Morgunblaðið - 16.04.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 MIÐVIKUDAGUR 16. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MERK tímamót urðu í sögu hinn-
ar einkennisklæddu lögreglu á Ís-
landi í gær, þegar 200 voru liðin
frá stofnun hennar. Í tilefni dags-
ins opnaði Sólveig Pétursdóttir
dómsmálaráðherra sérstaka sögu-
sýningu sem stendur almenningi
opin til 22. júní í húsakynnum rík-
islögreglustjórans að Skúlagötu 21.
Að auki hefur verið gefinn út
minnispeningur, minjagripir,
kynningarrit um sögu, þróun og
uppbyggingu lögreglunnar á Ís-
landi.
Við sama tækifæri veitti dóms-
málaráðherra Sigurjóni Sigurðs-
syni, lögreglustjóra í Reykjavík á
árunum 1948 til 1985, sérstaka við-
urkenningu fyrir árangursríkan
starfsferil við eflingu lögreglunnar.
Á sögusýningunni kennir
margra grasa, en þar gefur að líta
búninga lögreglunnar frá ýmsum
tímum, byssur lögreglunnar, hand-
járn, fótajárn, kylfur, hjálmar,
haldlögð tæki til fíkniefnaneyslu,
ýmis vopn sem lögregla hefur
sömuleiðis lagt hald á, verkfæri til
að greina fingraför og margt
fleira. Þá er hægt að líta í gamlar
dagbækur lögreglunnar og rifja
upp gömul sakamál.
Óhætt er að segja að sýningin er
öll hin vandaðasta og forvitnileg
fyrir margra hluta sakir. Hún er
afrakstur vinnu undirbúnings-
nefndar sem ríkislögreglustjóri
skipaði á síðasta ári vegna afmæl-
isins. Í nefndinni eiga sæti fulltrú-
ar ríkislögreglustjóra, lögreglunn-
ar í Reykjavík, Landssambands
lögreglumanna og lögreglufélags
Reykjavíkur.
Þann 26. apríl verður lögreglu-
dagurinn haldinn hátíðlegur um
land allt og mun lögreglan hafa op-
ið hús og bjóða almenningi að
skoða starfsemina hjá sér.
200 ár frá stofnun einkennisklæddrar lögreglu á Íslandi
Morgunblaðið/Júlíus
Haraldur Johannessen ríkislögreglustjóri afhenti Sólveigu Pétursdóttur fyrsta eintak rits um sögu lögreglunnar
og 1. heiðurspening ríkislögreglustjórans, gullminnispening, sem gerður var í 50 númeruðum eintökum.
Morgunblaðið/Júlíus
Sólveig Pétursdóttir dómsmálaráðherra heiðraði Sigurjón Sigurðsson,
fyrrverandi lögreglustjóra í Reykjavík, fyrir vel unnin störf hans í þágu
lögreglunnar. Ekkert fór framhjá vökulu auga Jóns Arnars Guðmunds-
sonar varðstjóra, sem klæddi sig upp í lögreglubúning frá 1803.
Búningar
og byssur
á lögreglu-
sýningu
HIN einkennis-
klædda lögregla
á Íslandi var
stofnuð 15. apríl
1803 en fyrir
þann tíma héldu
sýslumenn lands-
ins uppi lögum
og reglu með að-
stoð hreppstjóra.
Til voru einnig
svokallaðir
vaktarar, eins-
konar fyrirrenn-
arar lögreglu-
manna, sem
störfuðu á 18.
öld og voru látn-
ir fylgjast með
verksmiðju-
húsum Innrétt-
inganna í
Reykjavík.
Fyrstu einkenn-
isklæddu lög-
regluþjónarnir
komu svo til sög-
unnar 1803 og
höfðu aðallega
með höndum að
fylgjast með
þjófum. Sektir vegna brota runnu
að hluta til lögreglumannanna
sjálfra í árdaga lögreglunnar en
til er frásögn af máli frá 1806
þar sem drykkjurútur og óláta-
seggur var sektaður um sex rík-
isdali, þar af runnu tveir dalir til
lögreglunnar og fjórir í fátækra-
sjóð.
Að sögn Guðmundar Guðjóns-
sonar, yfirlögregluþjóns hjá rík-
islögreglustjóra og formanns
undirbúningsnefndar ríkislög-
reglustjóra vegna 200 ára afmæl-
isins, hefur gríðarmikið vatn
runnið til sjávar á þeim tveimur
öldum sem einkennisklædda lög-
reglan hefur starfað. „Verkefni
og búnaður lögreglunnar hafa
gjörbreyst í æ flóknara þjóðfélagi
og aðstæður varla sambærilegar
við það sem var fyrir 200 árum,“
segir hann. Hann segir að ekki
hafi þó borið mikið á alvarlegum
afbrotum í Reykjavík í upphafi
19. aldarinnar. „Þó var eitt fyrsta
embættisverk bæjarfógeta að
þinga í einu ljótasta og svívirði-
legasta sakamáli á Íslandi í lang-
an tíma,“ segir hann. „Þetta var
glæpamál Gríms Ólafssonar sem
grunaður var um morðtilraun,
þjófnað, skjalafals og fleira. Hann
og eiginkona hans voru dæmd til
lífláts í Hæstarétti en dómnum
var síðar breytt í ævilanga
þrælkun.“
Ákveðin tímamót í sögu lög-
reglunnar urðu 1854 þegar versl-
un á Íslandi var gefin frjáls, sem
hafði í för með sér auknar sigl-
ingar til landsins, sem krafðist
aukinnar löggæslu. Árið 1891
tóku gildi lög um fyrstu lögreglu-
samþykktirnar og í kjölfarið voru
ráðnir lögregluþjónar í helstu
þéttbýlisstaði landsins. Á fullveld-
isárinu 1918 var fyrsta lögreglu-
stjóraembættið svo stofnað í
Reykjavík.
Ólátaseggur greiddi
lögreglumönnum
tvo dali í sekt
Einkennisbúningur
lögreglu frá 1990.
Fyrstu einkennisbúning-
arnir frá árinu 1803.
INGIBJÖRG Sólrún
Gísladóttir, forsætis-
ráðherraefni Samfylk-
ingarinnar, gagnrýndi
forystu Sjálfstæðis-
flokksins harkalega á
fundi Samfylkingar-
innar í Borgarnesi í
gærkvöldi þar sem
hún hélt ræðu ásamt
Össuri Skarphéðins-
syni, formanni flokks-
ins. Sagði hún foryst-
una m.a. „hamast á“
fólki sem ekki lyti
þeirra pólitísku forsjá
og valdi. Hún sagði
forystuna „hamast á“
forseta Íslands, bisk-
up Íslands, fjölmiðlamönnum og
rithöfundum og að hún beitti ítök-
um sínum í viðskiptalífinu.
Ingibjörg Sólrún sagði í upphafi
ræðu sinnar að pólitísku aðalatriði
vorsins snerust um sýn á sam-
félagið, sýn á framtíð þess, um-
gengnishætti og gildismat. Tala
ætti um grundvallarhugmyndir og
hugsjónir, ekki krónur og aura.
Hún sagði mikið vatn hafa runnið
til sjávar frá „Borgarnesfundinum
hinum fyrri“. Nú yrði að koma í
ljós hvort „Borgarnesfundurinn
hinn síðari“ yrði jafn-
merkur. „Ég tel fulla
ástæðu til að tala um
hvernig þeir sem
stjórna í samfélaginu
fara með vald sitt,
hvernig þeir fara með
það opinbera vald sem
þeim hefur verið trúað
fyrir. Í því efni hlýt ég
sérstaklega að ræða
um Sjálfstæðisflokk-
inn og forystu hans. Í
krafti stærðar sinnar
ræður Sjálfstæðis-
flokkurinn lögum og
lofum í íslensku sam-
félagi. Því fylgir mikil
ábyrgð sem forystan
umgengst ekki af virðingu. Hún
hamast á fólki sem ekki vill lúta
þeirra pólitísku forsjá og valdi.
Þannig hafa þeir alltaf hamast á
forsetanum og biskupnum ef þessir
æðstu menn þjóðar og kirkju tala
ekki eins og forystunni er þókn-
anlegt, þeir neyta aflsmunar gagn-
vart fjölmiðlamönnum sem ekki
eru eins og þeim finnst þeir eigi að
vera – og ef fjölmiðlamenn þyrðu
að segja frá værum við margs fróð-
ari. Þeir beita ítökum sínum í við-
skiptalífinu til að tryggja að réttir
aðilar eignist rétt hlutabréf í rétt-
um fyrirtækjum. Þeir hamast á rit-
höfundum sem skrifa sögur eða
pistla sem þeim eru ekki að skapi.
Þeir breiða út sögusagnir um ein-
staklinga og fyrirtæki sem rísa
upp gegn valdi þeirra,“ sagði Ingi-
björg Sólrún m.a.
Vald forystunnar
með „fælingarmátt“
Hún sagði forystu Sjálfstæðis-
flokksins ekki alltaf beita þessum
meðölum vegna þess að vald þeirra
hefði „fælingarmátt“: Forsætisráð-
herra og formaður flokksins ætti
svo öflugt vopnabúr, rétt eins og
stórveldin, að það héldi minni spá-
mönnum í skefjum. Þetta hefði
m.a. komið fram í tímaritsviðtali
við fv. aðstoðarmann forsætisráð-
herra.
„Í okkar litla íslenska samfélagi
beitir forysta Sjálfstæðisflokksins,
með formanninn í broddi fylkingar,
valdi sínu og áhrifamætti til að
deila og drottna, umbuna og refsa.
Umhverfis þetta vald verður til
þagnarmúr og ótrúlegasta fólk tel-
ur þá leið vænlegasta að láta sig
hafa það, taka þátt frekar en vera
úthýst. Fólk er ekki heimskt, það
skilur fyrr en skellur í tönnum.“
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir gagnrýnir Sjálfstæðisflokkinn
Sagði forystuna „hamast á“
forsetanum og biskupnum
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir