Morgunblaðið - 29.04.2003, Blaðsíða 25
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. APRÍL 2003 25
TÓNLISTARSKÓLI Kópavogs
hélt upp á fertugsafmæli sitt á
föstudaginn var með veglegum
hætti þegar nemendur fluttu Orfeo
Monteverdis sem lið í hátíðarhöld-
um af því tilefni. Söngverkið hefur
verið nefnt fyrsta fullgilda ópera
sögunnar, enda þá og þegar í henni
allir helztu efnisþættir greinarinnar
(söngles, einsöngsaríur, hópsöngs-
atriði og kórar, forleikir, millispil
og dansar) fram að nýjungum Wag-
ners. Jafnframt mun þetta hafa
verið fyrsta sviðsetning verksins á
Íslandi með leikbúningum. Það var
flutt hér fyrir tíu árum í konsert-
uppfærslu undir sama stjórnanda
og því í kunnugum höndum.
Claudio Monteverdi (1567–1643),
Markúsarkantor í Feneyjum á efri
árum, var einn djarfasti frumherji
endurnýjunar á vatnaskilum end-
urreisnar og barokks, sérstaklega
hvað varðar framþróun hinnar nýju
óperugreinar er fyrst leit dagsins
ljós í Flórens skömmu fyrir 1600.
La favola d’Orfeo var frumflutt í
Mantova 1607 og hafði vafalítið
mikil áhrif á þróun greinarinnar
næstu áratugi þó að hún hafi síðan
ekki verið endurvakin fyrr en í
byrjun 20. aldar. Ýmislegt mun enn
á huldu um upphaflega orkestrun,
enda skipta endurgerðir tugum,
sumar í vafasamara lagi, og hefði
verið forvitnilegt að sjá tilgreint í
tónleikaskrá á hvaða útgáfu stjórn-
andinn byggði við þetta tækifæri.
Eins og með önnur fremstu verk
tónsögunnar ætti samt ekki að vera
frágangssök þó að upphafleg hljóð-
færi væru fæst tiltæk nema helzt
erkilúta Snorra Arnars Snorrason-
ar. Enda hljómaði hljóðfæraleikur-
inn að flestu leyti nokkuð sannfær-
andi í eyrum óbreytts
nútímahlustanda, m.a.s. „regalið“
(reyrtunguorgel sem var í miklum
metum síðla á endurreisnarskeiði) í
undirheimaatriðum, jafnvel þótt
hljóð þess væru runnin úr tölvuend-
urgerð Ríkharðs H. Friðrikssonar.
Hljómsveitin myndaði hlutfalls-
lega bezta framlag kvöldsins með
vel samstilltum og samvægum leik.
Einnig fór Unnar Geir Unnarsson í
mörgu vel með titilhlutverkið og
skar skóluð tenórrödd hans sig
óhjákvæmilega úr öðrum einsöngv-
urum sem áttu úr mun ómótaðri
röddum að tefla, nema kannski
helzt
Lára Rúnarsdóttir sem söng
hlutverk Próserpínu (Persefóne)
heljardrottningar mjög fallega.
Upphafshyggjan náði einnig aðeins
að takmörkuðu leyti til söngsins –
ef marka má t.d. algera fjarveru
skammlausrar geitartrillu, sér-
kennilegs eintónstremólós sem ein-
kenndi mjög listsöng tilurðartímans
þótt hyrfi þegar á miðbarokktíma,
enda nú háð sérþjálfun í fornsöng.
Á hinn bóginn var gott flæði í sýn-
ingunni og sjónleikur og dansar oft
skemmtilega útfærðir.
Atgervisnýbúar
Sinfóníuhljómsveit áhugamanna
hefur flutzt um set úr Neskirkju í
Seltjarnarneskirkju og voru tón-
leikar hennar og kirkjukórs stað-
arins á laugardag í tilefni listahátíð-
ar sóknarinnar. Tvö óumdeilanleg
meistaraverk voru á boðstólum, 8.
sinfónía Antoníns Dvoráks og Mag-
nificat J.S. Bachs. Stjórnveli skiptu
á milli sín tékklenzku Manásek-
hjónin, þ.e. Pavel í Dvorák og
Viera, kórstjóri Kirkjukórs Sel-
tjarnarneskirkju, í Bach eftir hlé.
Hjónin, sem störfuðu fyrst austur á
Djúpavogi 1991–93, mætti kalla
prýðilegt dæmi um þá atgervisný-
búa á tónlistarsviði sem setzt hafa
hér að sunnan úr álfu í auknum
mæli hin seinni ár og lagt gjörva
hönd á plóg til að gera tónlistarlíf
landsins frásagnarverðara en ella.
Með tilhugsun til frumkvöðla eins
og Franz Mixa, Róberts Abraham
Ottóssonar og Victors Urbancic má
vel harma að sambærilegrar inn-
flytjendabylgju skyldi ekki hafa
notið fyrr en á 4. áratug síðustu
aldar.
Ekki var annað að heyra á leik
SÁ en að sveitin væri í sínu bezta
formi undir fágaðri stjórn Pavels
Manásek. Hið innblásna hljómsveit-
arverk Dvoráks frá 1889 – kannski
burtséð frá hlutfallslega lopateygð-
um Fínalnum – hljómaði glæsilega
samtaka, enda þótt hljómburður
kirkjunnar væri kannski ívið of
mikill á lúðrahápunktum. Einkum
þó í lokaþætti, sérstaklega miðað
við allt of fámenna og misskipta
strengjasveit (4-5-2-4-2) sem engu
að síður skilaði sínu undravel þegar
bezt heyrðist til. Tréblásturinn var
sömuleiðis lipur og lúðrarnir – þ. á
m. nokkrir kornungir spilarar –
náðu hrífandi „trukki“ í klímöxum.
Magnificatið frá 1723 var fyrsta
jólaverk Bachs sem Tómasarkant-
ors í Leipzig. Ef rétt er munað hef-
ur þessi óhætt að segja hreinrækt-
aða snilldarsmíð ekki verið flutt hér
í meira en aldarfjórðung, eða síðan
á dögum dr. Róberts Abraham, og
gegnir það stórfurðu, enda að gæð-
um sambærilegt við hina þrefalt
lengri h-moll messu. En kannski er
einhverrar skýringar að leita í flúr-
tæknikröfum verksins, bæði til
fylgiradda (í m.a. trompet- og óbó-
röddum) og til kór- og einsöngvara,
sem ásamt aðeins hálftíma lengd
gerir það óhentugt í heilsvetrar-
verkefni. Flutningurinn var mjög
góður fyrir ekki reyndari kór að
vera, sem eftir hljómgæðum að
dæma er staðfestist af námsferli
einsöngvara í tónleikaskrá, gat
státað af fjölda langt kominna söng-
nemenda, enda voru allir einsöngv-
arar jafnframt kórfélagar. Í stuttu
máli sagt birtist hér undirrituðum
einhver efnilegasti kammerkór höf-
uðborgarsvæðisins í áraraðir, og
var auðsætt (m.a. á sérlega þokka-
fullum handahreyfingum) að stjórn-
andinn hafði þegar náð eftirtekt-
arverðum tökum á miðlinum.
Einsöngvararnir voru allir
merkilega góðir. Að öðrum ólöst-
uðum snurtu mann þó mest þrótt-
mikil og músíkölsk mezzoútfærsla
Önnu Margrétar Óskarsdóttur á Et
exultavit og bráðfalleg sópranrödd
Önnu Jónsdóttur í Quia respexit
ásamt efnilegum bassa Braga Þórs
Valssonar í Quia fecit og tenór Stef-
áns Helga Stefánssonar í Deposuit.
Strengirnir skiluðu sínu af öryggi,
og þrátt fyrir fáeinar ástaróbógluf-
ur í Quia respexit og framan af svo-
lítið loppna clarinorödd í 1. trompet
var obbligatoblásturinn í heild með
viðeigandi glæsibrag.
Á grónum stíg
Vínarklassísk, rómantísk og nú-
tímaverk voru í öndvegi á tónleik-
um Önnu Áslaugar Ragnarsdóttur í
Salnum á sunnudagskvöld. Ein tíu
ár munu liðin frá því er Anna hélt
síðast einleikstónleika og hvíldi því
yfir upphafinu ákveðin spenna og
eftirvænting, kannski sýnilegust í
formi fjölda kollega einleikarans
meðal tónleikagesta, jafnvel þótt
slaghörpuferillinn hafi verið endur-
vakinn þegar í fyrra í undirleik og
kammertónlist með góðum árangri.
Muna þar margir eftir tónleikum
Kammermúsíkklúbbsins sl. nóvem-
ber, ekki sízt vegna hins óviðjafn-
anlega píanókvintetts Hummels.
Píanósónötur Mozarts eru frá-
leitt þægilegustu upphitunarnúmer
í dagskrárbyrjun sem völ er á.
Haldast í hendur gegnsæ áferð og
alþekkt viðfangsefni og gera að
verkum að minnsta feilnóta stendur
út úr sem kínverjahvellur í klaust-
urskirkju. Né heldur er auðvelt að
ljá jafnvíðfluttu efni persónulegan
blæ án þess að ofbjóða látlausri
snilld tónskáldsins, og segir e.t.v.
mest í þeim efnum hvað sónöturnar
heyrast sjaldan í hérlendum tón-
leikasölum. K333 er lengst þriggja
sónatna Mozarts í B-dúr, talin sam-
in stuttu eftir að Wolfgang end-
urnýjaði kynni sín við „Lundúna-
Bach“ (Johann Christian) í París
1778, enda þar í sínu galantasta
horni og miðþátturinn ekta jó-
hannskt sönghæfur með upphöfn-
um frímúrarablæ. Þó krauma einn-
ig undir dramatískari kenndir í
nokkrum gegnfærslusprettum, og
lokaþátturinn (III.) ber keim af ein-
leikskonsert, m.a.s. með „kadenzu“
undir lokin eftir hefðbundinn fer-
sexundarhljóm. Anna Áslaug lék af
smekkvísu öryggi þrátt fyrir ein-
staka smásnurðu með klassískt hóf-
stilltu rúbatói en samt töluverðri
tilfinningu fyrir íbygginni ástríðu.
Leitun var á meiri andstæðum
við flosfingraða mælistiku Mozarts
en Fimm prelúdíum Hjálmars H.
Ragnarssonar næst á eftir sem á
köflum útheimta sannkallaðar stál-
hendur, þó búi einnig yfir íhugulli
dulúð og jafnvel ljóðrænni angur-
værð. Þær gera mikið út á kont-
rasta í áferð, styrk og tónsviði, auk
þess sem finna má nærri Satie-
kennt háð á köflum, t.a.m. í kannski
þekktustu prelúdíunni, nr. 4, þar
sem tónskáldið glettist við mínímal-
ismann með ýmiss konar óvæntum
frávikum. Anna Áslaug lék þessar
af nútímaverki að vera fjölbreyttu
tónsmíðar eins og sú er valdið hef-
ur, enda auðheyranlega á heima-
velli sem tileinkunarþegi verksins.
Tékkneska tónskáldið Leos Janá-
cek (1854–1928) er fremur sjald-
heyrður gestur á íslenzkum tón-
leikapalli, hvað þá 10 laga flokkur
hans Á grónum stíg sem var fyrst
eftir hlé. Þetta safn síðrómantískra
skapgerðarstykkja frá 1901–08 er
að hluta sjálfsævisögulegs eðlis
með nokkrar rætur í tékkneskum
þjóðlögum, enda þótt örli á nútíma-
legri stíl í síðustu lögum flokksins
er minna á hvað Janácek komst
nærri módernismanum á efri árum.
Marghliða túlkun Önnu Áslaugar
bar vott um sterka innlifun í per-
sónulega nálgun tónskáldsins og
skilaði hlustendum litríkri mynd af
sérstæðum meistara.
Síðust á dagskrá var Fantasía
Chopins í f-moll Op. 49 frá 1841,
eitt lengsta píanóverk þessa meist-
ara einþáttungsins og án efa með
þeim átakamestu. Þrátt fyrir
frjálsa formið (það hefst t.a.m. með
eins konar sorgarmarsi sem heyrist
síðan ekki meir) er verkið borið
uppi af óvefengjanlegri snilld sem
meira en réttlætir virtúósar kröfur
þess til flytjandans. Flutningur
Önnu Áslaugar var engu minni en
stórbrotinn, mótaður af markvissu
samspili hins viðkvæma og kraft-
mikla en samt svo nákvæmur að
heita mátti örðulaus. Má segja að
tónleikarnir hafi í heild einkennzt
af bæði úrvalstúlkun og til fyrir-
myndar vandvirkum undirbúningi,
enda allt leikið blaðlaust eins og
vera ber. Þurfti eiginlega ekki frek-
ari vitna við þegar að aukalaginu
kom, laufléttri útfærslu á góðkunn-
um valsi Chopins í cís-moll.
Endurvakningar
TÓNLIST
Salurinn
Claudio Monteverdi: Orfeo. Söngrit:
Alessandro Striggio. Nemendasýning í
tilefni af 40 ára afmælis Tónlistarskóla
Kópavogs. Unnar Geir Unnarsson (Orf-
eo), Eyrún Ósk Ingólfsdóttir (Musica),
Guðrún Ragna Yngvadóttir (Euridice),
Hildur Jónsdóttir (sendikona), Fjóla
Kristín Nikulásdóttir (Vonin), Árni Gunn-
arsson (Caronte), Þorsteinn Þor-
steinsson (Plutone), Lára Rúnarsdóttir
(Proserpina) Erlendur Elvarsson (Apollo)
ásamt hirðum, hjarðmeyjum, dísum, önd-
um og börnum. Leikstjóri: Anna Júlíana
Sveinsdóttir. Dansari og danshöfundur:
Elín Arna Aspelund. Lýsing: Hilmar Sverr-
isson. Krystyna Cortes semball, Snorri
Örn Snorrason lúta, Elísabet Waage
harpa, Douglas Brotchie orgel/regal
ásamt 15 öðrum hljóðfæraleikurum úr
m.a. Skólahljómsveit Kópavogs, Nýja
tónlistarskólanum og Tónlistarskóla FÍH.
Stjórnandi og þýðandi myndvörputexta:
Gunnsteinn Ólafsson. Föstudaginn 25.
apríl kl. 20.
ÓPERA
Seltjarnarneskirkja
Dvorák: Sinfónía nr. 8 í G Op. 88*. J.S.
Bach: Magnificat í D BWV243**. Sinfón-
íuhljómsveit áhugamanna. Kirkjukór Sel-
tjarnarneskirkju ásamt einsöngvurum úr
röðum kórsins. Stjórnendur: Pavel
Manásek* og Viera Manásek**. Laug-
ardaginn 26. apríl kl. 17.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Salurinn
Mozart: Sónata í B K333. Hjálmar H.
Ragnarsson: 5 prelúdíur. Janácek: Við
grónar götur. Chopin: Fantasía í f Op. 49.
Anna Áslaug Ragnarsdóttir píanó.
Sunnudaginn 27. apríl kl. 20.
PÍANÓTÓNLEIKAR
Viera
Manásek
Gunnsteinn
Ólafsson
Pavel
Manásek
Anna Áslaug
Ragnarsdóttir
Ríkarður Ö. Pálsson
ALÞJÓÐA danslistardagurinn er í dag. Morgunblaðið birtir
hér ávarp sænska danshöfundarins Mats Ek í tilefni dags-
ins:
Hvað er dans? Ef þú svarar því ertu ekki trúverðugur. En
leyfðu mér samt að reyna: dans er að hugsa með lík-
amanum.
Er nauðsynlegt að hugsa með líkamanum? Kannski ekki
til að komast af, en til að lifa. Það er svo margt sem aðeins
líkaminn getur hugsað. Ýmislegt annað, eins og til dæmis
friður, skiptir meira máli en dansinn. En þá höfum við þörf
fyrir dansinn til að halda upp á friðinn. Og til að reka út
djöfla stríðsins, eins og Nijinsky gerði. Anarkistinn Emma
Goldmann orðaði það kannski best af öllum: Bylting, sem
bannar mér að dansa, er ekki þess virði að berjast fyrir.
Guðinn Shiva skapaði heiminn með dansi sínum. En dans
er andstæða guðlegra staðhæfinga. Dans er viðleitni án
endimarka, eins og að skrifa í vatn. Dans er ekki lífið, en
hann lífgar við allt hið smáa sem saman myndar hið stóra.
Ávarp á alþjóða
danslistardaginn
Morgunblaðið/Jim Smart
Háteigskirkja
Vortónleikar
Húnakórsins verða
kl. 21. Stjórnandi
er Eiríkur Gríms-
son, píanóleikari
Tómas Guðni Egg-
ertsson, einsöng
syngja Birna
Ragnarsdóttir og
Ólafur Magnús
Magnússon.
Á MORGUN