Morgunblaðið - 09.05.2003, Blaðsíða 39

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MAÍ 2003 39
ALLRI stjórnarandstöðunni ber
að flestu leyti saman um góð mál-
efni, og þess vegna á hún að vinna
saman.
1) Það var alvar-
legt frumhlaup rík-
isstjórnarinnar að
bregðast al-
þjóðalögum og heið-
arlegri frið-
arviðleitni
Sameinuðu þjóðanna í Íraksmálinu
og styðja í blindni blóðugt eyðilegg-
ingarstríð Bandaríkjanna, byggt á
þeim ósannindum að sönnur hefðu
verið færðar á tilvist gereyðing-
arvopna í Írak. Orðstír íslensku
þjóðarinnar er undir því kominn að
horfið verði frá þessum stuðningi
við Bandaríkjastjórn sem sýnist
albúin að halda áfram lögbrotum og
yfirgangi í alþjóðamálum.
2) Það er óverjandi að halda
áfram með ranglátt kvótakerfi, sem
hefur valdið hruni fiskistofna. Þrátt
fyrir blæbrigði í stefnu stjórn-
arandstöðunnar er auðvelt að sam-
ræma sjónarmið þeirra í fiskveiði-
málum til mikillar blessunar fyrir
land og lýð.
3) Í velferðarmálum eru mark-
mið stjórnarandstæðinga að miklu
leyti samstiga. Fátækt er stað-
reynd sem er ekki afsakanlegt að
láta líðast í þessu auðuga þjóð-
félagi.
Vinstri grænir og frjálslyndir eru
áhugasamir um samstarf stjórn-
arandstæðinga. Forysta Samfylk-
ingarinnar vill fella ríkisstjórnina
en er hins vegar loðin í svörum um
þessa stjórnarmyndun og er nú lík-
lega að gjalda þess nokkuð í skoð-
anakönnunum. Enn er ekki of seint
að bæta úr því, og það mun áreið-
anlega hressa upp á fylgi flokksins.
Eitt er víst að atkvæði sem greitt
er Vinstrihreyfingunni – grænu
framboði er öruggur stuðningur við
myndun velferðarstjórnar með
ferskar framfarahugmyndir á öllum
sviðum. Ef nógu margir leggjast á
eitt geta ánægjuleg tíðindi gerst á
síðustu dögum fyrir kosningar.
Stjórnarandstað-
an vinni saman
Eftir Pál Bergþórsson
Höfundur er á lista
VG í Reykjavík suður.
VEGNA fréttar í Morgunblaðinu
þriðjudaginn 6. maí, bls. 11 tel ég
mig knúinn til að skrifa nokkrar lín-
ur.
Á framboðsfundi í
Háskólanum í
Reykjavík 29. apríl
síðastliðinn spurði
ég Ingibjörgu Sól-
rúnu Gísladóttur
hvort Samfylkingin
væri á móti skóla-
gjöldum í alla skóla á háskólastigi
eða hvort hún væri hlynnt því að
halda málum áfram í því horfi að
svokallaðir einkaskólar hafi rétt á
að innheimta skólagjöld án þess að
það valdi skerðingu á framlagi rík-
isins til þeirra
Ingibjörg Sólrún svaraði á þá leið
að Samfylkingin vildi að einkarekn-
um skólum yrði áfram heimilað að
innheimta skólagjöld en jafnframt
vildi hún að til að jafna samkeppn-
isstöðu ríkisháskóla gagnvart einka-
skólum myndu skólagjöld einkaskól-
anna koma til frádráttar framlagi
ríkisins til þeirra. Til að taka af all-
an vafa greip Sigmar Guðmundsson
fundarstjóri inn í og spurði Ingi-
björgu hvort hún ætti við að rík-
isframlag og skólagjöld ættu að
koma út „á pari“, þ.e. að þegar
skólagjöld eru innheimt af nem-
endum háskóla þá skerðist framlag
ríkisins á hvern nemanda um sömu
upphæð. Ingibjörg svaraði því ját-
andi.
Ekki þarf að fjölyrða um hversu
fráleitt slíkt kerfi yrði. Tökum sem
dæmi skóla sem á kost á árlegu
500.000 króna framlagi frá ríkinu á
hvern nemanda. Skólinn ákveður að
innheimta 200.000 krónur í skóla-
gjöld. Það veldur því að framlag rík-
isins lækkar niður í 300.000 krónur
á nemanda. Samtals hefur skólinn
því til umráða 500.000 kr. á hvern
nemanda, sömu upphæð og hann
hefði haft ef engin skólagjöld hefðu
verið innheimt. Hver er þá ávinn-
ingurinn af innheimtu skólagjalda?
Hvers vegna ætti skóli að innheimta
skólagjöld af nemendum sínum ef
það veldur ekki aukningu fjármagns
til rekstrar hans?
Eftir að Ingibjörg Sólrún fréttir
af mikilli óánægju nemenda á Bif-
röst með umrædd ummæli lætur
hún hafa eftir sér í Morgunblaðinu
að hún telji „fráleitt að skerða
kennsluframlög til einkarekinna
skóla á háskólastigi sem innheimti
skólagjöld, í ljósi þeirra aðstæðna
sem ríki í málefnum skólanna í
dag“. Þarna talar hún algjörlega
þvert á ummæli sín á kosningafund-
inum í HR. Hverju á fólk að taka
mark á? Þegar óánægja kemur upp
með stefnu flokksins er því einfald-
lega haldið fram að stefnan sé allt
önnur.
Í frægum tölvupósti til nemanda
á Bifröst segir Guðmundur Árni
Stefánsson að Ingibjörg Sólrún hafi
„farið dálítið út í vegkantinn í um-
mælum sínum í Háskóla Rvíkur
[svo] og var ekki að tóna afstöðu
flokksins til þessara mála“. Í fyrr-
nefndri frétt Morgunblaðsins segir
hann svo: „Við höfum ekki alltaf
sama tungutak í einstökum málum
en efnislega erum við Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir algerlega sammála
um þetta og Samfylkingin einhuga.“
Mér þykir léttvægt að Guðmundur
og Ingibjörg hafi ekki sama tungu-
tak miðað við þá staðreynd að Ingi-
björg Sólrún hefur ekki aðeins ann-
að tungutak og hún sjálf hafði um
sama mál viku áður, heldur snýr
hún ummælum sínum og þar með
stefnu Samfylkingarinnar al-
gjörlega við. Flestir hefðu haldið að
þegar svo stutt er í kosningar hefðu
allir stjórnmálaflokkar markað sér
stefnu í málum sem þessu. En enn á
ný er okkur kjósendum komið á
óvart.
Hver er stefna
Samfylkingar-
innar gagnvart
háskólum?
Eftir Einar Rúnar Magnússon
Höfundur er nemandi í
viðskiptafræðum við
Háskólann í Reykjavík.
ÞAU gleðitíðindi urðu á síðasta áratug að okkur Ís-
lendingum fjölgaði um 10%. Sorgarfréttirnar eru hins
vegar, að á sama tíma fækkaði Vestfirðingum um 18%,
íbúum Norðurlands vestra um 10% og
Austfirðingum um önnur 10%. Þetta
stafar af því sem ég kalla aðför stjórn-
valda að landsbyggðinni. Núverandi
stjórnarflokkar hafa gegnum tíðina
staðið að margvíslegum ákvörðunum
sem eiga þátt í röskun byggðar. Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsóknarflokk-
urinn bera ábyrgð á mestu byggð-
aröskun í Íslandssögunni. Þingmenn stjórnarflokkanna
af landsbyggðinni hljóta að vera stoltir af arfleifð
flokka sinna, eða hvað?
Heggur sá er hlífa skyldi
Orsakirnar á bak við þessa þróun eru margar. Rík-
isstjórnin á ekki sök á öllum. En hún er samt ábyrg fyr-
ir svo mörgum, að það mætti draga aðalástæðu þróun-
arinnar saman í tvö orð: Vond ríkisstjórn! Það er hægt
að telja upp sorglega margar ástæður fyrir þessari full-
yrðingu: Skattkerfisbreytingar sem veikja landsbyggð-
ina í hlutfalli við þéttbýlið, kvótakerfi sem býður upp á
að flytja burt lífsbjörgina með einni undirskrift, lágir
jöfnunarstyrkir vegna námskostnaðar barna, og svo
mætti lengi telja.
Á landsbyggðinni svíður þó mörgum sárast, hvernig
ríkisstjórnin hefur stuðlað að alltof háu vöruverði með
því að standa fyrir gríðarlegri hækkun á þungaskatti á
síðasta kjörtímabili. Þessi hækkun hefur komið sér
langverst fyrir þær byggðir, sem lengst eru frá Reykja-
vík (sem langoftast er uppskipunarhöfnin). Um þessa
ósvinnu stjórnvalda má nota hið fornkveðna: Þar hjó
sá, er hlífa skyldi.
Það má taka stað eins og Djúpavog sem dæmi: Fyrir
stóran vöruflutningabíl með tengivagn þarf að greiða
u.þ.b. 50 þúsund krónur fyrir eina ferð með varning um
vegalengd sem samsvarar fram og tilbaka á Djúpavog.
Þetta lít ég að sjálfsögðu á sem sérstakan skatt sem
leggst öðru fremur á íbúa landsbyggðarinnar.
Hátt vöruverð á landsbyggðinni
Ég tók mér fyrir hendur á síðasta ári að kanna sjálf-
ur vöruverð á landsbyggðinni. Sömuleiðis reyndi ég að
grafast fyrir um orsakir verðmyndunarinnar. Ég heim-
sótti flestar verslanir og kannaði verðlag allt frá Bol-
ungarvík, austur um Norðurland, suður Austfirði og
staðnæmdist á Höfn í Hornafirði. Niðurstaða könn-
unarinnar, þótt ekki væri vísindalega að henni staðið,
gaf sláandi vísbendingar.
Frá því er skemmst að segja, að þegar ég tók tíu al-
gengar neysluvörur í smáverslunum á landsbyggðinni
kom í ljós að þær voru að meðaltali mun hærri þar en
hjá stóru verslununum í þéttbýlinu. Mesti verðmunur á
sömu vöru var yfir 100%. Rannsókn Háskólans á Ak-
ureyri sem birt var fyrir nokkrum misserum sýndi ein-
mitt að hátt vöruverð var eitt af því sem íbúar lands-
byggðarinnar töldu meðal neikvæðustu þátta sem
fylgdu því að búa þar.
Hvað olli þessum mun? Það kom áþreifanlega í ljós,
að framlegð kaupmanna á landsbyggðinni var alls ekki
mikil, og fjarri því að þeir væru að taka sér óeðlilega
mikinn hagnað. Nei, það kom í ljós að munurinn lá ekki
síst í miklum og alltof háum flutningskostnaði.
Óhófleg hækkun þungaskatts
Gögn, sem eigendur verslana á landsbyggðinni
leyfðu mér að sjá, sýndu ótvírætt að flutningskostn-
aður fór vaxandi á síðasta kjörtímabili. Raunar er það
svo, að eitt helsta umkvörtunarefni forsvarsmanna at-
vinnufyrirtækja á landsbyggðinni eru há flutnings-
gjöld. Þeir hafa lagt á borðið upplýsingar, sem stað-
festa gríðarlega hækkun á flutningskostnaði til þeirra
sem fjærst liggja Reykjavík.
Hvað veldur þessum háu flutningsgjöldum? Ég tók
mér fyrir hendur að ræða við þá, sem reka flutninga-
fyrirtæki. Ég sannfærðist um að ósanngjarnt væri að
gera þá ábyrga fyrir þróuninni. Þeir sýndu mér fram á,
að hækkun þungaskatts á síðasta kjörtímabili er ein
helsta orsökin fyrir þessari miklu hækkun, svo og
margir aðrir skattar sem hið opinbera leggur á flutn-
ingastarfsemi í landinu.
Forsvarsmenn nokkurra flutningafyrirtækja veittu
mér innsýn í bókhald sitt. Þar komst ég að raun um
svart á hvítu að nær helmingur af tekjum þeirra renn-
ur til ríkisins í formi alls konar skatta og gjalda! Það er
með öðrum orðum skattheimta hins opinbera sem á
stóran þátt í alltof háu vöruverði á landsbyggðinni. Er
þetta forsvaranlegt?
Skattaleg mismunun
Þegar skattlagning stjórnvalda á flutning nauðsynja-
varnings til landsbyggðarinnar er skoðuð kemur best í
ljós það ranglæti sem íbúar hennar búa við. Fjár-
málaráðherra leggur að sjálfsögðu virðisaukaskatt of-
an á flutningskostnaðinn. Hann verður auðvitað hærri
eftir því sem lengra er ekið með vöruna, og flutnings-
gjöldin hækka. Þannig leggst virðisaukaskatturinn of-
an á þungaskattinn, og magnar hann upp.
Menn ráða hvort þeir kalla þetta skattaokur eða
margsköttun á íbúa landsbyggðarinnar. En við hljótum
öll að vera sammála um að í þessu felst skattaleg mis-
munun, sem ég tel að ríkisvaldinu beri skylda til að
sporna gegn. Eitt er víst: Komist minn flokkur, Sam-
fylkingin, í þá aðstöðu að stjórna landinu mun ég leggja
ofurkapp á að breyta þungaskattinum með það fyrir
augum að draga úr sérstakri skattlagningu á lands-
byggðina. Um það markmið er einörð samstaða innan
Samfylkingarinnar.
Aðförin að landsbyggðinni
Eftir Kristján L. Möller
Höfundur er alþingismaður og leiðir lista
Samfylkingarinnar í Norðausturkjördæmi.
LENGI vel máttu þegnar þessa
lands sætta sig við gengisfellingar í
tíma og ótíma. Oftar en ekki var nóg
að einn þrýstihópur
kallaði á aðgerðir.
Þá brugðust ráð-
herrarnir ,,rétt“ við.
Gengið var fellt, ým-
ist brot úr prósentu,
nú eða um mörg pró-
sentustig.
Sem betur fer er þetta liðin tíð.
Gengi krónunar sveiflast vissulega
en nú með mun heilbrigðari hætti en
áður fyrr.
Slagorð
Þó stjórnmálamenn hafi losað sig
við þennan leiðinlega kvilla sem
gengisfelling er, þá er annar kvilli
sem virðist fylgja þeim. Það eru
slagorð sem þeir búa til rétt fyrir
kosningar, sem innistæður eru svo
ekki fyrir þegar á reynir.
Framsóknarflokkurinn fór í síð-
ustu kosningar með slagorðið „Fólk
í fyrirrúmi“, þar var stílað á að allir
væru fólk og að pólitík Framsókn-
arflokksins væri um fólk. Ég skildi
pólitík þeirra á sínum tíma þannig að
allt ætti að snúast um fólkið.
Frábært, nú þóttust margir kjós-
endur loksins hafa fengið góðan val-
kost. Sá sem vildi úrbætur í mennta-
málum gat nú kosið Framsókn, því
nemendur eru jú fólk. Einnig gátu
þeir kosið Framsókn sem vildu úr-
bætur í atvinnumálum og kjörum
einstaklinga. Sjúklingar, fatlaðir og
öryrkjar gátu líka sætt sig við þetta
slagorð, því þeir eru líka fólk.
Eftir kosningar ákváðu Framsókn
og Sjálfstæðisflokkurinn að halda
starfi sínu áfram. Kjósendur gátu nú
alveg sætt sig við það, því fólk var í
fyrirrúmi. Ekki þurftu kjósendur að
örvænta þegar ráðherrarnir voru til-
kynntir.
Það var nefnilega mjög heppilegt
fyrir kjósendur, að félagsmálaráð-
herrann var framsóknarmaður. Því
það hlýtur að vera stolt þess flokks
sem telur fólk vera í fyrirrúmi að
hafa félagsmálin í sínum höndum.
Það má því segja að félagsmálaráðu-
neytið sé Mekka þess sem telur að
fólk skipti mestu máli.
Afköst ráðherra
Þegar maður lítur til baka þá eru
afköst framsóknarráðherra ekki
beysin. Fyrrverandi heilbrigð-
isráðherra rak spítala allra lands-
manna með miklu tapi og á yf-
irdrætti. En þess má nú geta að
þessi spítali er líka spítali fólksins
sem var í fyrirrúmi.
Þessi sami ráðherra sagði einnig
að maður deildi ekki við dómara, en
lét það svo viðgangast að ,,hagræða“
túlkun á öryrkjadómnum. En þess
má nú einnig geta að öryrkjar eru
líka fólk.
Félagsmálaráðherra, maðurinn
sem fer með aðalráðuneyti flokksins
sem kennir sig við fólkið sjálft, er nú
ekki með stórkostlegan árangur
heldur. Það vill nú svo einkennilega
til að í þessum umrædda ör-
yrkjadómi og meðhöndlun rík-
isstjórnarinnar, var ekkert sem
hann sá athugavert við. Þetta var jú
bara hið besta mál.
Félagsmálaráðherra hefur einnig
gleymt fötluðum og öryrkjum. Sam-
býli og önnur gefin loforð um ýmis
úrræði hafa setið á hakanum og þau
mál látin dragast eins lengi og hægt
er. Hann hefur væntanlega gleymt
því að fatlaðir eru líka fólk.
Þó að fjármálaráðherra eigi að sjá
um að semja við launþega um kaup
og kjör, þá sá félagsmálaráðherra
ekki ástæðu til þess að liðka til þeg-
ar sumar starfsstéttir áttu í deilum
við ríkið.
Ekki sá félagsmálaráðherrann
ástæðu til þess, hann sá þarna bara
tækifæri til sparnaðar. Það er bara í
lagi að fatlaðir og aðrir, sem minna
mega sín, missi sína þjónustu tíma-
bundið
Félagsmálaráðherra
gengisfelldur
Nú eru margir mánuðir liðnir frá
síðustu kosningum og sá tími er
kominn að við kjósum á ný.
Í vetur hafa flokkarnir verið að
velja á sína lista, hver með sínum
hætti. Framsóknarflokkurinn í
Norðvesturkjördæmi lét flokks-
menn kjósa.
Þess má geta að Norðvest-
urkjördæmi er heimakjördæmi þess
sem fer með félagsmálin. Norðvest-
urkjördæmið er heimakjördæmi
þess sem átti að gæta þess að fólkið
væri í fyrirrúmi. Páll Pétursson fé-
lagsmálaráðherra var vígreifur og
bauð sig fram, enda ekki furða þar
sem hann taldi sig hafa unnið vel
fyrir fólkið sem var í fyrirrúmi.
En furðulegt nokk, félagsmála-
ráðherra naut ekki þess fylgis sem
hann bjóst við. Kosningaósigur hans
var algjör, og í raun það mikill að
það má segja að Páll Pétursson og
hans stefna hafi verið gengisfelld.
Eða það sem er merkilegra, fram-
sóknarmenn í Norðvesturkjördæm-
inu sögðu í raun: Stefna ríkisstjórn-
arinnar og félagsmálaráðherra var
ekki fólkinu til heilla.
Ég get ekki betur séð en að þetta
séu skilaboðin. Því ef félagsmálaráð-
herra hefur staðið sig vel í starfi, þá
spyr ég af hverju var hann ekki kjör-
inn áfram? Af hverju má góður mað-
ur ekki halda áfram?
Framhaldið
Nú þegar hefur orðið vakning í
Norðvesturkjördæminu. Vakning
framsóknarmanna er að það þurfi að
setja fólk aftur í fyrirrúm, þá vill svo
til að kjósendur í Reykjavík virðast
einnig ætla að gengisfella þessa inni-
haldslausu slagorðakeppni fram-
sóknarmanna.
Það virðist vera svo að formaður
flokksins muni ekki upplifa þann
kosningasigur sem hann vonaðist
eftir í Reykjavík.
En að lokum má ekki gleyma því
að formaður ber höfuðábyrgð á
gjörðum síns flokks.
Og því er það spurning, munu
kjósendur í Reykjavík sjá í gegnum
þetta? Það er nauðsynlegt að við lát-
um ekki framsóknarmenn blekkja
okkur á ný.
Félagsmála-
ráðherra
gengisfelldur
Eftir Pétur Óla Jónsson
Höfundur er sölumaður.
Alltaf á þriðjudögum