Morgunblaðið - 01.05.2003, Blaðsíða 38

38 FIMMTUDAGUR 1. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í DAG, 1. maí, er ástæða til að færa launafólki
og samtökum þeirra þakkir fyrir ötult starf og
mikla ávinninga á liðinni öld. Barátta launafólks
fyrir bættum lífskjörum almennings hefur öðru
fremur skapað íslenska velferðarsamfélagið eins
og við þekkjum það. Því reikar hugurinn til allra
þeirra kvenna og karla sem hafa mótað og byggt
upp íslenskt samfélag. En 1. maí göngu okkar er
fráleitt lokið. Nýjar rannsóknir, sem m.a. hafa
verið gerðar af Stefáni Ólafssyni prófessor og
Hörpu Njáls, sýna okkur að fátækt er enn
vandamál á Íslandi. Í þessum vönduðu rann-
sóknum kemur fram að stéttamunur hefur vaxið
og hópur fólks er að festast í einhvers konar fá-
tæktargildru þar sem engin úrræði virðast til-
tæk.
Allur samanburður við aðrar þjóðir sýnir að
íslensk þjóð er í hópi hinna auðugustu og einmitt
þess vegna er það ólíðandi að fjölmennur hópur
fólks eigi ekki fyrir brýnustu nauðþurftum. Fá-
tækt er ekki einkamál þeirra sem þurfa að búa
við hana. Hún kemur niður á almennum lífs-
gæðum í samfélaginu og þess vegna á það að
vera sameiginlegt viðfangsefni okkar allra að
breyta þessu. Samfylkingin vill leggja sitt af
mörkum og það er grunnstef í öllum okkar til-
lögum að búa fólki þær aðstæður að það geti lif-
að mannsæmandi lífi og fátækt hindri engan frá
fullri þátttöku í samfélaginu með reisn og virð-
ingu.
Samfylkingin kynnti í gær metnaðarfullar til-
lögur í menntamálum. Það gerum við vegna þess
að við erum sannfærð um að aukin menntun ein-
staklinganna og hærra menntunarstig þjóð-
arinnar bæti launa- og lífskjör í landinu. Kjara-
barátta miðar líka að þessu tvennu. Þess vegna
er baráttan fyrir því að allir öðlist hlutdeild í
menntun í raun kjarabarátta nútímans.
Í menntasókn Samfylkingarinnar er lögð höf-
uðáhersla á að fjölga brautskráðum úr fram-
haldsskólum og háskólum um 25% í hverjum ár-
gangi. Til að ná þessu fram ætlum við að auka
fjárframlög til framhaldsskóla um 5 milljarða og
þar af verða framlög til verknáms sérstaklega
aukin um 1 milljarð. Við ætlum að auka framlög
til háskóla um 4 milljarða, lækka útskriftaraldur
í framhaldsskólum um eitt ár og stuðla að því að
í byggðakjörnum á landsbyggðinni verði hægt
að stunda a.m.k. eins til tveggja ára framhalds-
nám.
Það segir sína sögu um stöðu menntamála á
Íslandi að þegar kemur að opinberum fram-
lögum erum við einungis í 14. sæti af 28 á lista
OECD. Aðeins 61% fólks á aldrinum 25–34 ára
hefur lokið framhaldsskóla en á hinum Norð-
urlöndunum er þetta hlutfall 86–93%. Þessu
v
l
f
l
o
j
v
f
a
1
u
t
r
v
f
b
e
ö
Til hamingju launafólk!
Eftir Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur „Allur samanburður við
sýnir að íslensk þjóð e
auðugustu og einmitt
það ólíðandi að fjölme
eigi ekki fyrir brýnustu
VIÐ í Frjálslynda flokknum erum stolt af sjáv-
arútvegsstefnu okkar. Við höfum mótað stefn-
una í samráði við sjómenn, útgerðarmenn,
fiskifræðinga, fiskverkendur, lögfræðinga, við-
skiptafræðinga og fleiri ábyrga aðila sem vilja
sjávarútveginum og byggðum landsins vel.
Stefna frjálslyndra hefur fimm markmið að
leiðarljósi, þau eru:
1. Vernda fiskistofna.
2. Koma í veg fyrir brottkast og auka verð-
mæti sjávarafurða.
3. Tryggja byggð í landinu.
4. Opna sjávarútveginn fyrir nýliðum.
5. Kollvarpa ekki starfandi útgerðum.
Við í Frjálslynda flokknum höfum djúpa
sannfæringu um að stefna okkar verði þjóðinni
til heilla. Á undanförnum mánuðum höfum við
kynnt stefnu okkar í sjávarbyggðum landsins
og rætt við þá sem starfa í sjávarútvegi. Í
sannleika sagt hefur ekki ríkt eintóm logn-
molla á þessum fundum heldur hefur verið tek-
ist á með rökum um stefnuna. Hún er alls ekki
hafin yfir alla gagnrýni frekar en önnur mann-
anna verk, en samt sem áður hefur yfirgnæf-
andi meirihluti fundarmanna fallist á að stefna
Frjálslynda flokksins sé til mikilla bóta fyrir
þjóðina.
Hræðsla kvótaflokkanna
Kynning á stefnunni hefur skilað okkur sí-
auknu fylgi í sjávarbyggðum landsins og nú er
svo komið að kvótaflokkarnir Sjálfstæð-
isflokkur og Framsóknarflokkur eru orðnir
hræddir við uppgang Frjálslynda flokksins og
reyna með ýmsum hætti að slá ryki í augu
kjósenda með furðulegum hræðsluáróðri. Það
eru fleiri orðnir hræddir við uppgang frjáls-
lyndra í skoðanakönnunum. Einn frambjóðandi
Samfylkingarinnar og yfirlýstur andstæðingur
kvótakerfisins varði lunganum af tíma sínum í
sjónvarpsumræðum í að gagnrýna góða stefnu
okkar frjálslyndra. Væri ekki nær fyrir stjórn-
arandstöðuna að einblína á það verkefni að
fella núverandi ríkisstjórn í stað þess að vera
að verja púðri í innbyrðis deilur. Staðreyndin
er sú að ef núverandi ríkisstjórn heldur velli
mun núverandi fiskveiðióstjórn halda áfram og
kvótaflokkarnir halda áfram að herða snöruna
um hálsinn á sjávarbyggðunum. Halldór og
Davíð hafa einfaldlega lýst þessu yfir nú í að-
draganda kosninganna að þeir ætli að halda
áfram óbreyttu kerfi sóunar og byggðaeyð-
ingar. Að vísu segja þeir í hinu orðinu að það
eigi að sníða einhverja galla af kerfinu og
koma á móts við einhverja en allt það tal er
með óljósum hætti og reynsla sl. átta ára að
þ
s
i
a
s
e
þ
i
a
N
þ
f
u
b
þ
s
e
Við erum stolt
Eftir Sigurjón Þórðarson „Við í Frjálslynda
flokknum höfum djúpa
sannfæringu um að
stefna okkar verði
þjóðinni til heilla.“
ÞAÐ hefur ekki farið framhjá neinum að
Samfylkingin vill afskrifa veiðirétt manna.
Jafnt stórra sem smárra útgerða. Þannig eiga
útgerðir minni báta með litlar aflaheimildir að
keppa við hinar stóru á uppboðsmarkaði með
veiðiheimildir og kallast það réttlæti, að sögn
talsmanna fyrningar- og afskriftarleiðar.
Hitt hefur ekki farið eins hátt að Samfylk-
ingin lagði fram frumvarp, á 125. löggjaf-
arþingi, þar sem í fyrstu grein er kveðið á um
afskriftir, fyrningu, á veiðidögunum hjá svo-
kölluðum dagabátum. Þeir vilja með öðrum
orðum afskrifa dagana líka rétt eins og tonnin
og kílóin.
Allt er þetta nákvæmlega sett niður. Í
fyrstu var ætlunin að skerða dagana um 20
prósent, næsta ár um 25 prósent, þá um 33
prósent og loks um 50 prósent. Að því búnu
áttu þessir bátar að fá aflahlutdeild eða kvóta.
Flýtiafskriftaleiðin
Nánar er gerð grein fyrir þessum útfærðu
tillögum í athugasemdakafla frumvarpsins.
Þar er sagt orðrétt: „Þessi flokkur báta er of
smár og með of lítinn hluta aflaheimildanna
til að skynsamlegt sé að hafa um hann sér-
reglur. Veiðiréttur hvers báts í þessum flokki
er afar takmarkaður og augljóst virðist að
þeir verði betur settir í því almenna kerfi sem
taka á við“. Þetta er mikilvægt að menn hafi
nú í huga. Og það sem meira er. Samkvæmt
hugmyndum Samfylkingarinnar eiga afskriftir
aflaheimildanna hjá skipum með kvóta að
taka 10 ár. Í frumvarpi þeirra á Alþingi var
hins vegar ráð fyrir því gert að þessi aðlögun
tæki bara 5 ár. Menn ættu vera komnir inn í
dýrðina dagalausir en með heimild til að
bjóða í aflaheimildir í kapp við aðrar útgerðir
innan 5 ára. Þvílík rausn!
Með öðrum orðum. Útgerðir með aflakvóta
eiga að búa við fyrningu, eða afskriftir. Daga-
bátarnir eiga að fá yfir sig flýtiafskriftir svo
sem skemmstan tíma taki að útrýma klukku-
stunda- og dagafyrirkomulagi við fiskveiðar.
Við höfum styrkt dagakerfið –
þeir vilja ekki sjá það
Við höfum hins vegar á þessu kjörtímabili
verið að styrkja forsendur þessa kerfis. Horf-
ið hefur verið frá því að mæla sóknareining-
a
s
m
v
i
þ
a
m
í
f
k
ú
i
s
v
a
s
v
Samfylkingin vildi afnema
Eftir Einar K. Guðfinnsson „Hitt hefur ekki farið ein
fram frumvarp, á 125. lö
grein er kveðið á um afsk
hjá svokölluðum dagabá
um afskrifa dagana líka
HÆTTUR OG TÆKIFÆRI
Í sögu íslensks efnahagslífs hafaskipst á skin og skúrir. Íslendingarhafa gengið í gegnum öflug hagvaxt-
arskeið en jafnframt upplifað djúpar
lægðir og óðaverðbólgu.
Tímabilið frá miðjum síðasta áratug
hefur hins vegar einkennst af einstökum
uppgangi, einhverju lengsta hagvaxtar-
skeiði Íslandssögunnar og kaupmáttar-
aukningu níu ár í röð, að sögn Davíðs
Oddssonar, forsætisráðherra. Margt
bendi jafnframt til að annað og enn öfl-
ugra hagvaxtarskeið sé í uppsiglingu. Það
er önnur framtíðarsýn en blasir við flest-
um nágrannaríkjum okkar. Jafnvel í
Þýskalandi, sem löngum hefur verið öfl-
ugasta hagkerfi Evrópu, ríkir stöðnun og
fátt bendir til að á því verði breyting á
næstu árum.
Í ræðu sinni á aðalfundi Samtaka at-
vinnulífsins spáði Davíð Oddsson því að
hagvaxtarskeið næstu ára yrði eitt hið
mesta á síðustu áratugum. Þar með væri
hins vegar ekki sagt að hægt væri að
slaka á klónni við stjórn efnahagsmála.
Þvert á móti yrði að gæta stefnufestu og
öryggis, jafnt hjá ríkisvaldinu sem hjá
forráðamönnum atvinnulífs og launþega-
samtaka.
„Ef vel tekst til munum við sjá áður
óþekktar kjarabætur ganga til fólksins í
landinu og trausta afkomu fyrirtækja. Ef
illa verður úr spilað getur þróunin orðið
önnur og lakari ... Ef illa verður á málum
haldið verður þjóðin öll í varnarbaráttu á
skeiði sem átti að færa henni mesta efna-
hagsávinning í áratugi,“ sagði forsætis-
ráðherra meðal annars í ræðu sinni.
Það er full ástæða til að taka undir
þessi orð. Hagur þjóða ræðst að verulegu
leyti af ytri aðstæðum. Hver er hins vegar
sinnar gæfu smiður í þessum efnum sem
öðrum. Ef hagvaxtarspárnar eiga að
ganga eftir og skila sér í kaupmáttar-
aukningu einstaklinga og bættri afkomu
fyrirtækja verður stöðugleiki og festa að
einkenna stjórn efnahagsmála. Það er
hins vegar ekki sjálfgefið að svo verði.
SIGURGANGA SAMHERJA
Fyrir tuttugu árum tóku þrír ungirmenn, bræðurnir Þorsteinn Vil-
helmsson og Kristján Vilhelmsson og
Þorsteinn Már Baldvinsson, frændi
þeirra, sig til og keyptu útgerðarfyrir-
tæki, sem þá stóð höllum fæti. Fyrirtækið
hét Samherji og hafði verið stofnað í apríl
1972 í Grindavík. Í upphafi níunda ára-
tugarins lá hins vegar ísfisktogari þess,
Guðsteinn, við bryggju í Hafnarfirði og
var að grotna niður. Eins og segir í viðtali
Hjartar Gíslasonar við Þorstein Vil-
helmsson í bókinni Aflakóngar og at-
hafnamenn vildi þá enginn kaupa skipið,
en Þorsteinn Már ók nær daglega fram
hjá því þar sem það lá í höfninni í Hafn-
arfirði og sú hugmynd kviknaði að þeir
keyptu það þrír. Þorsteinn Vilhelmsson
hafði reyndar áður gert tilraun til að ger-
ast útgerðarmaður ásamt nokkrum fé-
lögum sínum, en þá var honum neitað um
lán til að kaupa trillu á Akureyri, enda
innan við fermingu. Lánið fyrir fjárfest-
ingunni í Samherja var hins vegar veitt
og 28. apríl 1983 var gengið frá kaupun-
um. Fjórum dögum síðar, 1. maí, sigldu
frændurnir skipinu inn í Akureyrarhöfn
og hlaut það nafnið Akureyrin EA. Skipið
var bæði ryðgað og skítugt og svartsýnis-
raddir heyrðust. Skipið fór beint í slipp
og fyrstu túrarnir gengu svo brösuglega
að Þorsteinn Vilhelmsson lýsir því svo að
þeir hafi verið með skottið á milli fótanna,
en síðan fór allt að ganga í haginn og í lok
sumars gátu þeir staðið við allar skuld-
bindingar.
Uppgangur fyrirtækisins hefur æ síð-
an verið með undraverðum hætti. Það tók
forustu í sjófrystingu og er í fararbroddi í
útgerð. Nú rekur það 11 skip, vinnslu í
landi á fjórum stöðum á Norður-, Austur-
og Suðurlandi. 2002 voru rekstrartekjur
fyrirtækisins rúmir 13 milljarðar króna
og rekstrarhagnaður 1,9 milljarðar.
Starfsmenn Samherja og dótturfyrir-
tækja eru 800. Reksturinn nær allt frá
laxeldi í Mjóafirði til útgerðar í Cuxhaven
í Þýskalandi. Á þriðjudag hlaut Samherji
útflutningsverðlaun forseta Íslands. Það
er við hæfi að Samherji hljóti þessa við-
urkenningu þegar 20 ár eru liðin frá því
að þrír stórhuga menn eygðu möguleika
þar sem enginn annar sá glætu og gerðu
úr eitt öflugasta fyrirtæki landsins.
SAMEIGINLEG ÁBYRGÐ
Ingimundur Sigurpálsson, nýkjörinnformaður Samtaka atvinnulífsins,
hvatti í ræðu sinni á aðalfundi SA í fyrra-
dag til þess að forysta SA og verkalýðs-
hreyfingarinnar hæfu sem fyrst viðræður
um næsta samningstímabil. „Æskilegt er
að verkalýðshreyfingin og Samtök at-
vinnulífsins nái sameiginlegri sýn á stöðu
efnahagsmála og breytingar á launa-
kostnaði næstu misseri. Í því skyni þarf
forysta verkalýðshreyfingarinnar og
Samtaka atvinnulífsins að ræða fyrr en
seinna þær meginlínur, sem koma til með
að móta kjarasamninga á næsta samn-
ingstímabili, þar með talin samningstíma
og kostnaðarbreytingar. Það verður að
vera forgangsverkefni forystumanna að-
ila vinnumarkaðarins að afstýra því, að
fyrirsjáanleg þensla vegna mikilla fram-
kvæmda á næstu árum verði til þess að
valda ólgu á vinnumarkaði og vinnudeil-
um,“ sagði Ingimundur í ræðu sinni.
Í Morgunblaðinu í gær tók Grétar Þor-
steinsson, forseti ASÍ, undir að æskilegt
væri að viðræður hæfust sem fyrst.
Á aðalfundi SA benti Davíð Oddsson
forsætisráðherra á það, hversu mikið
hefði breytzt í samskiptum og vinnu-
brögðum aðila vinnumarkaðarins á und-
anförnum árum. Þar réði úrslitum meiri
þekking, upplýsingaöflun og skipulagn-
ing aðila vinnumarkaðarins. Af þessum
sökum hefði tekizt að gera kjarasamn-
inga, sem hefðu tryggt aukinn kaupmátt
launa í landinu níu ár í röð, sem væri ein-
stakt, ekki aðeins hér á landi heldur víð-
ast hvar.
Það er umhugsunarefni, ekki sízt í dag
á degi kjarabaráttu, hverju þessi vinnu-
brögð aðila vinnumarkaðarins hafa skil-
að. Auðvitað hafa þau reynzt miklu far-
sælli fyrir báða aðila en átök og ófriður á
vinnumarkaðnum. Kjarabaráttan er í æ
minni mæli barátta andstæðra fylkinga
vinnuveitenda og launþega; hún er miklu
fremur samvinnuverkefni, sem tryggir
hag bæði fyrirtækja og starfsmanna
þeirra. Aðilar vinnumarkaðarins bera
ekki síður en stjórnvöld ábyrgð á því að
varðveita stöðugleikann í efnahagsmál-
um, sem hefur reynzt bezta tryggingin
fyrir raunverulegum kjarabótum. Það er
ábyrgð sem vinnuveitendur og verkalýðs-
hreyfing bera í sameiningu.