Morgunblaðið - 04.05.2003, Blaðsíða 8

8 B SUNNUDAGUR 4. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
YRIR stuttu blossuðu
upp harðvítugar deilur
í fjölmiðlum í tengslum
við orðróm um að sóm-
alskir innflytjendur
létu umskera dætur
sínar í sumarfríum í
Sómalíu. Loks kom upp úr dúrnum
að engin slík tilfelli voru skráð í
Danmörku. Fjölmiðlar eiga enn
langt í land með að sinna skyldu
sinni gagnvart innflytjendum. Við
verðum að vera meðvitaðri og dug-
legri við að afla tengsla inn í hópa
innflytjenda. Ekki má heldur
gleyma því hversu mikilvægt er að
stuðla að því að fleira fjölmiðlafólk
af erlendum uppruna starfi við
fjölmiðla.“
Með þessum orðum opnaði Trine
Smistrup, verkefnisstjóri hjá Nor-
rænu blaðamannamiðstöðinni í Ár-
ósum, ráðstefnuna Fjölmiðlun í
fleiri litum. Trine hélt áfram og
rifjaði upp að Norræna blaða-
mannamiðstöðin hefði kannað
hversu hátt hlutfall fjölmiðlafólks
á völdum fjölmiðlum í Danmörku,
Noregi og Svíþjóð væri af erlend-
um uppruna og í framhaldi af því
hvaða hindranir stæðu helst í vegi
fyrir að fólk af erlendum uppruna
starfaði á fjölmiðlunum.
Niðurstöðurnar leiddu í ljós að
flestir fjölmiðlarnir höfðu á að
skipa einhverju fjölmiðlafólki af
erlendum uppruna þótt hlutfallið
endurspeglaði engan veginn hlut-
fall innflytjenda úti í samfélaginu.
Helstu hindranirnar fyrir því að
fólk af erlendum uppruna starfaði
á fjölmiðlum voru taldar minni
áhugi ungmenna af erlendum upp-
runa en annarra á því að tilheyra
fjölmiðlastéttinni og tungumálaerf-
iðleikar meðal fyrstu og jafnvel
annarrar kynslóðar innflytjenda.
25% íbúanna innflytjendur
Næstur steig Per Andersson,
þróunarstjóri Gautaborgarpósts-
ins, í pontu og byrjaði á því að
upplýsa ráðstefnugesti um að
Gautaborgarpósturinn væri gefinn
út í um 260.000 eintökum og dreift
til um 600.000 lesenda á um 60%
heimila í Gautaborg og næsta ná-
grenni. Útbreiðsla blaðsins hefur
þó ekki alltaf verið jafnmikil.
Langt samdráttarskeið olli því að
stjórnendur blaðsins ákváðu að
fara ofan í saumana á því hvar sal-
an hefði dregist mest saman árið
1999. Niðurstöðurnar voru sláandi
því að af sjö borgarhlutum hafði
salan dregist áberandi saman í
tveimur helstu úthverfum innflytj-
enda í borginni.
Per rifjaði upp að 63 ungmenni
af frá 19 þjóðum hefðu farist í
eldsvoða í samkomuhúsi Makedón-
íumanna í öðru úthverfanna,
Hammerkullen, 30. október árið
1998. Þessi voveiflegi atburður
hefði ýtt rækilega við miðlinum.
Stjórnendur miðilsins hefðu áttað
sig á því að ritstjórnin hefði engin
sambönd inn í hverfið, hefði ekki á
að skipa blaðamönnum með næga
tungumálaþekkingu til að taka við-
töl við aðstandendur og sáralitla
þekkingu á trúarbrögðum og út-
fararsiðum innflytjenda í hverfinu.
Fyrstu viðbrögð stjórnenda
blaðsins við þeirri staðreynd að
sala blaðsins hefði dregist saman í
hverfum innflytjenda var að láta
gera könnun á blaðalestri innflytj-
enda, þ.e. hvort þeir læsu blöð og í
framhaldi af því af hvaða tagi. Nið-
urstaðan leiddi í ljós að innflytj-
endur voru áhugasamir blaðales-
endur og sóttust helst eftir að lesa
frí blöð í almenningsfarartækjum.
Eftir að niðurstaðan lá fyrir var
gripið til ýmissa ráðstafana í því
skyni að tryggja að Gautaborg-
arpósturinn næði hylli inn-
flytjenda, t.d. með því að stuðla
meðvitað að því að víkka sjón-
deildarhring blaðamanna á rit-
stjórninni, koma á fót leshópi með
gagnrýnum hópi innflytjenda og
taka inn nýja efnisflokka eins og
krakkasíðu með sérstakri áherslu
á jákvæða umfjöllun um börn inn-
flytjenda. Skemmst er frá því að
segja að greinileg merki voru
komin fram um að Gautaborgar-
pósturinn væri byrjaður að rétta
úr kútnum um áramótin 2000 til
2001.
Per lagði þó áherslu á að haldið
yrði áfram að finna leiðir til að ná
til innflytjenda enda ljóst að blaðið
myndi ekki standa undir sér í
framtíðinni án þess að ná til rúm-
lega 25% íbúa í Gautaborg og
næsta nágrenni, þ.e. innflytjenda
af fyrstu og annarri kynslóð.
Starfsþjálfun á fjölmiðlum
Jacob Svendsen, fréttastjóri á
Politiken, kynnti samstarfsverk-
efni Politiken, danska útvarpsins
og nokkurra annarra danskra dag-
blaða um starfsþjálfun fyrir ungt
fólk af erlendum uppruna á miðl-
unum. Áður fór hann þó nokkrum
orðum um hversu mikilvægt væri
að ráða starfsmenn af erlendum
uppruna inn á fjölmiðla. Hann tók
sérstaklega fram að ástæðan fyrir
því að mikilvægt væri að fá inn-
flytjendur til starfa inn á fjölmiðl-
unum væri ekki að innflytjendurn-
ir ættu að fjalla um innflytjendur
og innflytjendamál sérstaklega
með sama hætti og tilhneiging
hefði verið til að biðja konurnar í
blaðamannastéttinni sérstaklega
fyrir verkefni í tengslum við kon-
ur, börn og fjölskylduna fyrir
nokkrum áratugum. Þvert á móti
væri mikilvægt að starfsmenn af
erlendum uppruna kæmu inn á
ólík svið fjölmiðlunar og fjölluðu
um þjóðfélagsmál í víðum skiln-
ingi. Með því móti hefði víður sjón-
deildarhringur þeirra meiri áhrif á
aðra starfsmenn og umfjöllunar-
efni blaðanna almennt.
Eftir að verkefnið hafði verið
mótað var byrjað á því að auglýsa
eftir áhugasömum þátttakendum á
aldrinum 18 til 25 ára og af erlend-
um uppruna. Nokkuð fleiri sóttu
um en komust að í námsplássin 13
þó miðlarnir hafi upphaflega gert
sér vonir um fleiri umsóknir.
Einkum er talið að ástæðurnar
fyrir því að ekki bárust fleiri um-
sóknir hafi verið tvær. Annars
vegar að fyrsta kynslóð innflytj-
enda hefði oft flutt með sér slæma
reynslu af fjölmiðlum frá gamla
landinu og hvetti því síður börn
sín til að leggja stund á störf innan
fjölmiðlanna en aðrir foreldrar.
Hins vegar að neikvæð mynd fjöl-
miðla af innflytjendum hefði þau
áhrif að innflytjendur sæktust síð-
ur eftir störfum innan fjölmiðla en
aðrir.
Sýnilegir í fjölmiðlum
Umsjónarmenn verkefnisins
byrjuðu á því að boða alla umsækj-
endur í viðtöl og tóku í framhaldi
af því ákvörðun um hverjir fengju
að taka þátt í verkefninu. Algeng-
asta ástæðan fyrir því að umsækj-
endur voru ekki taldir nægilega
hæfir var að þeir hefðu ekki nægi-
lega góð tök á dönsku. Ekki var
farið fram á að umsækjendur
hefðu framhaldsskólamenntun þótt
raunin hafi þó verið að langflestir
þátttakendanna hefðu lokið fram-
haldsskólanámi.
Jacob tók fram að því miður
væru hvorki Íranar, Írakar né
Tyrkir í endanlega hópnum. Að
öðru leyti endurspeglaði hann
ágætlega innflytjendur í Dan-
mörku, t.d. tækju bæði Sómalir og
Afganar þátt í verkefninu auk full-
trúa ýmissa annarra nýrri hópa
innflytjenda í Danmörku. Starfs-
þjálfunarverkefnið hófst með eins
mánaðar kynningu á fjölmiðlunum
í nóvember sl. Eftir að henni var
lokið hófst síðan hin eiginlega
starfsþjálfun. Unga fólkinu var
dreift niður á miðlana og fær að
reyna sig á þeim öllum fram á vor.
Jacob sagði að þó að ekki væri
komin endanleg reynsla á verk-
efnið hefði sá jákvæði árangur
náðst að allir nemarnir væru orðn-
ir sýnilegir í einhverjum miðlanna,
þ.e. nafn þeirra hefði birst eða
komið fram í tengslum við ein-
hvers konar umfjöllun. Tíminn
myndi síðan leiða í ljós hvort ein-
hver þeirra myndu gera störf við
fjölmiðla að ævistarfi sínu.
Þess má geta að Evrópusam-
bandið lagði um 12 milljónir ís-
lenskra króna til verkefnisins og fá
þátttakendurnir um 40.000 ís-
lenskra króna mánaðargreiðslur á
meðan á því stendur.
Skýr stefna hjá sænska útvarpinu
Gunilla Ivarsson hjá sænska út-
varpinu sagði ráðstefnugestum frá
því að útvarpsstöðin hefði mótað
sér sína eigin fjölmenningarstefnu
árið 1998. Markmið fjölmenning-
arstefnunnar væri að sænska út-
varpið endurspeglaði bæði í starfs-
mannahlutfalli og umfjöllun
(texta/tónlist) fjölbreyttan bak-
grunn sænsku þjóðarinnar.
„Fjölmenningarstefnan hefur
haft afar jákvæð áhrif bæði innan
miðilsins og gagnvart hlustendum.
Hún hefur aukið meðvitund starfs-
mannanna um markmið og leiðir
og aukið hlustun og þátttöku inn-
flytjenda í ýmiss konar gagnvirku
útvarpsefni,“ sagði Gunilla og lagði
áherslu á að fjölmiðill yrði ekki
fjölmenningarlegur nema í sam-
vinnu stjórnenda og starfsmanna.
„Einn og einn áhugasamur starfs-
maður gerir fjölmiðil ekki fjöl-
menningarlegan. Stjórnendur fjöl-
miðla verða að ganga á undan með
góðu fordæmi, móta stefnuna og
þar með almennt viðhorf innan
fjölmiðilsins.“
Gunilla bendi því til viðbótar á
að ekki væri nóg að móta stefnuna.
Tryggja yrði að henni væri fylgt
eftir með einhvers konar aðhalds-
aðgerðum. „Okkar aðferð hefur
verið að fá til liðs við okkur sér-
stakan hlustendahóp með þátttöku
innflytjenda til að benda okkur á
hvað betur má fara í dagskránni.“
Tungumálakröfur minnkaðar?
Gunn Björnsen félagsmannfræð-
ingur staðfesti að hlutfallslega
sjaldgæfara væri að fólk af erlend-
um uppruna starfaði á fjölmiðlum
á Norðurlöndunum en fólk af nor-
rænum uppruna. Fyrir því væru
eflaust ýmsar ástæður, t.d. minni
áhugi eins og áður hefur komið
fram. Á hinn bóginn mætti ekki
gleyma því að ýmsir aðrir þættir
réðu því hvort fólk almennt réðist
inn á fjölmiðla eða ekki. Nefndi
hún í því sambandi að fjölmiðla-
nám væri ekki gert að skilyrði fyr-
ir vinnu á fjölmiðlum á Norður-
löndunum nema í Danmörku.
Fjölmargt fjölmiðlafólk hefði fyrst
fengið vinnu á fjölmiðlum í gegn-
um einhvers konar tengsl við aðra
starfsmenn fjölmiðilsins. Sú stað-
reynd að innflytjendur hefðu yf-
irleitt minni tengsl inn í valdamikl-
ar stofnanir/fyrirtæki kynni því að
hafa haft áhrif á hversu hlutfall
þeirra væri lágt á fjölmiðlum. Af
öðrum þáttum nefndi hún mennt-
un, frumkvæði og hæfni í tungu-
máli viðkomandi þjóðar.
Gunn stakk upp á því að sett
yrðu markmið til bæði skemmri og
lengri tíma í tengslum við fjöl-
menningarlegar ritstjórnir. Mark-
mið til skemmri tíma myndu felast
í sérstökum ráðstöfunum eins og
starfsþjálfun fyrir ungt fólk af er-
lendum uppruna, kvótum í
tengslum við hlutfall starfsmanna
af erlendum uppruna og jafnvel
Ráðstefna Blaðamannamiðstöðvarinnar í Árósum undir yfirskriftinni „Fjölmiðlun í fleiri litum“
Fjölmiðlum nauðsynlegt að ná til
Blaðamannamiðstöðin í
Árósum lauk verkefninu
„Fjölmenningarlega meðvit-
aðar ritstjórnir“ með ráð-
stefnu undir yfirskriftinni
„Fjölmiðlun í fleiri litum“ í
Gautaborg fyrir skemmstu.
Anna G. Ólafsdóttir heyrði
að ekki voru allir á eitt sátt-
ir um árangursríkustu leið-
ina til að stuðla að fjöl-
menningarlegri fjölmiðlun.
Á Íslandi er fjölmenningarlegt sam-
félag rétt eins og á hinum Norður-
löndunum. Krakkarnir í Austurbæj-
arskóla þar sem um 16% nemenda
eru af erlendum uppruna standa
saman allir sem einn.
’ Fjölmenning-arstefnan hefur haft
afar jákvæð áhrif
bæði innan miðilsins
og gagnvart hlust-
endum. Hún hefur
aukið meðvitund
starfsmannanna um
markmið og leiðir og
aukið hlustun og
þátttöku innflytj-
enda í ýmiss konar
gagnvirku útvarps-
efni. ‘