Morgunblaðið - 15.05.2003, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. MAÍ 2003 B 9








































































































NÚR VERINU Jónsvör 3 símar 424 6650/894 2845
Færeyskar
handfærarúllur
N‡tt fyrirtæki hefur liti› dagsins ljós sem skapar n‡tt vi›mi› á svi›i hra›flutninga,vöruflutninga og vörustjórnunar. Eftirtalin fyrirtæki
hafa sameinast undir nafni DHL til a› bjó›a jafnvel enn fjölflættari fljónustu: DHL Worldwide Express, lei›andi fyrirtæki í hra›flutningum á
heimsvísu, Danzas, sem er í fararbroddi í flug- og skipafrakt á heimsvísu, og Deutsche Post Euro Express, lei›andi evrópskt fyrirtæki í bögg-
ladreifingu. Nú getum vi› bo›i› flér meiri afköst, meiri fljónustu og fleiri möguleika í yfir 220 löndum. Einu gildir hverjar flarfir flínar eru, vi›
getum uppfyllt flær. Hringdu í okkur í síma 535 1100 e›a kíktu á www.dhl.is svo kraftur DHL geti stutt vi› baki› á rekstri flínum.
Meiri kraftur.
NORÐMENN og Danir nota
sprengiefni við uppsjávarveiðar til
þess að fæla fiskinn ofar í sjóinn
þannig að hann verði veiðanlegri.
Sprengiefnið er svokallaðir „dansk-
ir puttar“ sem skilgreint er sem ör-
yggistæki og var notað á árum áður
sem neyðarrakettur en er löngu
hætt að nota sem slíkar.
Við tilraunir með sprengiefnið í
Altafirði í Noregi 1989 drapst mikið
af eldislaxi í sjókvíum í allt að
tveggja kílómetra fjarlægð frá til-
raunasvæðinu. Í þorskeldisstöð,
sem var með kvíar í fimm hundruð
og tólf hundruð metra fjarlægð,
drápust um fjörutíu prósent af fisk-
inum fyrstu vikuna eftir sprenging-
arnar. Að tveimur vikum liðnum
hafði um helmingur fisksins drepist
og atferli stórs hluta sem ekki
drapst var óeðlilegt.
Loft notað í stað sprengna
Síðastliðin tvö ár hafa íslenskir að-
ilar gert tilraunir með að dæla lofti
niður í sjóinn til þess að fæla fiski-
torfur frá því að dreifa sér út úr
nótum veiðiskipanna.
Mikill áhugamaður um þessa
veiðiaðferð er Einar Steinsson vél-
virki. Hann hefur þróað aðferð þar
sem lofti er dælt úr skipi niður í sjó-
inn og við það myndast loftbólur
með viðeigandi hávaða sem hindrar
að fiskurinn dreifi sér út úr nót
skipsins. Líkir búnaðurinn þannig
eftir veiðiaðferðum hnúfubaka þeg-
ar þeir þétta fisktorfur með loftból-
um og hrekja hann upp að yfirborð-
inu þar sem veislan hefst síðan.
Einar setti sig í samband við
kunningja sína úti í Noregi vegna
málsins en þar rákust þeir á vegg.
Hann og félagar hans fóru fram á
við stærstu nótasamtök í Noregi að
halda smáfyrirlestur um þennan
búnað og fleira. „Norðmennirnir
voru áhugasamir um að skoða málið
en settu sem skilyrði að ég mætti
ekki minnast á útgerðarmennina
með sprengingarnar vegna þess að
það er búið að vera eitthvað við-
kvæmt mál í gegnum tíðina,“ segir
Einar.
Hálf brúin hvarf
Skömmu seinna frétti Einar af
skýrslu frá norsku tryggingafélagi
um áhrif sprenginga á fisk. Í henni
kemur ótvírætt fram að sprenging-
ar neðansjávar hafa mikil áhrif á
fiskinn.
Í beinu framhaldi hafði Einar
samband við sjávarútvegsráðu-
neytið í Bergen og fékk sendan frá
þeim dóm frá 1991 um slys í norskri
lögsögu vegna notkunar sprengi-
efnisins. Vélstjóri á dönskum
hringnótabáti slasaðist alvarlega
þegar neisti komst í kassa með
„dönskum puttum“. „Þeir voru að
kasta þessu út í sjóinn utan við
nótina til þess að ná fiskinum upp í
veiðarfærin. Mikil sprenging varð
og miklar skemmdir urðu á brú
skipsins,“ segir Einar. Vélstjórinn,
sem var í brúnni, slasaðist alvar-
lega og skipstjórinn kastaðist út á
dekk. Brúin hvarf að hálfu, þyrla
náði í hinn slasaða og báturinn sem
var stjórnlaus var dreginn til hafn-
ar í Bergen.
„Í dómnum gætir viss tvískinn-
ungs,“ bætir Einar við, „það er í
norskum lögum alveg skýrt og
skorinort kveðið á um það að allt
sem heitir sprengingar við veiðar á
fiski er stranglega bannað. En í
dómnum var komist að þeirri nið-
urstöðu að þetta sprengiefni teldist
ekki vera sprengiefni og málsaðilar
voru sýknaðir.“ Í skjóli dómsins
hafa sjómenn notað sprengiefnið
áfram – í laumi þó.
Fiskurinn drepst
„Í samtölum mínum við íslenska
skipstjóra,“ segir Einar, „hefur
komið fram að þegar búið er að
henda þessu [„dönsku puttunum“]
ofan í torfurnar flýtur alltaf upp
dauð síld á eftir þótt þetta séu nú
bara stórir kínverjar. Þannig að við
vitum ekki hvað er að drepast af
henni dagana á eftir.“ Alls konar
járnarusl sé fest við sprengjurnar
til þess að sökkva þeim og ekkert sé
vitað hvað þær fari djúpt niður áður
en þær springi. Einar segist hafa
heyrt út undan sér að þegar illa
gangi hjá sumum bátum hafi verið
gripið til dínamíts.
Síðustu tvö ár hefur Einar fylgst
með þessum málum og iðulega rek-
ist á að menn noti „dönsku puttana“
hér. Þeir íslensku sjómenn sem
hann viti að hafi notað sprengiefnið
fái það í Færeyjum. Spurður hve
lengi þetta hafi tíðkast hér við land
segist hann ekki vita það en að
hann hafi verið á síld fyrir um tólf,
fimmtán árum og þá hafi þetta ekki
þekkst.
Ekki nóg að tala um friðun
„Síldin er erfiðust viðureignar en
svo eru Norðmenn að nota þetta á
makrílinn líka og jafnvel ufsann,
sem þeir veiða mikið í nót … ég veit
að þeir eru að nota þetta,“ fullyrðir
Einar.
„Mér finnst umræðan um friðun,
brottkast og hvaðeina forkastanleg
á meðan ekki er minnst á þetta mál
[notkun sprengiefnis] einu orði. Við
verðum að athuga eitt, norsk-ís-
lenski síldarstofninn, sem við köll-
um svo, er nýttur af Íslendingum,
Færeyingum, Norðmönnum, Rúss-
um og fleirum. Og ef einn aðili eða
fleiri stunda veiðar með óábyrgum
hætti kemur það öllum við. Þetta er
ekki einkamál Norðmanna frekar
en Íslendinga.“
Tilraunirnar lofa góðu
Í nótaskipinu Víkingi hafa verið
gerðar tilraunir með veiðiaðferðir
Einars í eitt og hálft ár. Þær hafa
verið reyndar við bæði síld- og
loðnuveiðar. Slöngur, sem tengdar
eru við loftdælur skipsins, eru sett-
ar útbyrðis og rennt ofan í sjóinn.
Loftbólur og hávaði fæla fiskinn
upp að yfirborðinu. „Ef farið er
með slöngustútinn t.d. niður á eitt
hundrað metra dýpi þá er tíu kílóa
mótþrýstingur,“ útskýrir Einar,
„og þá þarf að vera með meiri
þrýsting en tíu kíló til þess að yf-
irvinna þrýstingsmuninn.“
Tilraunirnar hafa gefið mjög
góða raun og sjómennirnir eru
mjög ánægðir með árangurinn að
sögn Einars. Frumgerðin var sett í
Víking og eftir veiðar í Smugunni
var farið fram á við Einar að útfæra
aðferðina frekar. Norðmenn eru að
sama skapi mjög áhugasamir, segir
Einar, en að þeir hafi áhyggjur af
að Íslendingar séu að stela ein-
hverju frá þeim. „Ég held að þeir
hafi voðalega lítinn áhuga á að tala
við Íslendinga yfirleitt,“ segir hann.
Ekki óþekkt aðferð
Fyrir um tuttugu árum voru gerðar
tilraunir með loftið bæði í Noregi
og á Íslandi. „Faðir minn var á
loðnu hérna í gamla daga og þá
voru næturnar svo lélegar, þ.e.a.s.
garnið, að þær rifnuðu iðulega á
síðunni. Þá smíðuðu þeir sér járn-
hring, settu loftslöngu inn á hann
og hentu ofan í nótina til þess að
létta á henni. Þetta er sem sé allt
þekkt,“ segir Einar og bætir við að
hans útfærsla sé handhæg, ekki
þurfi að gera meira en að slaka
slöngunni niður og hífa síðan upp.
Nota sprengiefni við fiskveiðar
Morgunblaðið/Jim Smart
„Danskur putti“ er um 12 cm á lengd og kveikiþráðurinn annað eins.