Morgunblaðið - 30.04.2003, Blaðsíða 12

FRÉTTIR
12 MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HARPA Njáls, skrifstofustjóri og
sérfræðingur við Borgarfræðasetur,
fjallaði í erindi sínu á málþingi Ís-
forsa, Samtaka um rannsóknir í fé-
lagsráðgjöf, um skyldur íslenskra
stjórnvalda til að uppfylla velferð-
aröryggi barna. Á málþinginu sem
bar yfirskriftina Örbirgð eða alls-
nægtir – Búa börn við fátækt á Ís-
landi? tilgreindi hún þætti sem hið
opinbera yrði að líta til til að bæta
stöðu barna hér á landi. Harpa benti
m.a. á að barnalífeyri og greiðslur
vegna framfærslu barna yrði að
samræma hjá ríki og sveitarfélög-
um.
Skerðingarmörk tekna vegna
barnabóta þyrfti að hækka og færa
að raunverulegum framfærslu-
kostnaði, aldursmat barnabóta yrði
sömuleiðis að hækka í 18 ár til sam-
ræmis við lögræðisaldur og mikil-
vægt væri að sveitarfélögin drægju
úr leikskólakostnaði efnalítilla
barnafjölskyldna. Til dæmis með því
að tengja gjaldskrána tekjum for-
eldra auk þess sem leggja ætti
áherslu á að öll börn ættu kost á að
stunda tómstundastarf.
Útgjöld borgarinnar jukust
um 40% milli ára
„Mín niðurstaða er sú að verði
slíkar breytingar gerðar á meðferð-
arúrræðum hins opinbera standi Ís-
land mun nær því að uppfylla
ákvæði samnings Sameinuðu þjóð-
anna um réttindi barnsins sem
stjórnvöld hafa fullgilt og tryggja
öllum börnum félagslegt og efnalegt
velferðaröryggi,“ sagði Harpa.
Sigríður Jónsdóttir, fram-
kvæmdastjóri þróunarsviðs Fé-
lagsþjónustunnar í Reykjavík,
ræddi um þróun fjárhagsaðstoðar
hjá Reykjavíkurborg síðustu ár.
Milli 2001 og 2002 jukust útgjöld
borgarinnar um 40% vegna fjár-
hagsaðstoðar. Þar af voru 14% fleiri
barnafjölskyldur að fá fjárhagsað-
stoð, að því er fram kom í máli Sig-
ríðar.
Hún sagði aukna fjárhagsaðstoð
borgarinnar skýrast að langmestu
leyti af svokölluðum heimildar-
greiðslum til barnafjölskyldna.
Sigríður nefndi að greiðslur
vegna sérstakra erfiðleika hefðu
aukist um 75% milli áranna 2001 og
2002. Til sérstakra erfiðleika telst
aðstoð við að fjármagna tómstundir
fyrir börn, dvöl í heilsdagsskóla,
skólamáltíðir, húsaleigu, matar-
kaup, læknis- og tannlækniskostnað
og kostnað vegna kaupa á gleraug-
um. Styrkir frá Félagsþjónustu
vegna greiðslu leikskólagjalda juk-
ust um 81% milli áranna 2001 og
2002.
Íslenskt velferðarkerfi
í átt að því bandaríska
Stefán Ólafsson, prófessor við
Háskóla Íslands, fjallaði m.a. um
einkenni íslenska velferðarkerfisins
í fjölþjóðlegum samanburði, einkum
þróun og gæði tryggingaverndar og
breytingar á kerfinu á liðnum árum.
Stefán sagðist þeirrar skoðunar að
íslenska velferðarkerfið væri í raun
að færast frá því skandinavíska í átt
að bandaríska kerfinu; „frjáls-
hyggjukerfi“ með aukinni kostnað-
arhlutdeild fyrir notendur.
Guðný Björk Eydal, lektor við
Háskóla Íslands, fjallaði í erindi sínu
um nýlegar samanburðarrannsóknir
á fátækt barna í vestrænum velferð-
arríkjum. Hún ræddi um hefð-
bundnar skilgreiningar og mælingar
á fátækt sem notaðar hafa verið til
að mæla fátækt meðal barna. Einnig
fjallaði hún um gagnrýni á slíkar
mælingar og greindi frá tilraunum
sem gerðar hafa verið með aðrar
tegundir mælinga á barnafátækt.
Guðný benti á færar leiðir til að
öðlast þekkingu á lífskjörum og
mögulegri fátækt íslenskra barna,
m.a. að Ísland tæki þátt í langtíma-
samanburðarrannsóknum á lífskjör-
um, að stjórnvöld létu framkvæma
reglulegar mælingar á fátækt skv.
hefðbundnum skilgreiningum og að
rannsóknir félagsfræðinga á fátækt
yrðu sérstaklega styrktar.
Mikilvægt væri að nýta þekkingu
þeirra sem ynnu með fátækum gegn
fátækt.
Sigurður Snævarr borgarhag-
fræðingur fjallaði í erindi sinu um
fátækt og barnafólk og horfði þar
meðal annars til tekjudreifingar. Þá
fjallaði Sigurður H. Sveinsson raf-
virki um þær breytingar á lífstíl sem
fylgja í kjölfar atvinnuleysis.
Morgunblaðið/Sverrir
Stefán Ólafsson prófessor fjallaði um íslenska velferðarkerfið.
Æ fleiri þurfa aðstoð til
að greiða leikskólagjöld
Staða barna í íslensku samfélagi rædd á málþingi á vegum ÍS-forsa
GEFN Baldursdóttir, fjögurra
barna einstæð móðir í Reykjavík,
fjallaði um reynsluna af því að
lifa af lágum tekjum í langan
tíma, á málþingi Ís-forsa í gær.
„Það að geta aldrei látið enda
náð saman heldur velta skuldum
á undan sér er mjög slítandi,“
sagði Gefn. Hún er sjálf næstelst
í hópi fjögurra systkina.
„Peningaleysið sem var í mínu
uppeldi hafði mjög slæm áhrif á
okkur. Ekkert af okkur systk-
inunum er búið að klára nám,
ekkert er með meira en skyldu-
nám.
[…] Hvernig eigum við að geta
stutt börnin okkar til náms ef við
höfum bara eina fyrirvinnu á
lágum launum? Við getum ekki
keypt skólabækur eða borgað
skólagjöldin.
[…] Að búa við aðstæður þar
sem peningar eru af skornum
skammti er mjög lýjandi, maður
fellur ekki inn í hópinn í skól-
anum, fötin eru hallærisleg, líka
Mjög lýjandi að ná
aldrei endum saman
skólataskan, þú fjarlægist fé-
lagana því þú getur ekki leyft
þér sömu áhugamál og þeir. Á
unglingsárunum flosnarðu upp
úr skóla og hvað tekur við? Tvær
til þrjár vinnur til að láta enda ná
saman, með heppni þá færðu út-
hlutað íbúð í Féló eða Verkó,
eins og ég fékk, en þú færð ekki
að ráða hvar þú býrð, því þú ert
jú annars flokks þjóðfélagsþegn.
Stundum getur maður dottið
niður, ég var kannski heppin að
ég datt bara í þunglyndi, sumir
detta niður í brennivín eða fíkni-
efni og svo eignast maður börn
og er nú að fara að bjóða þeim
upp á sama líf og maður á sjálf-
ur.
[…] Af því að ég hef ekki
menntun, hef ég þá ekki rétt á að
lifa mannsæmandi lífi eða þá
börnin mín, eiga þau ekki rétt á
því að fá heitan mat á hverjum
degi alla daga vikunnar allan
mánuðinn?“ spurði Gefn Bald-
ursdóttir.
VIÐAR Ólafsson, verkfræðingur og
framkvæmdastjóri Verkfræðistofu
Sigurðar Thoroddsen, VST, sem var
settum umhverfisráðherra til ráð-
gjafar við úrskurð um Norðlinga-
ölduveitu og lagði fram tillögu um
566 metra lónhæð, segir að Lands-
virkjun sé fullkomlega heimilt að
kanna aðrar útfærslur þar sem úr-
skurðurinn hafi fyrst og fremst kveð-
ið á um að lónið færi ekki inn fyrir
friðland Þjórsárvera. Ekki hafi verið
minnst á lónhæð í úrskurðinum og
tillaga VST aðeins verið fylgiskjal.
Viðar bendir á að miðlunarlón geti
tekið breytingum eftir árstíðum og
veðurfari og erfitt sé að negla niður
eina stærð. Fari hæðin t.d. upp í
568,5 metra fari lónið alveg upp að
friðlandsmörkum Þjórsárvera.
„Við settum fram hugmynd í vetur
sem byggðist á því að fara ekki
hærra með lónið en í 566 metra. Það
gerðum við til að geta reiknað út
kostnað og skoðað tæknilegar út-
færslur. Úrskurðurinn var síðan
öðruvísi og sagði efnislega að ekki
mætti fara inn í friðlandið. Á þessu er
munur og eðlilegt í
sjálfu sér að Landsvirkj-
un skoði í smáatriðum
hvaða leið sé best og
setji mörkin einhvers
staðar. Mér er hins veg-
ar ekki kunnugt um nið-
urstöðu á þeirra vinnu,“
segir Viðar.
Haft hefur verið eftir
upplýsingafulltrúa
Landsvirkjunar, Þor-
steini Hilmarssyni, að
fyrirtækið áformi svip-
aðan búnað ofan á stíflu
Norðlingaölduveitu og
er í Sultartangavirkjun,
þ.e. uppblásna gúmmí-
belgi sem hækki yfirborð lónsins um
tvo metra en hægt sé að hleypa úr ef
svo beri undir. Viðar segist kannast
vel við þennan búnað þar sem VST
hafi hannað slíka útfærslu fyrir Sult-
artangastíflu. Verkfræðistofan hafi
einnig gert ráð fyrir
gúmmíbelgjum og
botnlokum í tillögu að
lónhæð upp á 566
metra.
„Þetta er fyrst og
fremst spurning um
rekstraröryggi. Við
vitum af því að Lands-
virkjunarmenn höfðu
áhyggjur af því að lón-
hæð sem við sýndum
dæmi um gæti orðið
erfið, rekstrarlega séð,
aðallega vegna hættu
á ískrapafyllingu í lón-
inu og öðru þess hátt-
ar. Við höfum viður-
kennt að þetta geti verið rétt og ég
skil áhyggjur Landsvirkjunar. Raun-
verulegur rekstur myndi sýna hvað
gengur og hvað ekki. Landsvirkjun
er væntanlega að hugsa um að geta
hækkað í lóninu á þeim árstíma þeg-
ar allt er frosið og á kafi í snjó. Þá
skiptir hæðin í sjálfu sér ekki öllu
máli. Ég sýni því fullan skilning að
Landsvirkjun sé að skoða aðrar leið-
ir, enda var okkar tilhögun forathug-
un á hugmynd sem var ekki mikið
unnin. Nú hefur Landsvirkjun unnið
þetta áfram og eftir því sem menn
vinna meira þeim mun skýrari verða
forsendurnar,“ segir Viðar.
Ekki á skjön við úrskurð
Útfærslu Landsvirkjunar um 568
metra lónhæð hefur verið harðlega
mótmælt af náttúruverndarsamtök-
um og talsmönnum stjórnarand-
stöðuflokkanna, samanber ummæli
þeirra í Morgunblaðinu í gær. Varð-
andi þau mótmæli segir Viðar að ekki
sé með nokkru móti hægt að halda
því fram að Landsvirkjun sé að fara á
skjön við úrskurð setts umhverfis-
ráðherra. Úrskurðurinn hafi verið
skýrt orðaður og sömuleiðis hafi
komið skýrt fram í inngangi að til-
högun VST að hún væri eingöngu
dæmi um hvað hægt væri að gera.
„Strax eftir úrskurðinn nálguðust
menn málið með mismunandi hætti.
Náttúruverndarsamtök vildu skilja
þetta með eins lágu vatnsborði og
hægt er. Sú umræða kemur aftur
upp núna vegna þess að kosningar
eru í nánd, það er augljóst. Í sjálfu
sér hefur ekkert annað breyst,“ segir
Viðar.
Hann bendir ennfremur á að einn
umhverfissérfræðinga Jóns Krist-
jánssonar í málinu, Írinn Conor
Skehan, hafi lagt mikla áherslu á að
gefa þyrfti framkvæmdaraðila veit-
unnar ákveðið frelsi. Ekki hafi verið
hægt að negla hann niður við ákveðið
dæmi. Nú sé að koma í ljós að nátt-
úruverndarsinnum líki ekki þetta
frelsi. Viðar segir meginniðurstöð-
una vera ánægjulega og flestir geti
verið sáttir við að lónið sé komið út
fyrir friðlandið. Framhaldið sé að-
eins spurning um útfærslur, þannig
þurfi hærra vatnsborð að vetrarlagi
ekki að breyta öllu.
Framkvæmdastjóri VST um hugmyndir um 568 metra lónhæð í Norðlingaölduveitu
Heimilt að skoða nýjar útfærslur
Viðar Ólafsson
Ef fyrirhugað lón verður hækkað upp í 568,5 metra mun
það fara alveg að mörkum friðlandsins í Þjórsárverum
KJARASAMNINGAR Starfs-
greinasambandsins á almenna
vinnumarkaðinum losna frá og
með næstu áramótum og gerir
Halldór Björnsson, formaður
sambandsins, ráð fyrir að í
næsta mánuði verði farið að
leggja línur fyrir komandi
kjaraviðræður.
Um miðjan maí verður fram-
kvæmdastjórn sambandsins
með þriggja daga vinnufund í
Reykjanesbæ þar sem byrjað
verður að leggja útlínurnar
vegna komandi kjaraviðræðna,
skv. upplýsingum Halldórs.
Hann á þó ekki von á að eig-
inlegar samningaviðræður hefj-
ist fyrr en í haust.
Aðferðir við samningana
2000 ofarlega í huga fólks
Kynntar verða niðurstöður úr
nýrri viðhorfs- og kjarakönnun
meðal félaga í Starfsgreinasam-
bandinu á kjaramálaráðstefnu
sambandsins næstkomandi
föstudag. Ráðstefnunni er þó
ekki ætlað að marka stefnu
vegna kröfugerðar í næstu
samningum en á henni verður
farið yfir reynsluna af samning-
unum sem gerðir voru árið 2000,
þróun og horfur í efnahags- og
atvinnumálum og kynntar nið-
urstöður kjarakönnunarinnar
sem unnin var á vegum Gallup.
Óvíst hver niðurstaðan
verður núna
„Þessi könnun segir manni að
sú aðferð sem notuð var síðast
er greinilega ofarlega í huga
fólks, sem finnst hún hafa skilað
árangri en í síðustu samningum
var lögð sérstök áhersla á
lægstu launin og síðan fengu
aðrir ákveðna prósentuhækkun.
Ekkert er hins vegar hægt að
fullyrða um núna hvort þetta
verður niðurstaðan,“ segir Hall-
dór.
Starfsgreinasam-
bandið undirbýr
samningagerð
Leggja
línur
vegna
kjaravið-
ræðna