Morgunblaðið - 22.04.2003, Blaðsíða 18

UMRÆÐAN
18 ÞRIÐJUDAGUR 22. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Sameiginleg fiskveiðistefna
Evrópubandalagsins og
hagsmunir Íslands.
Stefán Már Stefánsson, prófessor og Óttar Pálsson,
lögmaður kynna niðurstöður rannsókna sinna á fundi á
vegum Lagastofnunar Háskóla Íslands í stofu 101 í
Lögbergi, miðvikudaginn 23. apríl, kl. 12:15-13.15.
Lagastofnun Háskóla Íslands
Hver er líkleg samningsstaða í aðildarviðræðum?
Ólívu lauf
FRÁ
Einnig
til fljótandi
H
á
g
æ
ð
a
fra
m
le
ið
sla
A
ll
ta
f
ó
d
ýr
ir
Í ÆVISÖGU Eysteins Jónssonar,
fyrrverandi formanns Framsóknar-
flokksins og fyrsta formanns Nátt-
úruverndarráðs, sem kom út árið
1980 og ber heitið Í stormi og stillu,
skráð af Vilhjálmi Hjálmarssyni,
kemur fram hvernig hann sá náttúru-
verndar- og stóriðjumálum komið
fyrir á Íslandi.
Náttúruvernd
Eysteinn Jónsson var einn af frum-
kvöðlum í náttúruvernd á Íslandi og
endurspeglast sýn hans á mikilvægi
náttúruverndar í bókinni. Á ráð-
stefnu Lífs og lands í júlímánuði 1982
segir Eysteinn m.a. að nokkur hluti
mannkyns lifi í slíkum allsnægtum að
menn viti tæpast hvað á að gera við
umbúðirnar og úrganginn og enn á ný
hafi menn komið sér upp hrikalegu
atvinnuleysi. Við þessi skilyrði gangi
menn svo á gæði jarðarinnar, sumir
af græðgi í því sem kallað er lífsgæða-
kapphlaupið, aðrir í neyð sinni til að
reyna að halda lífinu, að til eyðilegg-
ingar dragi ef ekki tekst að taka upp
nýja og heillavænlegri lifnaðarhætti.
Síðar segir Eysteinn: „Við erum svo
gæfusön á Íslandi að eiga fleira óspillt
en margir aðrir.“ … „Við höfum efni á
að búa framvegis í ómenguðu landi.“
(Bls. 337.)
Stóriðja og erlend fyrirtæki
Í bókinni kemur líka fram afstaða
Eysteins til stóriðjuframkvæmda. Í
ræðu sem hann flutti á Alþingi 1966
vegna frumvarps um álbræðslu í
Straumsvík talar hann um muninn á
atvinnurekstri landsmanna sjálfra
annars vegar og atvinnurekstri út-
lendinga í landinu hins vegar. Varar
hann við atvinnurekstri þar sem fyr-
irtækin eru í eigu erlendra aðila og
telur það stórhættulega stefnu.
Bendir hann á að Ísland myndi þann-
ig smám saman missa forræðið í eigin
atvinnumálum og síðan í málefnum
sínum yfirleitt, jafnframt myndi mik-
ill hluti af arðinum í atvinnurekstri
verða fluttur út úr landinu. Segir
hann að ef álverksmiðja yrði sett upp
á þennan hátt myndi gróði af henni og
fjármunir sem komi til afskrifta í
verksmiðjunni aldrei koma til Ís-
lands. Síðan segir Eysteinn: „Það
verður aldrei hægt að komast langt,
ef ekkert fæst út úr atvinnurekstr-
inum annað en kaupgjaldið, sem á að
borga, og endurgjaldið fyrir þjón-
ustuna.“ (Bls. 189.) Jafnframt bendir
hann á að gróðinn og afskriftarféð í
íslenskum fyrirtækjum sé aðalgrund-
völlur að uppbyggingu atvinnulífs í
landinu sjálfu.
Ævintýri
Nú eru hafnar framkvæmdir við
Kárahnjúkavirkjun vegna álvers á
Reyðarfirði.
Samkvæmt fréttum síðustu daga
virðast þeir sem hefðu átt að gæta
hagsmuna fólksins í landinu, þegar
stjórnvöld brugðust, vera að vakna
upp við vondan draum. Menn virðast
vera að byrja á að átta sig á hvílík
mistök er búið að kalla yfir íslensku
þjóðina með ófyrirsjáanlegum afleið-
ingum í framtíðini. Og þó er ævintýr-
ið varla byrjað.
Impregilo
Þeir sem hafa kynnt sér fyrirhug-
aðar framkvæmdir vissu að tilboð
ítalska verktakafyrirtækisins í Kára-
hnjúkavirkjun var langt, langt fyrir
neðan það sem aðrir treystu sér til að
bjóða. Þeir vissu líka að í áætlunum
Impregilo var gert ráð fyrir að þeir
kæmu með nánast allt sem til verks-
ins þarf nema um 150 til 200 manns
sem þeir ætla að borga laun. Þeir
vissu líka að erfitt yrði að gera ráð
fyrir þátttöku íslenskra verktakafyr-
irtækja nema með undirboðum. Þeir
vissu að Impregilo ætlar helst ekkert
að kaupa af Íslendingum nema þjón-
ustu. Þeir vita líka að arðurinn af
framkvæmdinni fer úr landi og verð-
ur notaður til að byggja upp í öðrum
löndum en Íslandi.
Alcoa
Búið er að semja við álrisann Alcoa
um álverið á Reyðarfirði. Þeir sem
hafa kynnt sér málið vita að Íslend-
ingar fengu undanþágu alþjóðasam-
félagsins til að auka útblástur gróð-
urhúsalofttegunda langt umfram
aðrar þjóðir vegna stóriðjufram-
kvæmda. Þeir vita líka að þennan um-
framkvóta fær álrisinn Alcoa frítt frá
íslenska ríkinu. Þeir vita líka að slak-
að hefur verið á mengunarkröfum til
að liðka um fyrir Alcoa. Þeir vita að
það á ekki að nota bestu fáanlega
tækni til að draga úr mengun vegna
álvers á Reyðarfirði. Allir vita að Al-
coa fær íslenskt rafmagn ódýrara en
Íslendingar sjálfir.
Efnahagur
Impregilo og Alcoa eru í eigu er-
lendra aðila. Flestir vita að á bak við
framkvæmdirnar eru engir fjárfest-
ar. Þeir höfðu ekki áhuga því fram-
kvæmdirnar eru of áhættusamar og
of mikil óvissa um efnahagslegan
ávinning. Ef stofnkostnaður Kára-
hnjúkavirkjunar hækkar um 10% frá
grunnforsendum verður tap á fram-
kvæmdinni. Ef álverð í heiminum
hækkar ekki frá því sem nú er verður
tap á framkvæmdinni. Íslenska ríkið,
forysta Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks og Reykjavíkurborg
eru ábyrg og hafa gert þig og mig
samábyrg.
Umhverfissjónarmið
Haft hefur verið eftir forsvars-
mönnum Impregilo og Alcoa að það
sé svo gott að koma til Íslands vegna
umhverfissjónarmiða. Þetta þýðir
m.a. að á Íslandi fá erlend fyrirtæki
að eyðileggja náttúru sem ekki yrði
leyft í öðrum vestrænum menningar-
ríkjum í dag. Þar má líka menga með-
an önnur vestræn menningarríki sem
Ísland hefur hingað til viljað kenna
sig við eru að vinna að því að reyna að
draga úr útblæstri gróðurhúsaloft-
tegunda.
Ísland er Paradís
Ísland er Paradís fyrir erlend fyr-
irtæki sem þurfa ódýrt rafmagn. Ís-
land er Paradís fyrir erlend fyrirtæki
sem þurfa frían mengunarkvóta. Ís-
land er Paradís fyrir fyrirtæki sem
njóta stuðnings stjórnvalda til að
eyðileggja náttúruverðmæti. Ísland
er Paradís fyrir fyrirtæki sem geta
fengið ríkisábyrgðir þegar fjárfestar
telja framkvæmdir of áhættusamar.
Bara byrjunin
Og þetta er bara byrjunin. Á
teikniborðinu liggja fleiri fram-
kvæmdir af sömu stærðargráðu og
Kárahnjúkavirkjun og Reyðarál. Lík-
lega verður ekki vandamál að fá er-
lend fyrirtæki til verka. Náttúruperl-
ur Íslendinga bíða eyðileggingar. Svo
virðist sem hægt hafi verið að bjarga
Þjórsárverum þótt þingskjöl gefi til
kynna að búið sé að læða inn í fram-
kvæmdaáætlanir Landsvirkjunar
lónshæð í Norðlingaölduveitu sem er
meiri en 566m, þótt settur umhverf-
isráðherra í málinu fullvissaði þjóðina
um að það yrði hámarkslónshæð.
Engin trygging er fyrir því að ekki
verði seilst inn í friðlandið í Þjórs-
árverum í næstu árás. Fjölmargar
náttúruperlur eru í skotmáli. Verður
friðland að Fjallabaki næst?
Land míns föð-
ur, landið mitt?
Eftir Ólöfu Guðnýju
Valdimarsdóttur
Höfundur er arkitekt.
„Engin
trygging er
fyrir því að
ekki verði
seilst inn í
friðlandið í Þjórsárver-
um í næstu árás.“
UM páskahelgina birtust þjóð-
inni mjög svo sérstakar auglýs-
ingar stjórnmálaflokks sem vert er
að skoða nánar. Um er að ræða
auglýsingar Samfylkingarinnar
þar sem myndir af öllum forsæt-
isráðherrum landsins fyrrverandi
og núverandi eru birtar og ýjað að
því að kjósendur geti haft áhrif á
tímamót í íslenskri stjórnmála-
sögu.
Ódýr jafnréttisbarátta
Eftir að hafa starfað að jafnrétt-
ismálum í gegnum verkefnið AUÐ-
UR í krafti kvenna hef ég tals-
verða reynslu af jafnréttismálum
og tel að skilaboð sem þessi hindri
konur í jafnréttisbaráttu sinni.
Umrædd auglýsing notar aðferða-
fræði sem er byggð á því að aukið
jafnrétti náist með því að kynferði
sé valið fram yfir aðra eiginleika.
Þessari aðferðafræði hefur verið
hafnað af langflestum jafnréttis-
sinnum. Margt þarf að vinnast í
jafnréttisbaráttu kynjanna en skil-
greiningunni samkvæmt er jafn-
rétti einmitt sú staða þegar ein-
staklingar eru metnir að
verðleikum án tillits til kyns. Ingi-
björg Sólrún er greinilega ósam-
mála, hún vill að kjósendur í
Reykjavík kjósi Samfylkinguna því
að forsætisráðherraefnið hefur
annað kyn en fyrrverandi og nú-
verandi forsætisráðherrar.
Kauptu bílinn, ég er kona
Ímyndum okkur daglegt líf á Ís-
landi. Guðrún er sölumaður á bíla-
sölu og laun hennar eru árangurs-
tengd. Guðrún sér að við-
skiptavinurinn er eitthvað að
draga í land og ákveður að spila út
síðasta hálmstráinu og segir: „Þú
værir að gera konum greiða með
því að kaupa bílinn af mér þar sem
ég er eina konan sem starfar hér.“
Anna er búin að vera í löngu við-
talsferli hjá stóru fyrirtæki. Hún
er komin í lokaviðtalið um fram-
kvæmdastjórastöðuna og finnur
fyrir fiðrildum í maganum. Um
miðbik viðtalsins finnst henni farið
að halla undan fæti og segir: „Þú
ættir að ráða mig því að í 15 ára
sögu þessa fyrirtækis hefur engin
kona verið framkvæmdastjóri.“
Þyngd, hæð eða kyn?
Sögurnar hér að framan sýna
okkur hversu óeðlilegt það er að
óska eftir atkvæðum út á kyn
frambjóðanda. Þetta er eins óeðli-
legt og að kjósa eigi forsætisráð-
herraefnið vegna þess að hún hafi
minni líkamsþyngd en fyrrverandi
ráðherrar. Eiginleikar, þekking og
hæfileikar hvers og eins eiga að
skipta öllu máli. Í tilfelli stjórnmál-
anna bætist við að velja þarf sam-
spil eða teymi fjölmargra einstak-
linga sem mynda lista hvers flokks
fyrir sig. Að auki skiptir öllu máli
hvaða málefnum listinn stendur
fyrir og hversu líklegt má telja að
hann framfylgi stefnu sinni. Hvort
einstakir frambjóðendur eru breið-
leitir, mjóróma, hörundsdökkir,
konur eða karlar á að sjálfsögðu
ekki að skipta neinu máli.
Íslendingar kjósa ekki
eftir líkamsþyngd
Eftir Þorbjörgu
Vigfúsdóttur
„…óeðlilegt
er að óska
eftir at-
kvæðum út
á kyn fram-
bjóðanda.“
Höfundur er verkefnastjóri í Háskól-
anum í Reykjavík.
KVENRÉTTINDI, kvenfrelsi,
kynjafræði; jafnrétti og femínismi –
allt eru þetta lykilorð sem bera í
sér hugmyndafræði um réttinda-
baráttu kvenna seinustu áratugina.
Teorían er þrautrædd og meira en
tímabært að umsetja hana í praks-
ís. Mál er að masinu linni og at-
hafnir hefjist. Ekki skal velja konu
eingöngu vegna þess að hún er
kona – en heldur ekki hafna henni
af þeim ástæðum. Um karla gildir
auðvitað hið sama, eigi velja þá ein-
ungis út á kynferði né útiloka þá af
þeim sökum. Ef vilji er til þess að
hér sé sanngjarnt mannlegt sam-
félag með fullri samskipan beggja
kynja í námi, starfi og einkalífi þá
verður hver og einn, kona og karl,
að hasla sér völl á eigin spýtur;
óháð forgjöf eða dragbít sem lítið
snertir hæfni, kunnáttu eða upplag
fólks.
Opnuauglýsing í dagblöðum um
þessar mundir opinberar að enn
skal gamla leiðin farin. Myndir eru
af öllum sem gegnt hafa starfi for-
sætisráðherra frá árinu 1904 og til
okkar daga, alls 23 mönnum. Eng-
inn texti er annar en að í vor geta
„orðið tímamót í íslenskri stjórn-
málasögu“ og svo nafn auglýsanda:
Samfylkingin. Á móti þessari
myndarunu er síðan mynd af einni
konu sem á sæti á framboðslista
þessa stjórnmálaflokks. Virðist
henni, nafnlausri, teflt fram þarna
sem konu gegn körlum og miðað
við efnið þá margra manna maki –
því ekki er orð um hæfni hennar né
fyrri störf. Allt er þetta óþarfa lít-
illæti af auglýsanda því kunn er
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir og nú
síðast sem málsvari biskupa og
þjóðhöfðingja.
Í undirbúningi fyrir alþingiskosn-
ingarnar í vor sýnast konur ætla,
einn ganginn enn, að gefa kost á
sér til framboðs sem kynverur og
uppskera þannig flýtiframgang.
„Einn hring enn,“ sagði presturinn
í Hruna forðum tíð í dansinum á
nýársnótt við varnaðarorðum móð-
ur sinnar og sökk kirkjan. En sem
betur fer eru ekki allar undir sömu
sök seldar. Árangur í lýðræði og
jafnrétti næst helst ef konur og
karlar ryðja sér til rúms hlið við
hlið, taki slaginn eins og hann er
hverju sinni; í stjórnmálum, á
vinnumarkaði og annars staðar þar
sem fólk á samskipti.
Hjakkað í
sama farinu
Eftir Björgu
Einarsdóttur
Höfundur er rithöfundur og skipar
heiðurssæti á framboðslista Sjálf-
stæðisflokksins í Reykjavík norður.
„Í undirbún-
ingi fyrir al-
þingiskosn-
ingarnar í
vor sýnast
konur ætla, einn gang-
inn enn, að gefa kost á
sér til framboðs sem
kynverur og uppskera
þannig flýtiframgang.“