Morgunblaðið - 24.04.2003, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. APRÍL 2003 B 11

































































































NSJÁVARÚTVEGUR
ÁFRAMELDI á þorski ber sig
miðað við a.m.k. 200 tonna fram-
leiðslu. Þetta er ein af meginniður-
stöðum lokaverkefnis Jóns Gunnars
Schram frá Sjávarútvegsstofnun Há-
skóla Íslands og fjallar um árangur
tilraunaeldis á þorski í Tálknafirði
sumarið 2001.
Til tilraunarinnar voru veiddir um
9.000 fiskar, u.þ.b. 22 tonn, í snurvoð í
Patreksfjarðarflóa og settir í fjórar
kvíar til fóðrunar. Í upphafi voru
gerðar ýmsar mælingar á ástandi
fisksins, t.d. var lengd og þyngd
fiskanna mæld, sem og holdastuðull
þeirra og lifrarhlutfall. Fjórum sinn-
um á eldistímanum voru 400 fiskar,
valdir af handahófi, þyngdar- og
lengdarmældir. Allt fóður var skráð
svo og hitastig á mismunandi dýpi.
Um miðjan desember, eftir 145 daga
frá upphafi fóðrunar, var fiskinum
slátrað eftir svelti og skráður árangur
eldisins, varðandi vöxt, holdastuðul,
gotu, lifur, haus og flök. Meginniður-
staða verkefnisins er sú að meðal-
þynd eldisfisksins jókst úr rúmu 2,5
kílói í tæpt 4,5 kíló, eða um 75% á
þeim 145 dögum sem hann var í kví-
unum. Í tilrauninni voru notaðar ein-
faldar fóðurgerðir, þar sem fóðrið var
ekki meðhöndlað. Fiskurinn var fóðr-
aður á annars vegar á loðnu og hins
vegar á steinbítsafskurði sem féll til
við vinnslu Þórsbergs á Tálknafirði.
Þrátt fyrir að fituinnihald loðnu sé
marktækt hærra en steinbítsafskurð-
ar, var ekki hægt að merkja mark-
tækan vaxtarmun eftir þessum tveim-
ur fóðurgerðum en hins vegar var
lifrarhlutfall þorsks, sem alinn var á
loðnu, hærra. Þá sýndu niðurstöður
að lifur er stór hluti af þyngd eldis-
fiskanna og einnig kom á óvart magn
svila í fiskinum. Nýting flaka var góð
vegna þykktar þeirra og reyndist
hvítur litur þeirra hagkvæmur mark-
aðslega séð.
Fyrir utan stærð fisksins í upphafi
og hitastig sjávar á eldistímanum
sýndi tilraunin aðra þætti sem áhrif
hafa á árangur eldisins. Þannig skipt-
ir máli hvenær ársins undirmálsfisk-
urinn er veiddur, meðhöndlun hans
við veiðarnar, öldugangur á veiðistað
og sjódæling í flutningskerin.
Söltuð og fersk flök gefa arð
Í tilrauninni var einnig könnuð arð-
semi mismunandi afurða og reyndust
söltuð flök gefa arð og einnig fersk
flök. Í arðsemismatinu kom í ljós að
þorskeldið bar sig miðað við 200
tonna massaaukningu, með steinbíts-
afskurð sem fóður. Í kostnaði vógu
þyngst kvótinn og veiðar á smáfisk-
inum. Svo virðist sem minni vöxtur
vegna meiri þéttleika í kvíum jafni út
áhrif massaaukningar í afurðaverði,
þ.e. minni afföll auka ekki endilega
framleiðsluna vegna minni vaxtar
fisksins við mikinn þéttleika. Því má
segja að það borgi sig tæpast að setja
of mikið af villtum smáfiski í kvíarnar
og hafa mikinn þéttleika því þá
minnkar vöxturinn, afföllin verða trú-
lega meiri, kostnaður við að ná í smá-
fisk í kvíarnar eykst og breytileiki
eykst í þyngdardreifingu hjá fiskun-
um sem er neikvætt fyrir vinnslu af-
urða. Þá minnkar jafnframt holda-
stuðull sem aftur hefur áhrif á
nýtingu. Í verkefninu er þó bent á að
hugsanlega breytist forsendur varð-
andi þéttleika þegar farið verður að
nota kynbættan eldisstofn sem þoli
betur meiri þéttleika. Ennfremur
kemur fram að eldisþorskur verði
þyngri og holdameiri en villtur fiskur.
Auk þess lendi eldisfiskurinn í hærri
söluverðflokki, sem enn auki verð-
mætasköpunina umfram vaxtaraukn-
inguna. Því geti það verið álitamál hve
stóran fisk á að taka inn í eldið í upp-
hafi, til að ná upp í góðan verðflokk í
lok eldisins. Þetta megi reikna út mið-
að við vaxtarhraða fisks eftir stærð og
kostnað sem kemur á móti, t.d. kvóta-
kaupum og veiðikostnaði, því það
þurfi hugsanlega meira magn af
stórum fiski til að ná 200 tonna
massaaukning en hjá minni fiski, því
lítill fiskur vaxi hraðar en stór.
Viðkvæmur fyrir sjógangi
Tilraunin var framkvæmd við eðlileg-
ar umhverfisaðstæður. Rannsóknin
heppnaðist prýðilega, þrátt fyrir
ýmsa ófyrirsjáanlega þætti, s.s. óveð-
ur sem kom í veg fyrir að ekki var
hægt að fóðra þorskinn í þrjár vikur,
auk þess sem vatn í firðinum varð
mjög aurmengað í kjölfar skriðufalla.
Óveðrið var þó ekki alslæmt, því með
því fengust upplýsingar um áhrif ill-
viðris, afföll af völdum þess og hve
fljótt fiskurinn jafnar sig eftir það.
Kom í ljós að þorskur er viðkvæmur
fyrir sjógangi í kvíum og þarf þá að
komast á meira dýpi. Fiskurinn
reyndist fljótur að jafna sig og ná upp
vaxtarhraða eftir óveðrið.
Vandamál sem þarf að leysa í eldi
villts þorsk eru af ýmsum toga. Lág-
marka þarf allan kostnað við eldið og
ber þar hæst kvótakostnaður og veiði-
kostnaður. Vegna þessa kostnaðar er
stefnt að því að nota heldur þorskseiði
til eldis. Staðsetningu á kvíum þarf að
athuga með hliðsjón af veðráttu og
hitastigi sjávar en einnig vinnuhag-
ræðingu, þ.e. hversu langt þarf að
sækja fiskinn á miðin og hversu langt
kvíarnar liggja frá þjónustustöð í
landi. Markmiðið er að fá fram sem
stærst flök meðan stærð lifrar og
gotu er haldið í lágmarki með hag-
kvæmri samsetningu fóðurs og fóðr-
unaraðferðum.
Svigrúm til úrbóta með notkun
smáþorsks en ekki þorskseiða felst
m.a. í hagræðingu við öflun fisksins.
Stærð hans í upphafi eldisins hefur
töluvert að segja hvað varðar vöxt.
Við val á fóðri þarf að hafa í huga
kostnað við að afla þess, en hann er
breytilegur eftir landshlutum. Einnig
mætti athuga hagkvæmni þess að
nota meltu úr tilfallandi hráefni frá
fiskvinnslu sem hluta af fóðri. Velja
má sláturtíma í kvíaeldi eftir hentug-
leika með markaðsverð í huga og mis-
munandi vinnsluaðferðir eftir kröfum
markaðarins.
Breyttar forsendur kvíaeldis
Áhugi á eldi þorsks fer nú vaxandi,
ekki síst vegna þess að villtir þorsk-
stofnar eru nú almennt taldir fullnýtt-
ir. Forsendur kvíaeldis á þorski hafa
breyst talsvert að undanförnu með
hækkandi afurðaverði, minnkandi
kvóta og lægri meðalþyngd veiddra
fiska. Ef eldi á villtum þorski reynist
arðbært og hægt er að ná fram með
hagkvæmum hætti viðunandi vexti
þorsks í eldi, getur náðst mun betri
nýting aflahlutdeildanna og þar af
leiðandi rekstrarbati fyrir sjávarút-
vegsfyrirtæki.
)-

.* /









" 
 
 
 
" 
 
 
 
"






"








8) 1, '
E 'F
6($ '
1, '  
+1*  ?@A
. 81*?A
D$1, 'E 'F
Ein þeirra fjögurra kvía sem notaðar voru til eldisins í Tálknafirði.
Morgunblaðið/Helgi Mar
Snurvoðarpokinn hífður um borð í dragnótarbátinn Jón Júlí BA. Þorskurinn var síðan settur í ker og fluttur í þeim í kvíarnar.
200 tonna
áframeldi á
þorski getur
borið sig
Meðalþyngd þorsks sem veiddur var til áfram-
eldis í Tálknafirði jókst um 75% á 145 dögum
Með arðbæru eldi á
villtum þorski næst
mun betri nýting afla-
hlutdeildanna. Helgi
Mar Árnason rýndi í nið-
urstöður þorskeldis-
tilraunar sem gerð var
í Tálknafirði árið 2001.
hema@mbl.is
TENGLAR
.....................................................
www.thorskeldi.is/Skjol/jg.pdf