Morgunblaðið - 30.04.2003, Blaðsíða 18

ERLENT
18 MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÍRASKIR sjónarvottar og starfs-
menn Rauða krossins sögðu í gær að
a.m.k. fimmtán Írakar hefðu beðið
bana og 53 særst þegar bandarískir
hermenn skutu á mótmælendur í
bænum Fallujah í fyrrakvöld. Tals-
maður bandarísku herstjórnarinnar
sagði að hermennirnir hefðu skotið í
sjálfsvörn.
Fyrstu fregnir af atburðinum voru
mjög misvísandi. Nokkrir sjónarvott-
anna sögðu að mótmælendurnir
hefðu verið óvopnaðir en aðrir stað-
festu fullyrðingar bandarísku her-
mannanna um að skotið hefði verið á
þá.
Yfirmaður sjúkrahúss í Fallujah
sagði að á meðal þeirra sem létu lífið
væru þrír drengir undir tíu ára aldri
og hermennirnir hefðu einnig skotið á
sjúkrabíl sem flutti særða af staðnum.
Sjónarvottar sögðu að sex hinna látnu
hefðu verið börn á aldrinum sjö til
átta ára.
„Skothríðin hófst þegar 500 mót-
mælendur héldu á myndum af Sadd-
am Hussein og nálguðust skóla sem
Bandaríkjamenn hafa hertekið,“
sagði einn íbúa Fallujah, sem er um
50 km vestan við Bagdad. Hann bætti
við að efnt hefði verið til mótmælanna
í tilefni af 66 ára afmæli Saddams
Husseins í fyrradag. Flestir íbúa bæj-
arins eru súnnítar og Baath-flokkur
Saddams Husseins hefur notið þar
mikils stuðnings.
Nokkrir sjónarvottanna sögðu að
Írakarnir hefðu safnast saman til að
mótmæla veru bandarísku her-
mannanna í bænum. Aðrir sögðu að
nemendur á aldrinum 5-20 ára hefðu
hafið mótmælin til að krefjast þess að
hermennirnir færu úr skólanum til að
kennsla gæti hafist að nýju.
Mótmælendur sagðir hafa
hleypt af byssum
Talsmaður bandarísku herstjórn-
arinnar sagði að Írakarnir hefðu skot-
ið á hermennina og kvaðst ekki hafa
fengið upplýsingar um að mannfall
hefði orðið.
Bandaríski undirhershöfðinginn
Gene Renuart sagði að samkvæmt
fyrstu fregnum hefðu færri en tíu
Írakar særst og enginn beðið bana.
Hann sagði að mótmælin hefðu farið
friðsamlega fram í fyrstu en talið væri
að nokkrir mótmælendanna hefðu
hleypt af byssum upp í loftið til að
fagna afmæli Saddams Husseins.
„Nokkru síðar miðuðu þeir byssunum
á hermennina,“ sagði hann. „Þegar
byssum er miðað á hermenn líta þeir
á það sem fjandsamlega aðgerð.
Þannig að þeir svöruðu með skot-
hríð.“
Bandarískur herforingi í Fallujah
sagði að Írakarnir hefðu „skotið yfir
höfuð hermanna á þaki skólans“.
Bandarískur hermaður sagði að
fyrst hefðu nokkrir Írakanna grýtt
hermennina og síðan hefðu aðrir mót-
mælendur komið með byssur. „Þeir
tóku að hleypa af byssunum, ekki að-
eins upp í loftið, heldur í áttina að her-
mönnum á þaki byggingarinnar“.
Einn írösku sjónarvottanna sagði
að Írakarnir hefðu verið að mótmæla
„síendurteknum ögrunum her-
mannanna sem hafa áreitt íbúana og
starað á konurnar með sjónaukum“.
„Nokkrir mótmælendanna hleyptu af
byssum og hermennirnir hófu þá
mikla skothríð,“ sagði hann.
Aðrir sjónarvottar sögðu hins veg-
ar að enginn mótmælendanna hefði
verið vopnaður og hermennirnir
hefðu ekki verið grýttir. „Þeir biðu
þar til við komum að skólanum og
hófu síðan skothríðina án viðvörun-
ar,“ sagði átján ára Íraki sem særðist.
Íbúar bæjarins sögðu að skothríðin
hefði staðið í að minnsta kosti hálfa
klukkustund.
Bandarískir hermenn hleypa af byssum á hóp mótmælenda í Írak
Sagðir hafa orðið a.m.k.
fimmtán Írökum að bana
AP
Írakar steyta hnefana og hrópa að bandarískum hermanni í Fallujah eftir skotárás á mótmælendur í bænum.
Fallujah. AFP.
MOHAMMAD Rashid al-Ubaidi,
fyrrverandi olíumálaráðherra Íraks,
er nú í haldi bandaríska hersins en
hann gaf sig fram á mánudag. Rash-
id er talinn hafa leikið lykilhlutverk
við gerð vopnaáætlunar Íraksstjórn-
ar og er sagður hafa verið einn af
helstu ráðgjöfum Saddams Husseins
Íraksforseta í þeim efnum.
Rashid var númer 47 á lista
Bandaríkjamanna yfir þá 55 emb-
ættismenn Saddam-stjórnarinnar
sem sérstök áhersla væri lögð á að
handsama. Hann er fjórtándi mað-
urinn af listanum sem Bandaríkja-
menn koma höndum yfir.
Rashid var kvæntur Rihab Taba
sem þekkt var undir nafninu „Dr.
sýkill“, en hún var yfirmaður leyni-
legrar áætlunar Íraka um fram-
leiðslu sýklavopna. Ekki er vitað
hvar hún er niðurkomin nú.
Rashid er sagður hafa komið að
þróun ólöglegra vopna í Írak eftir
Persaflóastríðið 1991. Árið 1995
gerði Saddam hann svo að olíumála-
ráðherra og gegndi hann því starfi
fram í janúar á þessu ári en þá var
honum vikið úr embætti. Skýrðu
íraskir embættismenn brottvikningu
Rashids með þeim hætti að hann
væri kominn á eftirlaunaaldur.
Getgátur voru á lofti um að Rashid
hefði fallið í ónáð hjá Saddam en þær
reyndust ekki á rökum reistar því
skömmu síðar hafði forsetinn skipað
Rashid sérstakan ráðgjafa sinn í
vopnamálum. 10. mars var hann síð-
an skipaður starfandi olíumálaráð-
herra á ný.
Borgarstjóri Basra í haldi?
Talsmenn Íraska þjóðarráðsins,
sem eru samtök íraskra útlaga, full-
yrtu ennfremur í gær að Walid Ham-
id Tawfiq al-Tikriti, fyrrum borgar-
stjóri í Basra, hefði gefið sig fram við
fulltrúa samtakanna. Hann er númer
44 á lista Bandaríkjamanna yfir eft-
irsóttustu embættismenn Saddam-
stjórnarinnar.
Talsmenn bandarísku herstjórn-
arinnar gátu ekki staðfest fregnina.
Fyrrverandi
olíumálaráð-
herra gefur
sig fram
As-Saliyah. AFP.
DONALD Rumsfeld, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, sagði í gær
að bandaríski flugherinn í Sádi-Ar-
abíu yrði fluttur þaðan þar sem
Persaflóasvæðinu stafaði ekki leng-
ur hætta af Írak. Yfirstjórn flughers-
ins hefur þegar verið flutt til Katar
og bandarískir embættismenn sögðu
að nær allur heraflinn í Sádi-Arabíu
yrði fluttur þaðan í sumar.
Rumsfeld skýrði frá þessu á blaða-
mannafundi í Riyadh með varnar-
málaráðherra Sádi-Arabíu, Sultan
bin Abdulaziz prins. Þeir lögðu báðir
áherslu á að enginn ágreiningur
hefði komið upp milli ríkjanna um
herliðið og þau myndu halda áfram
samstarfi sínu.
Hefur mikla pólitíska þýðingu
Um það bil 5.000 bandarískir her-
menn, aðallega flugmenn, hafa verið
í Sádi-Arabíu frá Persaflóastyrjöld-
inni árið 1991 og þeim var fjölgað í
um 10.000 áður en stríðið í Írak
hófst. Meginhlutverk herliðsins í
Sádi-Arabíu var að framfylgja flug-
banninu yfir Suður-Írak frá 1991.
Ákvörðunin um að flytja heraflann
frá Sádi-Arabíu hefur mikla pólitíska
þýðingu ekki síður en hernaðarlega.
Tvær helgustu borgir múslíma,
Mekka og Medína, eru í Sádi-Arabíu
og margir Sádar líta á bandaríska
herliðið þar sem sönnun fyrir þjónk-
un sádi-arabískra ráðamanna við
Bandaríkin. Margir íslamistar hafa
sakað þá um svik við íslam og Osama
bin Laden nefndi veru bandaríska
herliðsins í Sádi-Arabíu sem eina af
helstu ástæðum hryðjuverkanna í
Bandaríkjunum 11. september og
krafðist þess að það færi þaðan.
Bandarískir embættismenn lögðu
þó áherslu á að brottflutningur her-
liðsins tengdist á engan hátt Osama
bin Laden og sögðu að ekki væri
hægt að túlka þetta sem sigur fyrir
hryðjuverkaforingjann.
„Engin þörf fyrir herliðið“
Samskipti Bandaríkjanna og Sádi-
Arabíu hafa verið stirð frá hryðju-
verkunum 11. september en 15 af
flugræningjum 19 sem stýrðu far-
þegaþotum á byggingar í New York
og Washington voru frá Sádi-Arabíu.
Rumsfeld sagði að enginn ágreining-
ur væri milli ríkjanna um brottflutn-
ing herliðsins. „Við erum þakklát
fyrir samstarfið og stuðninginn sem
Sádi-Arabar hafa veitt,“ sagði hann.
„Við búumst við því að með tímanum
verði hermönnum okkar á Persaflóa-
svæðinu fækkað. Það verður gert
þannig að það endurspegli náið sam-
starf og vináttu ríkjanna. Við rædd-
um breytingarnar sem orðið hafa á
svæðinu eftir frelsun Íraks og ætlum
að endurskipuleggja herafla okkar í
þessum heimshluta.“
Sádi-arabíski varnarmálaráðherr-
ann sagði að þar sem eftirlitsfluginu
yfir Suður-Írak væri lokið væri „eng-
in þörf fyrir herliðið“ í Sádi-Arabíu.
„Þetta þýðir ekki að við höfum beðið
þá að fara eða að vinátta okkar hafi
kulnað. Samstarf ríkjanna hófst fyrir
Persaflóastyrjöldina og því verður
haldið áfram eftir stríðið í Írak.“
Stjórnvöld í Sádi-Arabíu neituðu
að taka þátt í hernaðinum í Írak án
stuðnings öryggisráðs Sameinuðu
þjóðanna þótt lofthernaðinum hafi
verið stjórnað í flugstjórnarmiðstöð
bandaríska flughersins á Prince
Sultan-flugvellinum í Sádi-Arabíu.
Hermt er að bandarísk stjórnvöld
hafi verið mjög óánægð með þessa
afstöðu Sádi-Araba.
Bandarískir embættismenn sögðu
að starfsemi flugstjórnarmiðstöðv-
arinnar hefði verið flutt í Al-Udeid-
herstöðina í Katar í fyrradag. Um
100 bandarískar herflugvélar eru nú
á Prince Sultan-flugvellinum og þær
verða allar fluttar þaðan í sumar, að
sögn talsmanns bandaríska flug-
hersins. Gert er ráð fyrir því að engir
bandarískir hermenn verði í Sádi-
Arabíu nema þeir sem eiga að annast
þjálfun sádi-arabískra hermanna.
Bandaríski her-
aflinn fluttur
frá Sádi-Arabíu
Rumsfeld neitar því að komið hafi
upp ágreiningur um herliðið
Riyadh. AFP, AP.
AP
Donald Rumsfeld, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna, með starfsbróður
sínum í Sádi-Arabíu, Sultan bin Abdulaziz prins, á blaðamannafundi í gær.
MEIRA en eitt hundrað forngripum,
sem stolið hafði verið af fornminja-
safninu í Bagdad, hefur nú verið skil-
að, að sögn talsmanna Bandaríkja-
hers. Meðal munanna voru 7.000 ára
gamall vasi og ýmis forn handrit.
Þúsundum ómetanlegra gripa var
stolið úr söfnum í Írak í því upplausn-
arástandi sem ríkti fyrstu dagana eft-
ir að ljóst var að Saddam Hussein
hafði verið steypt af stóli. Þá voru
margir munir eyðilagðir.
Verðmætustu gripirnir – frá hinni
fornu Mesópótamíu – hurfu úr þjóð-
minjasafninu í Bagdad og sætti
Bandaríkjaher á sínum tíma gagnrýni
fyrir að hafa ekki komið í veg fyrir
gripdeildirnar og skemmdaverka-
starfsemina þar.
Í yfirlýsingu Bandaríkjahers segir
hins vegar að Írakar hafi tekið að
skila munum, í kjölfar þess að tilmæl-
um þar að lútandi var beint til al-
mennings. „Maður nokkur skilaði
kistu fullri af ómetanlegum handrit-
um í mosku og píanóleikari skilaði tíu
hlutum, þeirra á meðal brotinni styttu
af assyrískum konungi frá níundu öld
fyrir Krist,“ sagði í yfirlýsingu
Bandaríkjahers.
Þá sagði að annar maður hefði skil-
að 46 stolnum munum eftir nokkrar
fortölur, síðan átta hlutum til viðbótar
og að lokum 7.000 ára gömlum vasa.
Hundrað
forngripir
komnir í
leitirnar
As-Saliyah, London. AFP.