafi verið
eftir skýrari aðferðum enda séu
þessar viðmiðanir ekki grundvallað-
ar á rannsóknum á framfærsluþörf.
Eðlilegt að nýta reynslu Norðmanna
og Svía í þessum efnum en jafnframt
verði horft til Manneldisráðs. Lagt
er til að verkið verði falið rannsókn-
arstofnun, til dæmis á vegum há-
skóla, en Hagstofunni verði falið að
færa upp gagnagrunninn með reglu-
legum hætti.
Gerður
verði við-
miðunar-
neyslustað-
all fyrir
Ísland