Morgunblaðið - 08.05.2003, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
K
osningaloforð: Væri
ég stjórn-
málamaður myndi
ég lofa meiri gleði á
Íslandi, því hún er
létt á fæti, frísk sem fiskur og kát
sem kið.
Gleðin er björtust í litrófi
mannlegra tilfinninga og getur
sprottið fram eins og morgunfugl
af hreiðri. Hún er „lífsins ljúfa
leynifjöður …“ Allir þekkja hana
en of fáir rækta hana eða leyfa
henni að njóta sannmælis. Hún
klingir í eyrum og lyftir fólki upp
yfir áhyggjur dagsins.
Gleðin er
einstök því
hún gerir ekki
greinarmun,
hún geysist
fram jafnt í
sólskini sem
grimmum
skúr. Hún er ekki lostafull gyðja
eða hetjugoð, heldur sem barn
sem brosir og hlær án þess að
neinn viti ástæðuna. Hún spyr
ekki um leyfi til að stiga á svið
eða hvað klukkan sé þegar hún
sprellar. Listin að gleðjast er af-
ar einföld og sennilega þarf ekki
að fara á námskeið til að læra
hana. Hún felst bæði í því: Að
vera og að gera.
Ég er viss um að gleðin lengir
lífið enda er hún ævinlega reif og
kann sér ekki læti. Hryggðar-
efnin eru óendanlega mörg og
áhyggjurnar hafa tilhneigingu til
að vaxa – en það er ekki næg
ástæða til að útiloka gleðina.
Hinn þungbúni og áhyggjufulli
hefur tínt barninu innra með sér.
Að vernda barnið í sjálfum sér er
aftur á móti að rækta gleðina,
leika sér og fíflast.
Hvernig líður þeim sem rækta
ekki gleðina? Ég óttast að heilir
hópar fólks hleypi ekki gleðinni
um líkama sinn og huga eða
hjarta. Umhverfis þá er leiðinda-
veður, og þeir sem halda á fund
þeirra fara iðulega fýluferð og
líður verr á eftir. Hinn fýldi á erf-
itt með að rétta hjálparhönd og
gerir það helst ekki nema með
ólund. Yfir dyrum hans í
vinnunni hangir skeifa sem lukk-
an drýpur úr til einskis.
Fólk í röðum fýlupoka sér æv-
inlega ókostina og hvað gæti far-
ið úrskeiðis í framkvæmdum.
Viðhorfið er ávallt neikvætt. Ég
held annars að viðhorf ein-
staklinga stjórni hvernig þeim
líður. Ef þeir einblína á ókostina,
áhættuna og það sem miður fer
verða þeir blindir á jákvæðu
þættina, fara á mis við gleðina,
líður illa.
Ég ætla ekki að gleyma mér
yfir fýlupokunum en langar samt
til að nefna nokkur dæmi um
leynilegar óskráðar reglur þeirra
sem rækta ekki gleðina í mann-
legum samskiptum: 1. Forðast
brosviprur í andliti. 2. Augn-
samband er óþægilegt. 3. Tala
niður til fólks. 4. Finna veika
blettinn á öðrum og stinga. 5.
Heilsa ekki nema í neyð. 6. Forð-
ast að hrósa öðrum. 7. Forðast að
setja sig í spor annarra. 8. Hunsa
aðra. 9. Hlusta ekki af áhuga, það
skapar ofmetnað. 10. Spyrja ekki
„Hvað segir þú gott?“ 11. Muna
að vinnan er nauðsyn, ekki
skemmtun. 12. Bera ekki ábyrgð-
ina með öðrum.
Margar leiðir eru til að sneiða
hjá gleðinni og safna fremur
áhyggjum og hrukkum. Lífið get-
ur verið eilífur táradalur sé þess
óskað. En leynifjöðrin er gleðin,
og öfluguri en virðist: Hún kitlar
gleðiboðefnum af stað í tauga-
kerfinu svo þau þjóti í andlitið og
helst allan líkamann. Þeir glöð-
ustu dansa af kæti; lyfta höndum,
sprikla fótum og hrópa upp yfir
sig. Aðrir hlæja sig magndofa og
hníga niður. Hvílík gleði! Og
aukaverkunin er að hún er smit-
andi og breiðist út til annarra,
sem missa stjórn á sér.
Eftirsóknarverð gleði er ekki
linnulaus – eða stanzlaus hlátur.
Heldur byggist hún einfaldlega á
jákvæðu viðhorfi, að taka bjarta
pólinn í hæðina: Gleðin er dag-
urinn, og á nóttinni er hún bjart-
asta stjarnan; Venus, kölluð
glaða stjarnan.
Mér finnst undarlegt hversu
sjaldan er bent á gildi gleðinnar,
og hversu fúslega fólk tekur þátt
í fúlum umræðum sem einungis
leiða til þess að því líði verr en
áður. Salómon, mesti spekingur
ritningarinnar, rannsakaði mann-
legt líf og leitaði svara við spurn-
ingunni: „Hvaða ávinning hefur
maðurinn af öllu striti sínu, er
hann streitist við undir sólinni?“
(Predikarinn 1.3.) Hann þekkti
þjáninguna og lífið í skuggadöl-
um dauðans, og bjóst við bölsýnu
svari, en svarið við spurningunni
varð óvænt: „Fyrir því lofaði ég
gleðina, því ekkert betra er til
fyrir manninn undir sólinni en að
eta, drekka og vera glaður.“
(8.15.) Þetta er meginniðurstaðan
í Predikaranum og styður grund-
vallarhugmynd í fræðunum um
gleðina: Að taka lífið ekki of al-
varlega! Hversu erfitt sem það
verður, hversu mikilvægt sem
starfið eða verkefnið er, hversu
mikil sem ábyrgðin er. Ef stigið
er yfir línuna verður lífið enda-
laus mæða.
Ég held að gleðin sé vanmetinn
mælikvarði í lífinu. Hún hefur
ekki verið talin nógu alvarlegt
hugtak og of duttlungafull. Samt
er hún t.d. mælikvarði Bjarkar í
tónlistinni, sem segist gera það
sem henni finnst skemmtilegt en
hætta því sem er leiðinlegt. Leið-
indi geta nefnilega verið ótvírætt
merki um að maður sé ekki að
gera það sem maður ætti að gera,
nýtur best eða hefur mesta hæfi-
leika til. Skilaboð leiðindakennd-
arinnar eru: Gerðu eitthvað ann-
að!
Gleðin leynist í mörgu, kúnstin
er bara að njóta hennar. Senni-
lega vegur eigið viðhorf til sjálfs
sín, annarra og hlutanna þyngst
á vogarskál gleðinnar. Líkaminn
þarfnast einfaldlega gleði, gleði
áreynslunnar, matar og drykkjar,
hvíldar og starfs. Hugargleði
felst á hinn bóginn í afrekum
skynseminnar eða ræktun vits-
muna. Hjartagleði er svo nátengd
tilfinningalífinu; stolt, ást …
Það albesta við gleðina er þó
löngunin til að vilja deila henni
með öðrum, að gefa með gleði,
því „gleði heitir lífsins ljúfa leyni-
fjöður, mjúk og sterk …“
(M. Joch.)
Lífsins
leynifjöður
Hugmyndin í fræðunum um gleðina er
að taka lífið ekki of alvarlega! Hversu
erfitt sem það verður, hversu mikil sem
ábyrgðin er. Ef stigið er yfir línuna
verður lífið endalaus mæða.
VIÐHORF
Eftir Gunnar
Hersvein
guhe@mbl.is
NÚVERANDI ríkisstjórn hefur staðið sig vel í að bæta
almennt rekstrarumhverfi fyrirtækja síðustu ár. Tíma-
bært er nú að endurskoða fjármögnun frumherjaverk-
efna og sprotafyrirtækja. Sú leið sem
farin hefur verið undanfarið að treysta á
að einstaklingar, fjárfestar og fjármála-
stofnanir fjármagni rekstur þessara fyr-
irtækja í von um hagnað byggðan á
hækkun á verði hlutabréfa þeirra. Þessi
aðferð hefur ekki skilað árangri síðustu
þrjú ár.
Komið hefur fram afgerandi fylgni í
alþjóðlegum rannsóknum m.a. „Global Entrepreneur-
ship Monitor“, GEM sem bendir til að aukin frumkvöðla-
starfsemi skapi ný störf og auki hagvöxt. Í nýjustu rann-
sókninni, kemur fram, að hér á landi sé helsti þröskuldur
á vexti og viðgangi sprotafyrirtækja skortur á nauðsyn-
legu fjármagni.
Í Nýsköpun 2003 hafa nú skráð sig yfir 1.200 manns til
að keppa um bestu viðskiptaáætlanirnar og er það gott.
Íslenskt þjóðfélag mun vegna skorts á aðgengi að nauð-
synlegu fjármagni fara að miklu leyti á mis við þá at-
vinnusköpun og hagvaxtarþróun sem þessar viðskipta-
hugmyndir geta skapað.
Nokkur umræða hefur verið síðustu vikur í Morgun-
blaðinu og á vegum stjórnmálflokkana um stöðu frum-
kvöðlastarfsemi hér á landi og að sprotafyrirtæki séu í
fjársvelti. Í þessa umræðu hefur sárlega vantað
ákveðnar tillögur um úrbætur.
Hér á eftir eru lagðar til eftirfarandi tilögur; a) að sett
sé af hálfu ríkisins meira fé í rannsóknar- og þróunar-
starf b) breytingar á skattaumhverfi til að hvetja ein-
staklinga og sjóði til að fjárfesta í sprotafyrirtækjum til
lengri tíma, og c) virkjaðir verði bankar og fjárfestar í
að vera burðarás fjármögnunar rekstrar þessara fyr-
irtækja.
Tillögur
1. Efling Nýsköpunarsjóðs til að fjárfesta í fyrir-
tækjum. NSA fengi einn milljarð kr. á ári næstu fjögur
ár til að fjárfesta í nýjum sprotafyrirtækum. Góð reynsla
er af starfi NSA en fé sjóðsins til nýfjárfestinga er búið.
2. Efling Tækniþróunarsjóðs til styrktar rannsóknum
og þróun í sprotafyrirtækjum. Sjóðurinn er nýr sjóður
sem var stofnaður með lögum í ársbyrjun 2003, nauðsyn-
legt er að hann verði öflugur. Hann fengi einn miljarð á
ári til viðbótar öðru fjármagni sem til hans var ætlað.
Þetta verði gert næstu fjögur ár til hann geti styrkt
rannsóknar- og þróunarverkefni sprotafyrirtækja um
25–45% af áætluðum kostnaði þeirra.
3. Tryggingar á bankalánum vegna rekstrar. Bætt
yrði við starfsemi NSA „Tryggingadeild viðskiptalána“
sprotafyrirtækja, þar sem þau gætu keypt tryggingu á
hluta á fjárþörf sinni í viðskiptabanka sínum. Þannig
yrði almenna viðskiptabankakerfið nýtt til að fjármagna
sprotafyrirtæki með meira fjármagni heldur en hægt er
í dag þar sem flest sprotafyrirtæki hafa ekki þær trygg-
ingar sem viðskiptabankarnir krefjast af þeim. Trygg-
ingadeild þessi fengi hálfan miljarð á ári næstu fjögur ár
til að koma þessari starfsemi af stað, auk tekna af trygg-
ingariðgjöldum af þeim ábyrgðum sem sjóðurinn mun
veita.
4. Fjárfesting einstaklinga og sjóða í sprotafyrir-
tækum. Að veittur verði frestur á greiðslu tekjuskatts
(skattaafsláttur) og tekjuskattur falli niður eftir 3 ár ef
fjárfest er fyrir ákveðna upphæð í sprotafyrirtækjum
eða í sjóðum sem eingöngu fjárfesta í þeim. Af hagnaði,
verði greiddur fjármagnstekjuskattur. Stuðst er hér
m.a. við reglur í Bretlandi um EIS, „Enterprise Invest-
ment Scheme“. Þetta er að nokkru sambærilegt við það
fyrirkomulag þegar veittur var skattaafsláttur til kaupa
á hlutabréfum í hlutabréfasjóðum fyrir nokkurum árum.
5. Endurgreiðsla á skatti (skattatap keypt). Sprotafyr-
irtæki geti selt skattatap sitt til ríkissjóðs fyrstu árin
meðan þau eru að hefja rekstur. Þetta er gert í þeim til-
gangi að styrkja rannsóknar- og þróunarstarf þeirra.
Þetta selda skattatap verður því ekki í framtíðinni nýtt
af fyrirtækinu til frádráttar af skattskyldum tekjum.
Þessi endurgreiðsla verður þó aldrei hærri en sam-
anlagðir vörsluskattar sem fyrirtækið hefur greitt á
árinu fyrir sig og starsmenn sína. Stuðst er hér m.a. við
reglur í Bretlandi um „R&D Tax Credit for SMEs“, sem
samþykktar hafa verið af Evrópusambandinu sem ásætt-
anlegur stuðningur stjórnvalda við rannsóknar- og þró-
unarstarf fyrirtækja.
6. Stuðningsstofnanir, t.d. Útflutningsráð, Iðn-
tæknistofnun og utanríkisráðuneyti. Farið verði yfir
starfsemi þessara og annarra stuðningsstofnana við
nýþróun og hvort nægilegt fjármagn sé veitt til þeirra.
Samantekt
Lagt er til að veitt verði samtals tveimur og hálfum
milljarði kr á ári næstu fjögur ár til uppbyggingar á
nýþróun, frumkvöðlastarfsemi og til aðstoðar við sprota-
fyriræki. Auk framlags ríkisins má reikna með að veru-
legir fjármunir skili sér í sprotafyrirtækin með þeim að-
gerðum sem hér er lagt til í formi hlutafjár og
rekstrarlána. Meðal árangurs sem vænta má af þessu
átaki verði sköpun 2.500 nýrra starfa á næsta kjör-
tímabili, aukning í hagvexti og útflutningstekjum þjóð-
arinnar.
Fjármögnun frumherjaverkefna
Eftir Holberg Másson
Höfundur er fyrrv. forstjóri Netverk plc.
FYRIRSÖGNIN hér að ofan ögrar. Það á hún einnig að gera eða getur
nokkur sem þessar línur les bent á þjóð þar sem minni fátækt ríkir en á Ís-
landi? Það væri einkar fróðlegt að fá upplýsingar um hvaða þjóð það væri!
Pólitískir lýðskrumarar á vinstrivæng stjórnmálanna hrópa
sí og æ í fjölmiðlum um mikla fátækt og sumir eru farnir að
álíta að svo sé. A sínum tíma endurtók áróðursmeistari naz-
ista Josep Göbbels sömu ósannindin aftur og aftur og náði
með því að svæfa siðgæðisvitund þýzku þjóðarinnar með
þeim skelfilegu hörmungum sem því fylgdu. – En trúir
meirihluti íslensku þjóðarinnar að hér sé fátækt í ríkum
mæli?
Nýlega var birt skýrsla Ríkisskattstjóra þar sem fram
kemur að 89% – já, áttatíu og níu prósent hjóna hér á landi hafi í mánaðar-
tekjur 212.500 krónur OG ÞAR YFIR – og af þeim vafalítið mikill meirihluti
með margfalt hærri mánaðartekjur. Bera þessar tölur vott um fátækt í
miklum mæli á Íslandi?
Talið er að milli 45 og 50 þúsund fjölskyldur séu í landinu. Fyrir fáum
dögum mátti lesa í dagblaði viðtal við formann Mæðrastyrksnefndar að 25
til 30 fjölskyldur hefðu á þessu ári fengið styrki til að halda fermingar-
veislur. Vissulega er þetta 25–30 fjölskyldum of mikið, og fátækt er mikið
böl. En því miður er það sorgleg staðreynd, að ekki er – hefur aldrei verið í
sögu mannkynsins – og mun aldrei verða – að til sé eða verði, þjóðríki þar
sem einhverjir líða ekki skort og fátækt. Jafnvel ekki í þeim þjóðlöndum þar
sem almennar tryggingabætur í víðustu merkingu eru hvað mestar. Ástæð-
ur þessa eru vafalítið jafnmargar og þeir einstaklingar sem hlut eiga að
máli. Þjóð, þar sem 60 til 70% þjóðarinnar fara í ferðalög til útlanda árlega,
er ekki fátæk. Þjóð, þar sem sláandi margar fjölskyldur eru með tvo einka-
bíla, er ekki fátæk. Þjóð, þar sem 90% íbúanna búa í sínu eigin húsnæði, er
sannarlega ekki fátæk. Til fróðleiks má geta þess að hjá frændum vorum á
Norðurlöndum, t.d. Dönum, þar eiga aðeins tæp 20% sitt eigið húsnæði. Nei,
sem betur fer er íslenska þjóðin rík þjóð, og samkvæmt erlendum skýrslum
erum við í sjötta sæti sem mesta velmegunarbjóð í heimi. Pólitískir lodd-
arar, hafandi í fararbroddi konuna sem – án þess að blikna eða blána – sveik
sína samstarfsmenn í borgarstjórn, munu vafalítið, hér eftir sem hingað til
hrópa: Fátækt, fátækt, í von um að einhverjir glepjist til að trúa. Mundi þessi
sama kona, yrði hún forsætisráðherra, ekki einnig svíkja samstarfsfólk sitt á
þeim vígstöðvum? Spor hennar hræða.
Síðasti áratugur hefur verið mesta hagsældartímabil í sögu þjóð-
arinnar. Allan þann tíma hefur Sjálfstæðisflokkurinn stýrt þjóðarskút-
unni með einstaklega heilsteyptan drengskaparmann í brúnni, mann sem
nú er reynt að ata auri af málefnasnauðri konu, sem nærri hægt væri að
nota orð um – sem maður henni einkar þóknanlegur – notaði á sínum tíma
í sölum Alþingis, þ.e. að hún væri með „skítlegt“ eðli.
Vill þjóðin nú breytingar – aðeins breytinganna vegna? Sé svo er illa
komið íslenskri þjóð. Sá sem þessar línur ritar vill trúa að svo sé ekki. Vill
trúa að mikill meirihluti þjóðarinnar sé það heilsteyptur að vilja kjósa
áfram þá menn til forystu, sem áorkað hafa og sýnt á landsvísu með verk-
um sínum að vafalítið er hvergi á jarðríki minni fátækt en á Íslandi.
Hvergi á jarðríki minni fátækt?
Eftir Magnús Erlendsson
Höfundur er eldri borgari á Seltjarnarnesi.
KOSNINGARNAR á laugardag
snúast um það hvort Íslendingar vilja
áfram stöðugleika, hagsæld og skatta-
lækkanir undir forystu
Sjálfstæðisflokksins eða
þriggja flokka vinstri
glundroða undir forystu
Samfylkingarinnar.
Ef kjósendur gerðu
upp hug sinn eftir þeim
skynsemisaðferðum
sem hagfræðingar nota
stundum í líkönum sínum myndu skoð-
anakannanirnar allar vera á eina lund.
Stöðugleiki ríkir í efnahagsmálum,
verðbólga hefur aldrei verið lægri,
kaupmáttur hefur aukist um yfir 30%,
skuldir ríkissjóðs hafa verið greiddar
niður í stórum stíl, miklar lagabætur
hafa verið gerðar til að treysta rétt-
arstöðu almennings, vald stjórnmála-
manna hefur verið fært út á mark-
aðinn með einkavæðingu og gegnsærri
stjórnsýslu, sköpuð hafa verið skilyrði
fyrir áframhaldandi miklum hagvexti
og kaupmáttaraukningu – og boðaðar
stórfelldar skattalækkanir.
En því miður er það ýmislegt fleira
sem ræður afstöðu manna í kosningum
en staðreyndir einar. Ekki síst þegar
fólk hefur búið við langvarandi festu
og er orðið vant því að brugðist sé rétt
við þegar gefur á þjóðarskútuna.
Það er alls ekki sjálfgefið að við bú-
um áfram við stöðugleika og hagsæld.
Síðast þegar vinstristjórn fór með völd
var hér allt í hers höndum – stór-
felldar kjaraskerðingar, gífurleg
skuldasöfnun ríkissjóðs og atvinnu-
leysi. Það veldur nefnilega hver á held-
ur.
Aðeins með því að veita Sjálfstæð-
isflokknum brautargengi treystum við
í sessi allt það sem áunnist hefur í
stjórnartíð Davíðs Oddssonar.
Tveggja flokka
stjórn eða
glundroði?
Eftir Jakob F. Ásgeirsson
Höfundur er rithöfundur.