Morgunblaðið - 09.05.2003, Blaðsíða 53

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. MAÍ 2003 53
TILEFNI þessara skrifa minna er
auglýsing í Morgunblaðinu þ. 23. apr-
íl sl. frá Bandalagi háskólamanna
ásamt fimmtán öðr-
um hagsmuna- og/
eða stéttarfélögum
með fyrirsögninni:
„Duga þér laun ellefu
mánuði ársins?“ Fyr-
ir þá sem ekki tóku
eftir auglýsingunni
er efni hennar það að þiggjendur
námslána telja byrði afborgana af
lánunum vera of þunga og að tólftu
mánaðarlaunin fari í afborganir og
því hafi þeir aðeins laun í ellefu mán-
uði. Auglýsingin endar svo á hótun:
„Hvað ætlar þinn flokkur að gera í
málinu? Svör við þessari spurningu
verða birt hér í blaðinu 5. maí.“
Það má svo sem segja að allir eigi
rétt á að koma skoðunum sínum á
framfæri en ég tel hótunina sem aug-
lýsingin endar á í hæsta máta óeðli-
lega og alls ekki viðeigandi. Vænt-
anlega er markmiðið með hótuninni
að reyna að þvinga út loforð um
minni greiðslubyrði. Jafnframt er
augljóst að þessi auglýsing beinist að
núverandi ríkisstjórn, enda mun hún
stjórna því hvernig þessum málum er
háttað núna. Þannig að vel er hugs-
anlegt að falið markmið forkólfa
þessara félaga sé kosningaáróður í
góðu dulargervi. Ég leyfi mér jafn-
framt að efa að þau stéttarfélög sem
eru með í þessari auglýsingu geri það
í umboði meirihluta félagsmanna
sinna.
Þess ber svo að geta að auglýs-
ingin er beinlínis röng. Einn alman-
aksmánuður er 8,3% af árinu, en
greiðslubyrði námslána er 4,75% af
tekjum. Þannig að það er engan veg-
inn hægt að segja að greiðendur
námslána séu bara með laun í ellefu
mánuði. Rétt er að 4,75% af árinu eru
sautján dagar, þannig að greiðslu-
byrðin nemur semsé rétt liðlega
hálfsmánaðarlaunum. Smærra letur
auglýsingarinnar skilgreinir svo að
um sé að ræða útborguð laun en það
breytir engu um það að fyrirsögn
auglýsingarinnar er tóm rökleysa. Ef
aðrir notuðu sömu rökleysuna gæti
maður sem hefði skuldsett sig þannig
að allar hans tekjur færu í afborganir
sagt að hann væri launalaus! Á sama
hátt gæti láglaunamaðurinn sagt að
hann hefði bara laun í sex mánuði!
Væri ekki einnig hægt að líta þannig
á málið að einstaklingur sem fjár-
festir í sjálfum sér með menntun og
tvöfaldar verðmæti sitt á vinnumark-
aði hefði með sömu rökleysunni 24
mánaðarlaun á ári? Er það þá ekki
nokkuð góð fjárfesting að borga
tvenn mánaðarlaun af þessum tólf
viðbótarmánaðarlaunum í afborgun
námslánanna og eiga eftir tíu mán-
aðarlaun af aukningunni til viðbótar
við upphaflegu tólf mánaðarlaunin?
Það segði þá að viðkomandi væri með
tuttugu og tveggja mánaða laun á ári!
En þetta er oft staðreyndin hjá þeim
sem leggja á sig menntun og fjár-
festa í sjálfum sér. Þannig á það líka
að vera og telst bara sanngjarnt.
Fram að þessu hefur verið litið á
menntun sem einhverja bestu fjár-
festingu sem einstaklingur á völ á. Ís-
lenskt samfélag hefur enda staðið
dyggilega að því að gera öllum fært
að menntast óháð efnahag og býður
upp á ódýra menntun ásamt náms-
lánunum. Hver nemandi á að vera
hæfur til að meta sjálfur hvort
menntun sé fjárfesting sem borgar
sig eður ei. Og víst er að þeir sem
mennta sig í einhverju hagnýtu námi
munu fjárfesta vel. Hinum sem eru
bara að læra til að læra get ég ekki
vorkennt, því að sérhver ein-
staklingur á að bera ábyrgð á sjálfum
sér og á ekki að geta varpað afleið-
ingum af sínum eigin ákvörðunum yf-
ir á samborgara sína.
Við skulum svo hafa í huga að það
er afar vel gert við námsmenn í dag
og búið að vera um langa hríð. Það
þarf ekki að fara lengra en þrjá ára-
tugi aftur í tímann til að rifja það upp
að þá sáust nánast hvergi nem-
endabílar fyrir utan skólana, nema
við Sjómannaskólann. Skýringin var
sú að nemendur þar fengu ekki inn-
göngu í skólann nema hafa áður skil-
að ákveðnum fjölda ára á sjó og þar
þénuðu menn oft vel.
En auðvitað má alltaf gera betur
við alla og það er líka það sem alltaf
er verið að gera. Hér er hins vegar
um að ræða hörð viðbrögð við hófleg-
um og sanngjörnum endurgreiðslum
til samfélagsins og það er erfitt að
skilja hvaða hvatir liggja að baki
þessum aðgerðum forkólfanna. Ef
ætlun hátekjuhópanna er að hræra
almenning til meðaumkunar held ég
að þeir séu að skjóta yfir markið og
leiðin sé ekki vænleg til árangurs.
Það eru aðrir sem hafa það verra og
svona aðgerð væri skiljanleg hjá
þeim.
Er menntun
fjárfesting eða
glapræði?
Eftir Dagþór Haraldsson
Höfundur er siglingafræðingur.
SJÁLFSTÆÐISMENN hafa talað.
Haldi núverandi stjórn með tilheyr-
andi kvótakerfi ekki velli blasir ekkert
við landsmönnum
annað en eymd og vol-
æði. Stærstu útgerð-
arfélögin með veði í
skipum sínum, og
ekki sízt í óveiddum
fiski í sjónum, fara á
hausinn vegna þess að
fiskurinn er jú meirihlutinn af veðinu.
Ekki satt?
Þorpin á Íslandi hafa verið í svo
miklum blóma í tíð núverandi stjórnar
að ekki einn einasti maður hefur flutt á
mölina. Verk að vinna fyrir allar vinnu-
færar hendur. Einbýlishúsin úti á landi
eru í svo háu verði að engum Reykvík-
ingi dytti í hug að kaupa þau til þess að
hafa fyrir sumarbústað. Íbúðarverð á
höfuðborgarsvæðinu hefur lækkað dag
frá degi því landsbyggðin dregur alla
til sín vegna velmegunar.
Ekkert atvinnuleysi er í landinu.
Enginn fátækur. Kaupmáttur hækk-
að. Menn ráða sig upp á kaupauka og
himinhá laun ef það dytti í þá að
hætta. Sjómenn og fiskvinnslufólk
fara tvisvar á ári til Kanarí og liggja
þar innan um kvótakónga og sæ-
greifa og sleikja sólina. Hér ríkir sátt
og allir faðmast og kyssast.
Augasteinar – kúlulegur
Aldrei hefur sézt annað eins vel-
ferðarríki og skattaparadís. Trygg-
ingastofnun sér um að öryrkjar og
aldraðir hafi nóg að bíta og brenna.
Lyf eru niðurgreidd. Engir biðlistar
eftir leguplássum. Allar meiriháttar
aðgerðir eru framkvæmdar jafn-
óðum. Hvort sem um er að ræða
kúlulegskipti í mjöðm eða aðgerð
vegna augasteina.
Auðvitað studdu Íslendingar stríð-
ið í Írak og hlutu að launum virðingu
allrar heimsbyggðarinnar fyrir frá-
bærlega skipulagðan her með viðeig-
andi hershöfðingja í broddi fylkingar.
Suðurnesjamenn geta unnið á Vell-
inum til eilífðarnóns. Æ, ég gleymdi
að segja það. Auðvitað þurfa þeir
ekkert á því að halda, því að trillur
þeirra eru á sjó, hvað þá önnur skip,
og nógur afli berst að landi út af hinu
dásamlega kvótakerfi. Fiskurinn í
sjónum hefur aukist svo mikið vegna
verndunar fiskimiðanna að þótt smá-
tittum og verðlausum fiski úr trolli og
snurvoð sé hent í sjóinn sér ekki högg
á vatni. Hafró veit upp á hár hvernig
á að telja fiskana því að þeir vita að
helmingur aflans fer í brottkast.
Bændur gera það gott með 69 þús.
krónur á mánuði og þurfa ekki að
borga tekjuskatt.
Við hjá Frjálslynda flokknum er-
um sérstaklega hrifin af þessum lífs-
gæðum.
Áfram Ísland. Höldum áfram að
lifa við allsnægtir. Kjósum Sjálfstæð-
isflokkinn, því að afi kaus hann, pabbi
kaus hann og af hverju þá ekki ég?
Kvótinn lengi lifi
Eftir Ernu V. Ingólfsdóttur
Höfundur er hjúkrunarfræðingur í
4. sæti á lista Frjálslynda flokks-
ins í Reykjavík suður.
KOSNINGABARÁTTAN hefur
að stórum hluta snúist um sjáv-
arútvegsmál enn eitt skiptið. Það er
kannski ekki að
undra þar sem þjóð-
in hefur allt fram á
þennan dag lifað af
því að veiða og vinna
fisk. Það er með
ólíkindum hvernig
Frjálslyndi flokk-
urinn og Samfylkingin hafa vaðið
uppi og villt um fyrir fólki með
óraunhæfum tillögum um að koll-
varpa núverandi kerfi. Með því að
fara svokallaða fyrningarleið er lífs-
þrótturinn dreginn smám saman úr
fyrirtækjunum þar til þau gefa upp
öndina. Flokkarnir reyna að gera út
á öfund með því að halda því fram að
einstaklingar gangi út úr atvinnu-
greininni með hundruð milljóna
króna. Þeir ætli að breyta því með
því að taka kvótaúthlutun af fyr-
irtækjum og einstaklingum en þess í
stað að endurúthluta kvóta til
„byggða landsins“ og koma á upp-
boðsmarkaði með kvóta.
Sjávarútvegurinn skuldar í dag
nálægt 250 milljörðum króna. Hvað
halda flokkarnir að verði um þessa
250 milljarða sem lánaðir hafa verið
sjávarútvegsfyrirtækjum ef kvótinn
er gerður upptækur? Hvað verður
þá um bankana? Hvaða áhrif mun
það hafa á einstaklinga og fyrirtæki
í landinu? Bankarnir munu reyna að
vinna upp töpuð útlán til sjáv-
arútvegsfyrirækja með því að auka
vaxtamun og hækka þjónustugjöld.
Lífeyrissjóðirnir munu tapa millj-
örðum þar sem þeir hafa fjárfest
mikið í sjávarútvegi á síðustu árum,
sem mun leiða til skertra lífeyr-
isréttinda. Frjálslyndi flokkurinn og
Samfylkingin hafa fullyrt að þessar
breytingar muni ekki hafa neikvæð
áhrif á efnahagslíf þjóðarinnar.
Þetta er ótrúleg skammsýni og ein-
göngu gert til að reyna að slá ryki í
augu fólks.
Kvótakerfið var sett á 1984 en frá
þeim tíma hafa yfir 80% af kvót-
anum skipt um hendur. Einhverjir
sem fengu úthlutað kvóta á sínum
tíma hafa nú selt atvinnureksturinn
og þar með kvótann. Í mörgum til-
vikum var um umtalsverðan hagnað
að ræða. Það er engin lausn nú tæp-
um 20 árum seinna að ætla að
bregðast við þessu með vanhugs-
uðum aðgerðum. Margir halda í ein-
faldleika sínum að hægt sé að ná
þessum peningum til baka. Ný fyr-
irtæki og einstaklingar hafa keypt
sig inn í atvinnugreinina og aðrir
hafa stækkað við sig. Það er rangt
að stóru fyrirtækin séu þau einu
sem hafi stækkað með því að kaupa
kvóta. Flest stærri fyrirtækjanna
hafa runnið saman hvert við annað
og þannig aukið kvóta sinn.
Samfylkingin og Frjálslyndi
flokkurinn hafa undafarið hamrað á
því þeir vilji gera kvótann upptækan
hjá einstaklingum og fyrirtækjum
til þess að hjálpa nýjum aðilum til að
komast inn í atvinnugreinina. Hér
má nefna óskiljanlegar auglýsingar
þar sem börn eru sýnd að leik með
fisk. Það segir sig sjálft hve mikið
óréttlæti slík eignaupptaka væri
gagnvart þeim sem keypt hafa sig
inn í atvinnugreinina og skuldbund-
ið sig fyrir hundruð milljóna króna.
Það sem þessir flokkar gera með því
að halda uppi þessum stöðuga áróðri
um eignaupptöku er að koma í veg
fyrir að ungt athafnafólk fjárfesti í
atvinnugreininni og nýliðun verður
lítil sem engin.
Sjávarútvegurinn er og hefur ver-
ið okkar aðalútflutningsgrein og
mun væntanlega verða það áfram
um ókomin ár. Sjávarútvegsfyr-
irtækin hafa hagrætt mikið á síð-
ustu árum og nauðsynlegt er að
þessari atvinnugrein verði búið
rekstrarumhverfi þar sem hún fær
að lifa og dafna í stað eilífra hótana.
Þjóð sem lifir á fiski verður að hugsa
til framtíðar en ekki um fortíðina.
Eignaupptaka í
sjávarútvegi, er
það réttlæti?
Eftir Halldór G. Eyjólfsson
Höfundur er véla- og
rekstrarverkfræðingur.