Morgunblaðið - 30.04.2003, Blaðsíða 29

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. APRÍL 2003 29
Í FYRIRSÖGN Fréttablaðsins í
gær sagði: „Mikil andstaða lands-
manna við kvótakerfið“ … 80%
landsmanna eru andvígir kvóta-
kerfinu“. Síðastliðinn föstudag
birtist í Velvakanda svar Ásthildar
Cesil Þórðardóttur við þeim hluta í
grein minni viku áður þar sem
fjallað var um hugtakið „sameign
þjóðarinnar“. Áður en lengra er
haldið ætla ég að þakka Ásthildi
Cesil Þórðardóttur sérstaklega
fyrir hennar hlut.
Í grein minni sem birtist
fimmtudaginn 3. apríl færði ég rök
fyrir því að ég hygðist skila auðum
kjörseðli í vor þar sem stjórnmála-
flokkarnir á Íslandi væru ófærir
um að koma fram með skýra
stefnu í þeim málum sem ég vildi
kjósa um. Allar götur frá því ég
hafði vit til hef ég fylgst með
stjórnmálum á Íslandi af miklum
áhuga. Því miður hefur stjórn-
málaflokkunum í þessu landi nán-
ast tekist að drepa þann áhuga,
því þeir hafa lítið sem ekkert haft
upp á að bjóða í 30 ár annað en
slagorð, slagorð í líkingu við „sam-
eign þjóðarinnar“. Sem vel að
merkja er að mínu viti eitt það
snilldarlegasta og best samda
slagorð sem nokkrum hagsmuna-
hópi hefur tekist að finna upp í
þeim tilgangi að vinna stefnu sinni
fylgi. Umræðan á Íslandi um
kvótakerfið hefur allar götur frá
1991 verið uppfull af þessu slag-
orði „sameign þjóðarinnar“. Hún
gekk svo langt að í umræðunni í
kringum Valdimarsdóminn 1998
komst hún á það stig að það var
eins og ég, þú, foreldrar okkar og
börn hefðum öll sem eitt verið arð-
rænd! Frá okkur hafði verið stolið
einhverju verðmæti sem annars
hefði skilað beinhörðum peningum
í vasa okkar. Til stuðnings þessum
orðum mínum ætla ég að taka eina
tilvitnun í Jakob Frímann Magn-
ússon, einn þeirra sem taldi sér
skylt að blanda sér í umræðuna;
„Þar sem þetta orðasamband er
sett inn í lög er ekki hægt að skilja
það öðruvísi en að þjóðin eigi auð-
lindirnar og þjóð samanstendur af
einstaklingum sem allir bera
kennitölu. Því á hver og einn ein-
staklingur sína hlutdeild af auð-
lindinni.“ Orðskýring, sjá viðauka
1.
Guðbrandur Jónsson (1997).
http://safn.mbl.is.
Nú spyr ég þig Ásthildur, raun-
ar freistast ég til að spyrja lands-
menn alla – er það þessi skilningur
sem við viljum að sé lagður í hug-
takið „sameign þjóðarinnar“? Þýð-
ir sameign þjóðarinnar með öðrum
orðum einhverja tiltekna eign sem
við öll þjóðin 280 þúsund manns
eigum saman og eigum að fá
greiddan arð af? Hvernig var ekki
umræðan síðastliðið vor þegar lög
um auðlindagjald voru samþykkt á
Íslandi? Voru þá allir íbúar lands-
ins í öllum kjördæmum landsins
syngjandi glaðir og ánægðir því nú
loksins voru þeir að upplifa arðinn
af þessari auðlind sjávarútvegi?
Það er þetta sem ég vildi hreyfa
við í gagnrýni minni. Það er gjör-
samlega óviðunandi að íslenska
þjóðin sé á annan áratug föst í
sama fari í einhverri umræðu ein-
ungis vegna þess að umræðan
kemst ekki upp úr hjólförunum.
Síðastliðið vor skrifaði ég verk-
efni í Viðskiptaháskólanum á Bif-
röst ásamt 4 öðrum eintaklingum
þar sem við tókumst á við spurn-
inguna „Hvað þýðir hugtakið
„sameign íslensku þjóðarinnar“ og
hvaða þýðingu hefur það í raun?“
Það er skemmst frá því að segja
að niðurstaða okkar leiddi í ljós
svo ekki verður um villst að þetta
hugtak sem er fyrirsögn greinar
þessarar sameign þjóðarinnar þýð-
ir ekkert annað en ríkiseign. Al-
þingi Íslendinga skilgreindi þetta
hugtak með þjóðlendulögunum þar
sem skilgreint er í 1. mgr. 2. gr.:
„Íslenska ríkið er eigandi lands og
hvers konar landsréttinda og
hlunninda í þjóðlendum sem ekki
eru háð einkaeignarrétti.“ Þá segir
ennfremur í 2. mgr. 2. gr. sömu
laga: „Forsætisráðherra fer með
málefni þjóðlendna sem ekki eru
lögð til annarra ráðuneyta með
lögum.“ Þar með er búið að skil-
greina hvað þjóð…(-areign, -lenda)
þýðir, það þýðir það að eigandinn
að eigninni sem um ræðir er ís-
lenska ríkið, og með eignarréttinn
að eigninni fer framkvæmdavaldið
sem fulltrúi íslenska ríkisins. Þar
með er komið svar við þeim spurn-
ingum sem við landsmenn hljótum
að spyrja okkur í samhengi við
orðasambandið sameign þjóðarinn-
ar. Það þýðir ekkert annað en rík-
iseign eða eins og ég sagði í þeirri
grein sem varð upphafið að öllu
þessu kommúnismi. Kommúnismi
fjallar nefnilega um það að öllum
verðmætum sé best fyrir komið í
eigu ríkisins.
Að síðustu spyr ég af hverju
dettur Fréttablaðinu og öðrum
fjölmiðlum þessa lands aldrei í hug
að spyrja landsmenn „af hverju er
þér illa við kvótakerfið?“ Hvaða
rök eru fyrir því að þú ert and-
stæðingur kvótakerfisins? Það
skyldi þó aldrei vera að í ljós
kæmi að ástæðan væri sú að sæ-
greifarnir, þessir vondu menn,
hefðu frá okkur tekið þessa eign
sem við eigum saman? Hvað segir
það okkur um umræðuna?
Viljum við íslenska þjóðin að ís-
lenska ríkið eigi allt sem ekki er í
einkaeignarrétti nú þegar? Erum
við Íslendingar ánægðir með fram-
göngu íslenska ríkisins gagnvart
bændum í kjölfar þjóðlendulag-
anna? Eru það okkar sameiginlegu
hagsmunir, þéttbýlis og dreifbýlis,
sem þar koma í ljós?
Sameign
þjóðarinnar?
Eftir Signýju
Sigurðardóttur
„Það þýðir
ekkert ann-
að en rík-
iseign, eða
eins og ég
sagði í þeirri grein sem
varð upphafið að öllu
þessu, kommúnismi.“
Höfundur hefur starfað við sjávar-
útveg og alþjóðaviðskipti.
ÞESSA dagana er verið að opna
skammtímavistun fyrir fatlaða í nýju
húsnæði á Holtavegi 27. Þetta hús
var byggt sem heimili fyrir fjölfötluð
börn. Þegar upphaflegir íbúar uxu úr
grasi kom í ljós að húsnæðið hentaði
ekki eins vel þörfum þeirra sem full-
orðinna einstaklinga, og var því tekin
ákvörðun um að byggja hús með
góðu einstaklingsrými handa þeim,
en ætla húsið á Holtavegi til þess að
mæta brýnni þörf fyrir skammtíma-
vistun ungs fólks með þroskahömlun.
Allt þetta ferli bar vitni um mikla
framsýni hjá félagsmálayfirvöldum
og Svæðisskrifstofu um málefni fatl-
aðra í Reykjavík. Foreldrum voru
kynnt þessi áform á mörgum fundum
allt frá 1998 og leit út sem þarna
mundi verða gert stórátak til að út-
rýma biðlistum eftir skammtímavist-
un og mæta betur þörfum fatlaðra og
fjölskyldna þeirra, enda hentar hús-
næðið og umhverfið einkar vel til
þessarar starfsemi. Aldrei á öllum
þeim tíma sem liðinn er síðan hefur
neitt komið fram um það að til stæði
að leggja aðra hliðstæða starfsemi
niður um leið og þetta húsnæði yrði
tekið í notkun. Í byrjun þessa árs fór
hins vegar að kvisast að til stæði að
leggja niður skammtímaheimilið í
Víðihlíð 9, þar sem hafa verið sex vist-
unarpláss fyrir fólk frá 13 ára aldri og
upp úr. Í ljós kom að ákvörðun hafði
verið tekin um tvenns konar starf-
semi í húsinu á Holtaveginum. Að-
eins var gert ráð fyrir fjórum pláss-
um í skammtímavistun þar sem þrjú
pláss í húsinu voru ætluð fjölfötluð-
um, langveikum börnum. Auðvitað
samgleðjumst við foreldrum þeirra
barna að þau skuli fá úrlausn. Hins
vegar þykir okkur hér ófagmannlega
að verki staðið. Eftir stendur að stór
hópur foreldra hefur verið blekktur
og fyrirheit við þá svikin. Foreldrar
þeirra einstaklinga sem hafa notið
skammtímaþjónustu áttu von á að
hún yrði aukin og bætt og foreldrar
sem engrar þjónustu hafa notið hafa
sýnt ótrúlega biðlund á meðan fyr-
irheit voru gefin um húsið nýja. Þeg-
ar foreldri skrifaði ráðherra og
spurði hvort þessi breyting væri gerð
með hans vitund og vilja svaraði
ráðuneytið með dæmigerðum póli-
tískum hártogunum þar sem látið var
líta svo út að skert þjónusta væri í
raun og veru stórbætt þjónusta.
Rekstur skammtímaheimila er
einn af mikilvægustu þáttum í stoð-
þjónustu samfélagsins við fatlaða ein-
staklinga sem búa í heimahúsum og
aðstandendur þeirra. Í lögum um
málefni fatlaðra segir að foreldrar
„skulu eiga kost á skammtímavistun
fyrir börn sín þegar þörf krefur“.
Landssamtökin Þroskahjálp hafa
lagt mikla áherslu á þessa þjónustu
og fyrir þrýsting frá þeim náðist
þverpólitísk samstaða um að framlag
til Svæðisskrifstofunnar hækkaði á
síðasta ári um 25 millj. króna „til efl-
ingar skammtímaþjónustu fyrir fatl-
aða í Reykjavík“. Foreldrar fatlaðra
ungmenna í Reykjavík eiga kröfu um
nákvæma greinargerð um hvernig
þessu fé hefur verið varið.
Sú skerðing á skammtímaþjónustu
sem við höfum vakið athygli á er í
undarlegu ósamræmi við þessa gjörð
Alþingis, að ógleymdum fögrum fyr-
irheitum undangenginna ára, og
skýtur skökku við á Evrópuári fatl-
aðra. Fjölskyldur fatlaðra eru háðar
margs konar stoðþjónustu til að geta
lifað eðlilegu lífi til jafns við aðra, en
sú þjónusta hefur verið mjög van-
rækt á undanförnum árum. Það er al-
gjör lágmarkskrafa að loforðum þeim
til handa sé hægt að treysta.
Vanefndir á Evr-
ópuári fatlaðra
Eftir Hrefnu
Haraldsdóttur og
Þorleif Hauksson
Hrefna er foreldraráðgjafi á vegum
Landssamtakanna Þroskahjálpar og
Styrktarfélags vangefinna. Þorleifur
er íslenskufræðingur og faðir ungs
þroskahefts manns.
„Eftir stendur að stór
hópur foreldra hefur ver-
ið blekktur og fyrirheit
við þá svikin.“
JAKOB vinur minn Björnsson er
ekki ánægður með að ég noti orðið
hryðjuverk um Kárahnjúkavirkjun
og setur af því tilefni fram sína
skilgreiningu á orðinu: verk sem er
til þess ætlað að vekja skelfingu og
ótta, til dæmis með því að sprengja
í loft upp strætisvagn fullan af
fólki, þar á meðal konum og börn-
um. Minn málskilningur á orðinu
hryðjuverk er í betra samræmi við
íslenska hefð eins og lýst er í ís-
lensk-danskri orðabók Sigfúsar
Blöndals: voldsgerning, forbryd-
else, það er að segja ofríkisverk,
óbótaverk. Meinaði ekki Alþingi
þjóðinni að greiða atkvæði um
þessi umdeildu og óbætanlegu
landspjöll? Hvað er ofríkis- og
óbótaverk ef ekki það? Ég biðst
þess vegna ekki afsökunar á þessu
orði sem vísar til heilagrar reiði
fjölmargra landsmanna, ekki síst
þegar hróðugir virkjunarmenn létu
fyrstu sprenginguna í Jökulsár-
gljúfri drynja í sjónvarpinu. Sam-
bærileg ummæli viðhafði Halldór
Laxness þegar hann deildi á eyð-
ingu votlendisins, hernaðinn gegn
landinu. Nú taka allir undir þann
málflutning hans.
Þá finnst Jakobi það ranghug-
mynd að ég stilli upp tvöföldun
þorskaflans sem úrkosti í stað
Kárahnjúkavirkjunar og spyr:
hvers vegna „eða“? En andstæð-
ingar virkjunarinnar hafa einmitt
verið krafðir svara um hvað gæti
komið í stað hennar, rétt eins og
engar aðrar ráðstafanir kæmu til
greina en sú glæfralega skuldsetn-
ing. Við því var ég að bregðast í
grein minni. Þarna eru tveir kostir,
annar mjög vondur, hinn mjög góð-
ur. Þess vegna fer orðið „eða“ vel á
milli þeirra.
Hvað er hryðju-
verk, Jakob?
Eftir Pál
Bergþórsson
Höfundur er á lista VG
í Reykjavík suður.
„Meinaði
ekki Alþingi
þjóðinni að
greiða at-
kvæði um
þessi umdeildu og
óbætanlegu landspjöll?
Hvað er ofríkis- og
óbótaverk ef ekki
það?“
LJÓSMYNDASÝNING
MORGUNBLAÐSINS Í KRINGLUNNI
Í Kringlunni stendur yfir sýning á
verðlaunamyndum úr ljósmynda-
samkeppni sem Okkar menn, félag
fréttaritara Morgunblaðsins á lands-
byggðinni, og Morgunblaðið efndu til
í vetur.
Á myndunum má sjá fjölbreytt við-
fangsefni fréttaritara Morgunblaðsins
sem starfa um allt land. Fólk er í
brennidepli linsunnar hjá þeim.
Sýningin stendur til laugardagsins
10. maí.
Myndirnar eru til sölu í Myndasafni
Morgunblaðsins á mbl.is
LANDSMENN Í LINSUNNI
Ljósmynd: Fyrsta sturtan, Hafþór Hreiðarsson
á Húsavík.