Morgunblaðið - 28.04.2003, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. APRÍL 2003 19
Á ÞRIÐJUDAG var Samherji sæmdur
útflutningsverðlaunum forseta Íslands.
Ég sé ástæðu til að óska Þorsteini Má
Baldvinssyni og starfsfólki Samherja til
hamingju með verðlaunin og þá við-
urkenningu sem í þeim felst. Við af-
hendingu verðlaunanna á Bessastöðum
sagði Páll Sigurjónsson, formaður út-
hlutunarnefndar, m.a.: „Fyrirtækið fer
fremst í fylkingu íslenskra sjávarútvegs-
fyrirtækja og hefur vakið mikla athygli
fyrir rekstur. Kraftur og áræðni ein-
kenna fyrirtækið, starfsmenn þess og
stjórnendur.“
Saga Samherja eftir að þeir frændur
Kristján Vilhelmsson, Þorsteinn Már
Baldvinsson og Þorsteinn Vilhelmsson
keyptu fyrirtækið fyrir 20 árum og hófu
útgerð á Akureyrinni markar kaflaskil í
útgerðarsögu okkar Íslendinga. Þeir
voru brautryðjendur í sjófrystingu og
hösluðu sér völl á því sviði með þvílíkum
krafti að umsvif Samherja skipta nú
verulegu máli í útflutningstekjum okkar
Íslendinga og eru snar þáttur í atvinnu-
lífinu, einkum við Eyjafjörð, á Austur-
landi og í Grindavík. Rekstrartekjur
Samherja sl. ár voru rúmir 13 milljarðar
kr. og hlutfall útflutnings af veltu var
um 95%. Starfsmenn Samherja og dótt-
urfyrirtækja þess eru um 800. Fyr-
irtækið hefur fært út fiskveiðilögsöguna
í þeim skilningi að það hefur unnið sér
fiskveiðiréttindi á alþjóðlegu hafsvæði
og stendur fyrir atvinnurekstri erlendis.
Þar nefni ég Cuxhaven til sögunnar.
Það er í senn fróðlegt og lærdómsríkt
fyrir þá, sem vilja setja sig inn í sjáv-
arútvegsmál, að kynna sér viðhorf Þor-
steins Más Baldvinssonar og stefnu
hans í rekstri fyrirtækisins. Í hans huga
er ótvírætt að skilgreina verður Sam-
herja sem matvælafyrirtæki. Það er
ekki nóg að veiða fiskinn, heldur verður
að meðhöndla hann þannig að úr honum
verði gæðavara þegar hann kemur í
hendur neytandans. Öll framleiðslan
miðast við að gera neytandann ánægð-
an. Og þá er það auðvitað grundvall-
aratriði að kaupandinn geti gengið að
því vísu að fá vöruna afhenta árið um
kring. Þannig verður að haga veiðunum
eftir vinnslunni. Og vinnslan ræðst síðan
af kröfum kaupandans. Samherji hefur
markaðsmálin í sínum höndum og e.t.v.
er það erfiðasti þáttur rekstrarins að
hafa þau mál í góðu lagi, horfast í
augu við kaupandann og vita hvað
maður hefur fram að leggja. Fisk-
urinn selur sig ekki sjálfur fremur en
lambakjötið. Allt verður að standa
sem sagt er bæði varðandi gæði og
afhendingu. Í þessu sambandi er
nauðsynlegt að hafa hugfast að aðrar
þjóðir eru að koma sterkt inn í sam-
keppnina svo að ekki dugir minna en
að vera bestur til þess að við Íslend-
ingar getum haldið okkar hlut.
Fiskveiðikerfi okkar Íslendinga
með aflakvótum og því svigrúmi, sem
innbyggt er í það, gerir Samherja
mögulegt að uppfylla þær hörðu
gæða- og afhendingarkröfur sem
gerðar eru á alþjóðlegum mörkuðum.
Í því eru yfirburðir þess yfir sókn-
armark m.a. fólgnir. Og á þessum
samanburði sést líka hversu grunnt
sú umræða ristir sem gengur ein-
ungis út á það að ná í fiskinn án þess
að velta því fyrir sér hvað síðan tekur
við. Þeir sem vinna að fiskvinnslunni
eiga líka sinn rétt og sú framleiðni-
aukning, sem orðið hefur hjá Sam-
herja, hefur skilað sér í hærri launum
til þess fólks. Ég skoðaði um daginn
frystihúsið á Dalvík og þótti merki-
legt að sjá tölur um það hvernig tek-
ist hefur að bæta nýtinguna, líka á
þeim hlutum þorsksins sem verðmæt-
astir eru.
Samherji hefur lagt verulega fjár-
muni fram til þess að þróa fiskeldi og
gera það að arðbærum atvinnu-
rekstri. Ég nefni laxeldið í Mjóafirði í
samvinnu við Síldarvinnsluna í
Fjarðabyggð, en þar er stefnt að allt
að 8 þúsund tonna framleiðslu á ári.
Ég veit ekki betur en eldið gangi vel
og eftir áætlun. Það er sannast sagna
ævintýri líkast að sjá það sem þar er
að gerast, þá miklu tækni og ná-
kvæmni sem nauðsynleg er til þess
að slík starfsemi geti staðið undir
sér. Síðan er laxinn unninn hjá Síld-
arvinnslunni og treystir grundvöllinn
að rekstri fiskvinnslunnar þar.
Hér er margt ótalið eins og sá
óbeini ávinningur sem er að fyr-
irtækjum eins og Samherja, öll sú
þjónusta og viðskipti sem ná að dafna
í kringum hann og treysta á hann. Og
auðvitað er þessi mikli árangur ekki
eins manns verk, eins og Þorsteinn
Már Baldvinsson hefur lagt áherslu
á. Samherji er eins gott fyrirtæki og
hann er vegna þess góða fólks, sem
þar vinnur, – fólks sem er samheldið
og vakandi í störfum sínum.
Samherji er vel að útflutnings-
verðlaunum forseta Íslands kominn.
Og við skulum hafa það í huga að
með þessari viðurkenningu er líka
verið að verðlauna önnur fyrirtæki í
sjávararútvegi og það fólk sem þar
starfar og hefur tekist að vinna sjáv-
arútveginn upp í þröngri stöðu, þann-
ig að með hagræðingu og bættri nýt-
ingu, meiri vörugæðum og einbeittu
markaðsstarfi skilar hann nú meiri
afrakstri til þjóðarbúsins en nokkru
sinni fyrr. Þjóðin hefur ekki efni á
því að tefla þessum árangri í tvísýnu.
Mistök á þessu sviði verða ekki aftur
tekin.
Samherji hefur unnið
til verðlaunanna
Eftir Halldór Blöndal „Og við skulum hafa það í huga að
með þessari viðurkenningu er líka ver-
ið að verðlauna önnur fyrirtæki í sjáv-
arútvegi og það fólk sem þar starfar
og hefur tekist að vinna sjávarútveg-
inn upp í þröngri stöðu …“
Höfundur er 1. þingmaður
Norðurlands eystra.
ENGINN efast um þá miklu kjarabót sem
barnafólk hefði af því ef tillögu Vinstri-
grænna um ókeypis leikskóla yrði hrint í
framkvæmd. Færri átta sig eflaust á því
að ókeypis leikskóli er annað og meira en
kjarabót. Leikskóli er fyrsta skólastigið í
íslensku skólakerfi, þar sem meg-
ináherslan er lögð á menntun í gegnum
leik og börnin þannig undirbúin fyrir lífið
sjálft. Með því að greiða aðgang barna að
leikskólanámi er verið að stuðla að jafn-
rétti til náms.
Leikskóli er mannréttindi
Ókeypis leikskóli er nútímaleg hugsun í
takt við nýja tíma þar sem menntun barna
er höfð að leiðarljósi. Félag leikskólakenn-
ara telur aukinheldur að leikskólinn eigi
að vera hluti af hinu almenna menntakerfi
eins og önnur skólastig.
Félag leikskólakennara telur það sjálf-
sagðan rétt barna að vera í leikskóla og
því mjög brýnt að uppbygging miðist við
að öll börn eigi þess kost. Í stefnu Félags
leikskólakennara er einnig hvatt til þess
að gefa börnum kost á leikskólagöngu án
endurgjalds. Nú þegar eru yfir 90% allra
barna á leikskólaaldri með pláss á leik-
skóla. Auðvitað þyrftu öll börn að hafa
pláss á leikskólum, en því miður eru hópar
hér á landi sem ekki hafa efni á að senda
börn sín í leikskóla. Má þar t.a.m. nefna
nýja Íslendinga sem eru að setjast hér
að. Þannig fara því sum börn á mis við
það góða starf og menntun sem fram fer
í leikskólum landsins.
Gjaldfrjáls leikskóli jafngildir
einni milljón króna í kjarabætur
Í dag eru níu af hverjum tíu börnum á
Íslandi með pláss á leikskóla. Fjöl-
skyldum þeirra yrði ókeypis leikskóli
mikil kjarabót. Sem dæmi má nefna
hjón með tvö börn á leikskóla sem
greiða um 25.000 kr. fyrir hvort barn.
Það þýðir 600.000 krónur á ári. Það
jafngildir launahækkun um eina milljón
króna að teknu tilliti til skattgreiðslna,
séu báðir foreldrar yfir skattleys-
ismörkum. Þannig er þetta kjarabót
fyrir alla þá sem nú hafa börn á leik-
skóla.
Ekki er einungis um kjarabót að
ræða heldur er leikskólinn mennta-
stofnun, en ekki félagslegt úrræði fyrir
vinnandi fólk, eins og hægrimenn hafa
viljað láta í veðri vaka. Í leikskólunum
fer fram markviss kennsla í gegnum
leik og starf þar sem börn eru búin
undir frekara nám í grunnskóla. Það er
því brýnt að tryggja að allir hafi jafnan
aðgang að leikskólum óháð efnahag
foreldra.
Gjaldfrjáls leikskóli =
jafnrétti til náms!
Eftir Jóhönnu B. Magnúsdóttur „Ekki er einungis um kjarabót að
ræða því leikskólinn er menntastofn-
un en ekki félagslegt úrræði fyrir vinn-
andi fólk, eins og hægrimenn hafa vilj-
að láta í veðri vaka.“
Höfundur er umhverfisráðgjafi og skipar
1. sæti á lista Vinstri hreyfingarinnar –
græns framboðs í Suðvesturkjördæmi.
dað til að leggja mæli-
nréttis á allar ákvarðanir
r eru þannig að staða
verði greind og áhrif
r á hana tekin. Mikilvægt
enn frekar fræðslu um
mál og samþættingu fyrir
menn hins opinbera sem
um málaflokki.
r tölfræði verði kyngreind.
ar mikilvægt tæki til þess
g á því á hvaða vegferð við
rju sinni, svo hægt sé að
ef þörf krefur.
verði markvisst að fjölgun
Alþingi og í sveitarstjórn-
ylkingin vill viðhalda þeim
árangri sem flokkurinn hef-
ð jöfnum hlut kvenna og
gflokki og mun vinna að
kmiðum í hvívetna á vett-
ksins. Starf jafnréttisfull-
sins er afar mikilvægt til
æta að þessum málum.
sofna á verðinum.
ld marki skýra stefnu
að stjórnvöldum verði gert
etja sérstaka aðgerðaáætlun
r að fjölgun kvenna í æðstu
mfélagsins í hópi embættis-
mara, prófessora og annars
ettvangi hins opinbera. Í
ni verði staðið að sérstakri
sem beint verður að við-
u í því skyni að rétta af
ójafnvægið á milli kynja í æðstu
stöðum þar. Nú er það svo að ein-
ungis um 20% æðstu stjórnenda
ríkisins eru konur. Þessu er nauð-
synlegt að breyta og sýnt hefur
verið fram á með óyggjandi hætti
að þessu er hægt að breyta með
markvissum aðgerðum og ber þar
auðvitað hæst breytingu á stjórn-
unarstöðum hjá Reykjavíkurborg,
en nú er kynjahlutfall þar meðal
æðstu stjórnenda um 50% beggja
kynja. Það er líka nauðsynlegt að
breyta hlutfalli í allri nefndaskip-
an þannig að kynjahlutföll verði
sem jöfnust. Slíku er ekki fyrir að
fara hjá ríkinu nú – því þurfum
við að breyta. Það mun hins vegar
ekki gerast heldur nema við setj-
um okkur skýr markmið í þeim
efnum og förum eftir þeim. Það
er lykillinn. Og við skulum alltaf
vera á vaktinni.
 Við teljum afar brýnt að konur
verði virkjaðar til frekari þátttöku
í þekkingarsamfélaginu. Í því
skyni verði staðið að stöðugu
átaki hjá stjórnvöldum, innan
skólanna og á vinnumarkaði til að
tryggja þátttöku stelpna og
kvenna í upplýsingabyltingunni.
Að lokum
Það skiptir máli hverjir stjórna,
það skiptir máli að jafnréttismál og
kvenfrelsi séu sett í forgang. Til
þess er Samfylkingunni vel treyst-
andi og meira en það. Með Ingi-
björgu Sólrúnu í broddi fylkingar og
sem forsætisráðherraefni Samfylk-
ingar eigum við möguleika á að
breyta, breyta til hins betra í okkar
samfélagi fyrir konur, börn og
karla. Setjum jafréttismálin á dag-
skrá – setjum jafnréttismálin í for-
gang.
u Sólrúnu í broddi
m forsætisráð-
ylkingar eigum við
breyta, breyta til
kar samfélagi fyrir
karla.“
Höfundar eru alþingismenn.
og jafnvel fleiri. Nýmælið
fremst í mismunandi
leiðingaráætlun
fyrir okkur að lánshlut-
í áföngum og jafnframt því
marksupphæð sem lánuð er
ðskiptum. Hún er í dag
milljónir vegna notaðs
9 vegna nýbygginga og
m skammt. Innleiðing
a gæti t.d. orðið sú að í lok
ri hlutfallið vegna allra við-
og hækkaði síðan á hverju
Við sömu tímamót hækkaði
ð um t.d. 2 milljónir króna
ráð fyrir að ekki verði
shlutfalli til þeirra sem
a eða annað sinn. Fyrsta
því að samræma lánshlut-
krefið verði tekið þegar
verið frá nauðsynlegum
að tryggja auðveldari að-
ra fjárfesta að íslenskum
lokkum. Það ætti að liggja
2004. Næstu skref verði
esti.
æða innleiðingar
í þrepum
ð innleiða breytingar á fyr-
búðalána í þrepum á fjög-
abili er komið í veg fyrir
sprengingu á fjármagni til
Hækkun hlutfalls íbúða-
lána og hámarksláns er fyrirséð.
Það hvetur ákveðinn hluta kaup-
enda til að bíða með fyrirhuguð
fasteignaviðskipti þar til breytingin
hefur alfarið náð fram að ganga.
Þá má ætla að yngra fólk sjái
fram á að komast í „framtíð-
arhúsnæði“ í færri skrefum en áður.
Það dregur úr kaupveltu á fast-
eignamarkaði og þar af leiðandi úr
kostnaði við fasteignaviðskipti og
fólksflutninga.
Slíkt eykur
stöðugleika
Þá er aðlögunarferlið nauðsynlegt
fyrir fjármagnsmarkað. Ekki verður
um byltingu heldur er um fyr-
irsjáanlega þróun að ræða. Það ætti
að auka stöðugleika á þessu sviði
fjármálamarkaðar og lágmarka
sveiflur á raunvaxtastigi.
Möguleg fjárhagsleg
áhrif á heimilin
Í einhverjum tilfellum mun skuld-
setning heimilanna aukast þar sem
hlutfall lánsfjár í fjárfestingu íbúð-
arhúsnæðis eykst. Það þýðir aukin
greiðslubyrði í þeim tilfellum. Aftur
á móti mun oftast verða um að ræða
tilflutning skulda, þ.e. í stað dýrra
bankalána sem tekin eru til að fjár-
magna eigið fjárframlag á móti nú-
verandi lánum Íbúðalánajóðs, kem-
ur hagkvæmara íbúðalán. Því mun
kerfisbreytingin lækka greiðslu-
byrði fjölmargra heimila.
Markaðshlutdeild Íbúðalánasjóðs
á húsnæðismarkaði mun við þessar
beytingar aukast, markaðshlutdeild
annarra minnkar að sama skapi.
Þetta gæti leitt til lægri raunvaxta
og sparnaðar fyrir ríkið í formi
vaxtabóta auk þess sem það styrkir
verðmyndun og eignaverð á lands-
byggðinni, þar sem Íbúðalánasjóður
er eini bankinn sem almennt lánar
til landsbyggðarinnar.
úðalánasjóðs?
hér hafa verið
kilvirkara og neyt-
. Þess vegna höf-
tt fram það stefnu-
l almennra
90% af matsverði
Höfundur er frambjóðandi
Framsóknarflokksins í
Reykjavíkurkjördæmi norður.