Morgunblaðið - 06.05.2003, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 6. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Á FUNDI um fæðingarorlofslögin í
gær voru m.a. rædd ágreinings-
atriði varðandi framkvæmdina og
hvernig jafnréttisbaráttan á eftir að
þróast úr þessu. Á fundinum töluðu
Geir H. Haarde fjármálaráðherra,
Gunnar Páll Pálsson formaður VR
og Þorbjörg I. Jónsdóttir, formaður
Kvenréttindafélags Íslands.
Enn er verk fyrir höndum
Geir H. Haarde fjármálaráðherra
taldi að framkvæmd fæðingarorlofs-
laganna hefði tekist vel og í aðal-
atriðum eins og að var stefnt. Hann
sagði að skiptar skoðanir væru um
tvö atriði varðandi fæðingarorlofs-
lögin. Fyrra atriðið væri hvort rétt-
ur til fæðingarorlofs ætti að vera að
fullu millifæranlegur á milli hjóna.
Sú leið hafi verið farin að binda þrjá
mánuði hvoru foreldri. Þess hafi
verið getið í greinargerðinni að litið
sé á það sem tímabundna ráðstöfun,
þar til staða jafnréttismála í þjóð-
félaginu verði þannig að ekki þurfi
lögþvingun til að báðir aðilar treysti
sér í fæðingarorlof.
Síðara atriðið sem Geir nefndi var
hvort setja ætti þak á fæðing-
arorlofsgreiðslur, en greidd eru 80%
af launum óháð því hvort þau eru há
eða lág. Gagnrýni á það hefur verið
tvíþætt, að sögn Geirs. Annars veg-
ar að það sé óréttlátt að allir fái ekki
sömu upphæð. Geir benti á að
greiðslur í fæðingarorlofssjóð séu
hluti af tryggingagjaldi sem ákvarð-
ist í hlutfvalli við laun. Ennfremur
að ef sett yrði þak á greiðslurnar til
þess að mæta þessu, þá yrði konum
gert erfiðara fyrir að komast í
hærra launuð störf.
Hins vegar hafa fæðingarorlofs-
lögin verið gagnrýnd fyrir að vera
of dýr í framkvæmd vegna þess að
þak vanti á greiðslurnar. Stað-
reyndin er sú, að sögn Geirs, að
langflestir foreldrar eru á ósköp
venjulegum launum, enda oftast
ungt fólk sem ekki er langt komið á
starfsbrautinni.
Að síðustu sagði Geir að smiðs-
höggið á jöfn réttindi kynjanna, í
lagalegu tilliti, hefði verið rekið með
stjórnarskrárbreytingunni árið
1995. Þá var sett inn ákvæði um að
konur og karlar skyldu njóta jafns
réttar í hvívetna. „Enn er verk fyrir
höndum í einstökum málum, t.d.
vegna aðstæðna langveikra barna,
sem bitna oftar á mæðrum en feðr-
um, og skólahalds barna, en þar
geta skipulagsbreytingar skilað
miklu.“
Meiri áhersla á skólamálin
„Reynslan af fæðingarorlofslög-
unum er almennt séð mjög jákvæð
og hefur á skömmum tíma leitt til
meiri breytinga en við gerum okkur
grein fyrir,“ sagði Gunnar Páll Páls-
son, formaður VR.
Hann greindi frá því að háskóla-
menntuðum í VR hefði fjölgað mikið
á undanförnum árum og væru orðn-
ir 28% félagsmanna. Þetta væru að
miklu leyti ungar konur og þessi
ásókn þeirra á almennan vinnu-
markað sýndi að réttindamunurinn
sem verið hefði á kjörum kvenna á
barnseignaraldri í almenna og op-
inbera geiranum væri að hverfa.
Þá sagði Gunnar Páll að kannanir
VR sýndu að launamunurinn væri
að minnka og hugsanlega spilaði
nýja löggjöfin þar inn í. Ennfremur
sýndi sig að karlar væru að nýta
rétt sinn til fæðingarorlofs, – þrjá
mánuði og jafnvel lengur. „Við heyr-
um ekki kvartanir frá vinnuveit-
endum yfir þessu nýja fyrir-
komulagi. Þótt uppsögnum vegna
fæðingarorlofs hafi fjölgað, þá held
ég að of snemmt sé að segja að það
tengist nýju lögunum. Líklegra er
að ástæðan sé ástandið á vinnu-
markaðnum.“
Gunnar Páll sagðist sjá fyrir sér
að skiptingin á milli almenna og op-
inbera geirans yrði óljósari og laun-
þegar söfnuðu réttindum óháð
vinnuveitanda. Það ætti eftir að
hafa áhrif á jafnréttismálin, sér-
staklega hvað varðar veikindi barna.
Jafnrétti tengist börnum og þess
vegna réðst VR í úttekt á skólakerf-
inu, að sögn Gunnars. „Ungar konur
í félaginu kvarta undan þriggja
mánaða sumarfríi skólabarna á
meðan foreldrar fái rúman mánuð.
Til að bregðast við þessu lagði VR
til að skólaárið yrði lengt og grunn-
skólinn styttur um ár.“
Fæðingarorlofslögin bylting
„Fæðingarorlofslögin fela í sér
ákveðna byltingu,“ segir Þorbjörg I.
Jónsdóttir, formaður Kvenréttinda-
félags Íslands. Ástæðan sé sú að
löggjafinn hafi farið á undan al-
menningsálitinu. „Maður verður var
við að almenningsálitið er ekki alveg
eins framsýnt. Þetta er einmitt hlut-
verk ríkisins – að hafa áhrif í þá átt
að jafna stöðu kynjanna. Viðtök-
urnar hafa verið góðar, sem sést
m.a. á því að ekki var gert ráð fyrir
jafnmiklu fjármagni í þennan mála-
flokk og raun ber vitni.“
Þorbjörg er andvíg því að setja
þak á fæðingarorlofsgreiðslurnar.
Reynslan af slíku fyrirkomulagi sé
að bæturnar endi í gólfinu eins og
sjáist á barnabótum. Þá hafi komið
fram á jafnréttisráðstefnu á Ak-
ureyri að aðeins sex einstaklingar
hafi fengið greidda hærri fjárhæð
en 500 þúsund úr sjóðnum á mán-
uði.
Aðilar vinnumarkaðarins þurfa að
koma saman og finna leiðir til að
minnka launamun kynjanna og
fjölga konum í stjórnunarstöðum, að
sögn Þorbjargar. Hún sér fyrir sér
að hægt sé að beita auglýsingum og
eins sektum og skattalækkunum.
Hádegisfundur í gær um fæðingarorlofslöggjöfina og jafnréttismál
Meiri breytingar en við
gerum okkur grein fyrir
Morgunblaðið/Kristinn
Þorbjörg I. Jónsdóttir í ræðustól. Þorbjörg Vigfúsdóttir fundarstjóri, Geir
H. Haarde fjármálaráðherra og Gunnar Páll Pálsson formaður VR hlýða á.
„Fæðingarorlof fyrir alla – lausn á launa-
mun kynjanna“ var yfirskrift hádegisverð-
arfundar sem Tíkin.is stóð fyrir. Pétur
Blöndal var einn þriggja karla í salnum.
pebl@mbl.is
HALLDÓR Ásgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins, minnir á, áð-
ur en hann tjáir sig um hugmyndir
BSRB, að þær séu enn ekki fullmót-
aðar enda hafi komið fram að þær
eigi að kynna nánar á ráðstefnu
BSRB í haust. „Það hefur lengi ver-
ið vitað að það er enginn vandi að
lækka skattprósentuna með því að
lækka persónuafsláttinn og skatt-
leysismörkin en ég er ekki hrifinn af
því,“ segir hann. „Síðan ætla þeir að
tekjutengja persónuafsláttinn en ég
játa að ég átta mig ekki á því hvern-
ig hægt er að gera það í stað-
greiðslukerfinu nema með eftirá-
uppgjöri fyrir flesta skattgreið-
endur. “
Halldór tekur þó fram að það sé
góðra gjalda vert að koma með nýj-
ar hugmyndir í skattamálum. „En
ég tel mikilvæg að þær séu skýrari
áður en við erum beðin um að taka
afstöðu til þeirra.“ Halldór getur
þess hins vegar að síðustu að hann
sé sammála því markmiði að bæta
stöðu lágtekju- og millitekjufólks.
„Það er hægt að ná því markmiði
með ýmsum hætti og sjálfsagt að
fara yfir það.“
Skattkerfið til endurskoðunar
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur Vinstrihreyfingarinnar – græns
framboðs, segist í fyrsta lagi fagna
því að „verið sé að leggja vinnu í
það að skoða ferskar og róttækar
hugmyndir um breytingar í skatta-
málum.“ Hann segir það lofsvert og
áhugavert framtak. „Og ég held það
sé þörf á því að taka íslenska skatt-
kerfið til rækilegrar skoðunar.“
Hann segir að það sé einkum
tvennt sem veki athygli sína í hug-
myndum BSRB. Annars vegar það
að með þeim sé stefnt að því að ná
fram betri dreifingu skattbyrðar-
innar, þ.e. með því að hlífa lægri
launum og meðaltekjum. Og hins
vegar það að með þeim sé stefnt að
því að takmarka jaðaráhrif í skatt-
kerfinu. „Hvorutveggja eru mjög
æskileg markmið,“ segir hann „og
fyrir þessu hef ég lengi talað.“
Hann segir að þessi markmið sam-
rýmist því „bærilega“ markmiðum
VG í skattamálum.
Steingrímur segir ennfremur að
skv. því sem fram hafi komið sé
hægt að framkvæma skattahug-
myndir BSRB án þess að það kosti
ríkissjóð umtalsvert tekjutap. Það
væri áhugavert og í anda VG sem
ekki vildi, eins og aðrir flokkar, fara
inn á þá braut að lofa milljarða tuga
skattalækkunum. „Í heild finnast
mér hugmyndir BSRB því mjög
áhugaverð, róttæk og spennandi
nálgun,“ ítrekar hann og bætir því
við að auðvitað séu ýmis útfærslu-
atriði eftir sem þyrfti að skoða nán-
ar. „Það verður spennandi að skoða
hvaða hljómgrunn þessar tillögur fá
þegar þær verða fullunnar og út-
færðar nánar af BSRB.“
Stofnaður verði
hópur sérfræðinga
Guðmundur G. Þórarinsson, for-
maður Nýs afls, segir að tillögur
BSRB sem og tillögur Alþýðusam-
bands Íslands í skattamálum, ásamt
tillögum stjórnmálaflokkanna, séu
þess eðlis að það þurfi að endur-
skoða skattkerfið í heild sinni. Til-
lögur ASÍ og BSRB séu góðra
gjalda verðar en hann kveðst óttast
að tillögur stjórnmálaflokkanna hafi
verið settar fram í miklum flýti.
„Það er nauðsynlegt að setjast yfir
allt málið; skoða heildarkerfið og
heildaráhrif af þessum breyting-
um.“ Hann telur að eftir kosningar
þurfi að setja á laggirnar hóp sér-
fræðinga sem hefði það hlutverk að
fara yfir tillögur BSRB og ASÍ í
skattamálum og týna úr þeim það
sem gott væri.
Inntur eftir því hvað hann telji
vera gott í þessum tillögum nefnir
hann m.a. tillögur sem snúa að jöfn-
uði milli einstaklinga og fyrirtækja.
Hann segir ljóst að um þessar
mundir séu launþegar með þyngstu
skattbyrðarnar. Auk þess hafi
skattleysismörkin hvorki fylgt verð-
lagi né þróun launa. „Það þýðir að
skattbyrðin á þeim sem minnst hafa
milli handanna er mjög erfið.“
Mikilvægt framlag
Össur Skarphéðinssn, formaður
Samfylkingarinnar, segir það já-
kvætt að verkalýðshreyfingin skyldi
setja fram „róttækar hugmyndir í
skattamálum“. Hann tekur þó fram
að BSRB eigi enn eftir að fullmóta
hugmyndirnar. „Á þessu stigi er því
um að ræða hugmyndir sem ekki
eru komnar í endanlegt form. Af
þeim sökum er mjög erfitt að taka
harða afstöðu til þeirra. Hins vegar
er það svo að við í Samfylkingunni
höfum sagt að á næsta kjörtímabili
eigi að ráðast í það að skoða hugs-
anlegar endurbætur á almanna-
tryggingakerfinu og skattkerfinu og
samspili þessara tveggja kerfa. Ég
lít á hugmyndapakka BSRB sem
mikilvægt framlag til þess.“
Hann segir að hugmyndir BSRB
séu mjög róttæk frávik frá þeirri
meginhugsun sem nú ríki í skatt-
kerfinu. T.d. hafi Samfylkingin lagt
höfuðáherslu á að hækka skattleys-
ismörkin en hugmyndir BSRB
gangi í þveröfuga átt.
Tryggja hag þeirra
sem útundan hafa orðið
Sigurður Ingi Jónsson, efsti mað-
ur á lista Frjálslynda flokksins í
Reykjavíkurkjördæmi norður, segir
að Frjálslyndi flokkurinn hljóti að
fagna því að félagasamtök á borð
við BSRB skulu leggjast í svona
mikla vinnu í skattamálin. „Í fljótu
bragði sýnist mér BSRB vera með
sömu markmið og Frjálslyndi flokk-
urinn í skattamálum vegna þess að
tillögur BSRB ganga út á að
tryggja hag þeirra sem hafa orðið
útundan í þeirri skattaþróun sem
hefur orðið undanfarið.“ Vísar hann
til þeirra sem minnst hafa milli
handanna.
Sigurður Ingi segir hugmyndir
BSRB athyglisverðar. „Og ég
hlakka til að sjá þær þegar búið
verður að útfæra þær endanlega.“
Forystumenn stjórnmálaflokkanna bera lof á vinnu BSRB í skattamálum
Útfæra þarf hug-
myndirnar nánar
Forystumenn stjórnmálaflokkanna eru almennt á því að
hugmyndir BSRB í skattamálum séu lofsvert framtak. Þeir fara
þó varlega í að tjá sig um einstaka þætti þeirra og segja að BSRB
eigi eftir að útfæra hugmyndirnar nánar.