Morgunblaðið - 28.04.2003, Qupperneq 21

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. APRÍL 2003 21
LÍFRÆN ræktun og framleiðsla
nýtur vaxandi skilnings og áhuga hér
á landi sem annars staðar, en ástæða
er til að styðja miklu betur við þessa
grein landbúnaðar en gert er. Þing-
menn Vinstri hreyfingarinnar –
græns framboðs hafa ítrekað borið
fram tillögur á Alþingi um aðlögunar-
stuðning við lífrænan landbúnað sam-
bærilegan þeim sem veittur er annars
staðar á Norðurlöndum og fengu loks
samþykkt í mars sl. að málinu yrði
vísað til ríkisstjórnarinnar. Vonandi
taka skilningsríkir ráðherrar til hönd-
um í því máli á næsta kjörtímabili.
Heilsubylgja og
umhverfisvakning
Ljóst er að markaður fyrir lífrænt
vottaðar vörur eykst stöðugt. Í fyrstu
var einkum um að ræða grænmeti,
ávexti og kornmeti en á seinni árum
búfjárafurðir á borð við mjólk, egg og
kjöt af ýmsu tagi. Þessi áhugi er enn
meiri erlendis en hér á landi. Stórauk-
inn innflutningur á lífrænt vottuðum
matvælum auk ýmissa vörutegunda
sem flokkast undir heilsuvörur ber
vott um breytt viðhorf. Heilsubylgja
hefur gengið yfir Vesturlönd síðustu
áratugi og algengast er að fólk kaupi
þessar vörur fyrst og fremst af holl-
ustuástæðum. Samhliða heilsubylgj-
unni hefur orðið umhverfisvakning í
heiminum og er nú alls staðar lögð
stóraukin áhersla á bætta umgengni,
verndun umhverfis og náttúru. Þetta
tvennt stuðlar að neyslu lífrænt rækt-
aðrar matvöru, þ.e. matvöru sem
framleidd er með aðferðum sem upp-
fylla ströngustu kröfur um umhverf-
isvernd og er jafnframt líkleg til að
stuðla að betri heilsu fólks. Líklegt er
að umhverfis- og náttúruvernd, stór-
aukin áhersla á heilbrigt líferni og
neysla lífrænt ræktaðrar matvöru
verði það sem einkenni samfélagsþró-
unina á Vesturlöndum næstu árin.
Ört vaxandi eftirspurn
Á Íslandi eru lífrænt vottaðar af-
urðir tæplega 1% af allri landbúnað-
arframleiðslu og eru langt frá því að
fullnægja þörfum markaðarins.
Sterkar líkur má leiða að því að sama
þróun verði á neysluvenjum fólks hér
á landi og erlendis. Þess vegna er
mikilvægt að bændur verði hvattir og
studdir til að breyta búskaparháttum
svo að íslenskar, lífrænt vottaðar af-
urðir geti mætt vaxandi eftirspurn. Í
gildandi sauðfjársamningi eru því
miður engin ákvæði um stuðning við
lífræna framleiðslu sauðfjárafurða.
Sá samningur hefði verið tilvalinn til
að stuðla að eflingu lífrænnar fram-
leiðslu og búa sauðfjárbændur undir
að verða við kröfum ört vaxandi eft-
irspurnar eftir lífrænt vottuðum
vörum og þá sérstaklega til útflutn-
ings.
Nú er almennt viðurkennt að
bændur sem stunda lífrænan búskap
taka á sig mun stærri hluta umhverf-
iskostnaðar en þeir sem stunda hefð-
bundinn búskap, að ekki sé talað um
verksmiðjubúskap. Þótt markaðsverð
sé oftast nokkru hærra fyrir lífrænt
vottaðar vörur nægir það ekki til að
vega á móti hærri framleiðslukostn-
aði á aðlögunartímanum. Bóndi sem
leggur út í lífræna aðlögun með bú
sitt þarf m.a. að kosta töluverðu til
endurræktunar, breytinga á gripa-
húsum, aðlögunar vélakosts og
standa auk þess straum af eftirlits- og
vottunarkostnaði. Þá þarf að taka til-
lit til minni uppskeru á flatareiningu
ræktaðs lands og minni afurða eftir
hvern grip en í hefðbundnum búskap.
Sérvörur í hæsta gæðaflokki
Í flestum nágrannalöndum okkar
eiga bændur kost á sérstökum aðlög-
unarstyrkjum fyrir lífrænan búskap,
auk ýmissa annarra umhverfis- og
byggðatengdra styrkja. Þeir eru tald-
ir koma þjóðfélaginu í heild til góða.
Gróskan í lífrænum búskap víða um
lönd síðan um 1990 er í beinum
tengslum við aðlögunarstyrki. Þessi
þróun er liður í fráhvarfi frá hefð-
bundnum framleiðslutengdum stuðn-
ingi til umhverfistengds stuðnings við
landbúnað. Um er að ræða búhátta-
breytingar og nýsköpun sem leiðir til
framleiðslu sérvara í hæstu gæða- og
verðflokkum. Samkeppnisstaða
bænda sem framleiða lífrænt vottaðar
búvörur hér á landi er alls ekki sam-
bærileg þeirri sem bændur njóta í ná-
grannalöndunum. Slíkt skiptir máli
bæði varðandi útfluttar og innfluttar
vörur. Styrkir til bænda í lífrænni
ræktun falla vel að kröfum WTO og
myndu flokkast sem „grænir styrk-
ir“.
Lífrænn landbúnaður er vaxtar-
broddur nýsköpunar sem hefur mjög
jákvæða ímynd, styrkir búsetu með
fjölbreyttari atvinnu og eykur mögu-
leika á nýsköpun og fjölgun starfa. Ís-
lenskur landbúnaður þarf að þróast í
góðri sátt við umhverfið og á grund-
velli viðhorfa um sjálfbæra þróun og
því ætti að forðast samþjöppun í land-
búnaði og verksmiðjubúskap. Eitur-
efnanotkun í landbúnaði er lítil hér
miðað við mörg önnur lönd en það
breytir ekki því að fólk er orðið með-
vitað um heilsuspillandi áhrif eitur-
efna- og sýklalyfjanotkunar og veit að
með lífrænni vottun getur það treyst
því að varan hafi ekki í sér skaðleg
efni. Af þessum sökum verða lífrænar
afurðir sífellt eftirsóttari og skapa
áhugaverð tækifæri á komandi árum.
Setja þarf ákveðin framleiðslumark-
mið fyrir lífrænan landbúnað á Ís-
landi eins og nágrannalönd okkar
hafa þegar gert. Opinberir aðilar eiga
að leggja lið og styðja við sóknarfæri í
markaðssetningu og útflutningi á líf-
rænum landbúnaðarafurðum.
Lífrænn
landbúnaður
vaxtarbroddur
nýsköpunar
Eftir Þuríði
Backman
„Lífrænn
landbúnaður
er vaxt-
arbroddur
nýsköpunar
sem hefur mjög já-
kvæða ímynd, styrkir
búsetu með fjölbreytt-
ari atvinnu og eykur
möguleika á nýsköpun
og fjölgun starfa.“
Höfundur er þingmaður Vinstri
hreyfingarinnar – græns framboðs.
Í KASTLJÓSÞÆTTI sunnudags-
kvöldið 13. apríl ræddu foringjar
stjórnmálaflokkanna um þá stöðu
sem kæmi upp ef ríkisstjórnarflokk-
arnir misstu meirihluta sinn í kosn-
ingunum í vor.
Davíð Oddsson lýsti þá þeirri skoð-
un sinni að þeir flokkar sem nú eru í
stjórnarandstöðu ættu að taka við en
áður hafa komið fram skýrar yfirlýs-
ingar hans um að Sjálfstæðisflokkur-
inn taki ekki þátt í stjórn sem styðjist
við fleiri en tvo flokka.
Halldór Ásgrímsson gekk fram
með svipuðum hætti. Hann hótar
kjósendum því að Framsóknarflokk-
urinn fari í pólitískt orlof, sem væri
óskaplega slæmt fyrir þjóðina að eig-
in sögn. Samt hótar Halldór þessu.
Þetta er reyndar ábyrgðarlaust tal
hjá foringjunum báðum og hroki og
virðingarleysi fyrir kjósendum og lýð-
ræðinu. Kjósendur ákveða stærð
flokkanna á kjördag. Þegar þau úrslit
liggja fyrir eiga flokkarnir að meta
möguleika til stjórnarsamstarfs út frá
málefnum og þingstyrk þeirra.
Kosið um ríkisstjórnina
Davíð og Halldór eru í raun að hóta
kjósendum því að „kjósi þeir ekki
rétt“ muni Sjálfstæðisflokkur og
Framsóknarflokkur stuðla að stjórn-
arkreppu frekar en að sinna þeirri
lýðræðislegu skyldu að mynda ríkis-
stjórn. Fái ríkisstjórnarflokkarnir
hins vegar þann þingstyrk sem þarf
er augljóst af málflutningi þeirra í
vetur og undirstrikað með þessum yf-
irlýsingum að þeir munu halda sam-
starfinu áfram. Þeir eru í raun að
setja kjósendum þá kosti að kjósi þeir
ekki áframhaldandi ríkisstjórnarsam-
starf yfir sig fari báðir flokkarnir í
pólitískt orlof.
Tal um að flokkar gangi óbundnir
til kosninga virðist því úr gildi fallið
eftir þessar yfirlýsingar foringjanna
og málflutning að undanförnu. Það
vekur sérstaka athygli og er reyndar
með miklum ólíkindum hvernig Hall-
dór Ásgrímsson múlbindur Fram-
sóknarflokkinn við Sjálfstæðisflokk-
inn með þessum yfirlýsingum.
Þetta er flokkurinn sem áður gekk
fram undir kjörorðinu „allt er betra
en íhaldið“.
Nú mætti halda forystu flokksins
sammála Hannesi Hólmsteini Gissur-
arsyni um að þessir tveir flokkar ættu
að eiga bandalag um alla eilífð.
Foringjarnir tala eins og flokkar
þeirra séu nánast áskrifendur að at-
kvæðunum frá kjósendum og eigi rétt
á einhverjum tilteknum fjölda þeirra.
Menn hljóta að spyrja: Í hvaða heimi
lifa þeir stjórnmálamenn sem svona
tala? Þeir virðast svo uppteknir af
eigin ágæti að þeir telji að kjósendur
hafi bara ekki leyfi til að meta stjórn-
málin út frá öðrum sjónarmiðum en
þeirra. Auðvitað er niðurstaða kosn-
inga úrskurður kjósenda um stærð og
styrk flokka á næsta kjörtímabili.
Auðvitað eru öll atkvæði kjósenda
jafngild. Auðvitað bera allir flokkar
fulla ábyrgð á því að mynda ríkis-
stjórn og ber að taka málefnalega af-
stöðu til þeirra kosta sem mögulegir
eru að kosningum loknum.
Skoðanakannanir segja um þessar
mundir að kjósendur telji fulla
ástæðu til að skipta um ríkisstjórn.
Foringjar stjórnarflokkanna fyrtast
við þessu og hofmóðugir hóta þeir að
fara í pólitískt orlof fái stjórnin ekki
stuðning til að sitja áfram. Það verður
fróðlegt að sjá hvaða áhrif það hefur á
kjósendur.
Atkvæðin okkar?
Eftir Jóhann
Ársælsson
„Þetta er
reyndar
ábyrgðar-
laust tal hjá
foringjunum
báðum og hroki og virð-
ingarleysi fyrir kjós-
endum og lýðræðinu.“
Höfundur er alþingismaður.
KEFLAVÍKURFLUGVÖLLUR
er stærsta hliðið að landinu. Vinstri-
hreyfingin – grænt framboð hefur
alla tíð lagt áherslu á að þessi mik-
ilvægi hluti af samgöngukerfi þjóð-
arinnar verði í almannaeign og lúti
almannastjórn. Þingmenn flokksins
töldu mjög óráðlega lagabreytingu
sem núverandi ríkisstjórn gekkst
fyrir um að gera flughöfnina í Kefla-
vík að hlutafélagi. Væru menn á þeim
buxum að markaðsvæða flughöfnina,
bæri fremur að líta til þátta í innra
starfi. Þar skyldu menn þó láta
stjórnast af almannahagsmunum
fremur en þröngum hagsmunum ein-
stakra viðskiptafyrirtækja.
Fríhafnarverslunin, sem er í sam-
eiginlegri eigu landsmanna, veitir
mjög góða þjónustu og ekki nóg með
það, hún skilar okkur, eigendunum,
miklum arði. Á síðasta ári nam velta
Fríhafnarverslunarinnar þremur og
hálfum milljarði króna og arðurinn
nam hvorki meira né minna en 896
milljónum. Rétt rúmur hálfur millj-
arður af þeirri upphæð var látinn
renna til Flughafnarinnar til rekstr-
ar og niðurgreiðslu skulda, en eftir
stóðu 386 milljónir króna. Munar um
minna.Vandséð er að nokkur rök
mæli með því að einkaaðilum séu af-
hentir þessir fjármunir almennings.
Fríhafnarsvæðið er ekki eins og
hvert annað verslunarsvæði í landinu
og sá sem höndlar þar með áfengi og
annan ámóta varning er ekki eins og
hver annar verslunareigandi. Hann
hefur forgang umfram aðra. Eðlileg-
ast er að slíkur aðili starfi á vegum
okkar allra. Af hálfu Vinstrihreyfing-
arinnar – græns framboðs stendur
ekki til að taka þennan verslunar-
rekstur úr höndum ríkisins þótt því
fari fjarri að við séum að amast við
öðrum verslunarrekstri á svæðinu.
Mikilvægt er að taka af öll tvímæli
um þetta í ljósi blaðafrétta að und-
anförnu um að allir flokkar vilji Frí-
hafnarverslunina feiga og munu svör
sem bárust frá VG hafa þótt orka tví-
mælis hvað þetta varðar. Svo kann að
vera og er rétt að afstaða okkar komi
skýrt fram nú fyrir kosningar.
Það er mikilvægt að þeir sem
starfa við Fríhöfnina fái fast land
undir fætur og að hætt verði að
hringla með áform sem varða framtíð
þeirra. Við viljum að um verkaskipt-
ingu innan Fríhafnarinnar gildi skýr-
ar reglur. Við mótun þeirra munum
við beita okkur í þágu Fríhafnar-
verslunarinnar og starfsfólks henn-
ar.
Fríhöfn í
þágu þjóðar
Eftir Ögmund Jónasson
og Kolbein Proppé
Höfundar eru báðir í framboði til
Alþingis fyrir Vinstrihreyfinguna –
grænt framboð.
„Það er mikilvægt að
þeir sem starfa við Frí-
höfnina fái fast land
undir fætur og að hætt
verði að hringla með
áform sem varða fram-
tíð þeirra.“
NÚ má tíðindum sæta. Lýðræðið,
þessir stjórnarhættir sem allir and-
ans menn allt frá Sókratesi til Jóns
Sigurðssonar hafa talað um og barist
fyrir, þetta sem þeir töldu hornstein
samfélaganna, er ekki lengur málefni.
Fram stígur Birgir Ármannsson, lög-
fræðingur og frambjóðandi, í Morg-
unblaðinu hinn 17. apríl og lýsir yfir
að lýðræðið sé ekki málefni.
Grunurinn um að valdhafar hafi
gleymt út á hvað lýðræðið gengur
hefur að vísu læðst að sumum okkar
undanfarið. Nýlegt dæmi er ákvörðun
ríkisstjórnarinnar um stuðning við
innrásarstríðið í Írak. Það var dap-
urleg stund fyrir lýðræðið að frétta af
stuðningi okkar frá talsmanni banda-
ríska utanríkisráðuneytisins og það
var dapurlegt að stjórnvöld skyldu
ekki hafa samráð við utanríkismála-
nefnd Alþingis jafnvel þó að slíkt
samráð sé bundið með lögum. Þrátt
fyrir að málið væri umdeilt og stór
hluti þjóðarinnar andvígur stuðningi
okkar þá kusu valdhafarnir pukur og
leynd og eini maðurinn sem ríkis-
stjórn Íslands hafði samráð við hér á
landi var sendiherra Bandaríkjanna!
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hóf
Borgarnesræðu sína hina síðari á því
að segja að hún hefði hugsað sér að
tala um ýmis málefni en í raun hefði
niðurstaðan orðið sú að hana langaði
mest að tala um hið stóra málefni lýð-
ræði. Lýðræði snýst um valdið,
ákvarðanir um það hver fer með vald-
ið og hvernig því er beitt. Ingibjörg
talaði um valdið í ræðu sinni og það
hvernig hún telur valdhafa þess mis-
beita því. Hún nefndi dæmi, hún
nefndi embætti, hún nefndi nöfn til
stuðnings máli sínu.
Þennan málflutning kallar Birgir
Ármannsson dylgjupólitík og segir
þetta bera þess vott að Samfylkingin
hafi gefist upp á því að ræða málefni.
Það má vera að Birgir Ármannsson
telji lýðræðið ekki vera málefni og
víst er að einræðisherrar víða um
heim eru honum sammála. Flest okk-
ar trúa hins vegar á lýðræðið og því
að lýðræðið sé tæki samfélagsins sem
tryggir rétt einstaklinganna. Og því
finnst okkur lýðræðið vera málefni,
mikilvægt málefni.
Reyndar er ég full viss um að Birg-
ir trúi því að lýðræði sé málefni. Ég
held hann láti bara svona til þess að
falla betur að málflutningi formanns
síns og misheppnist um leið sú tilraun
að gera lítið úr málflutningi Ingi-
bjargar. Því miður gengur Birgir svo
langt í hinni misheppnuðu tilraun
sinni að hann afneitar grundvallarfor-
sendum þess sem hann stendur fyrir,
þ.e. lögfræði og stjórnmál. Nei, Birg-
ir, umræða um lýðræðið verður aldrei
dylgjupólitík.
Er umræða um lýð-
ræðið dylgjupólitík?
Eftir Einar Má
Sigurðarson
Höfundur er alþingismaður
Samfylkingarinnar.
,,Það má
vera að Birg-
ir Ármanns-
son telji lýð-
ræðið ekki
vera málefni og víst er
að einræðisherrar víða
um heim eru honum
sammála.“