Morgunblaðið - 25.05.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 25. MAÍ 2003 29
og er almenn ánægja með þau störf sem þar eru
unnin. Þessir skólar eru ákveðinn valkostur fyrir
þá sem reiðubúnir eru að greiða skólagjöld. Þeir
foreldrar sem á hinn bóginn vilja ekki gera það
hafa engan valkost þar sem hið opinbera treystir
eingöngu sjálfu sér til að reka þessar mikilvægu
menntastofnanir. Reynsla Hollendinga og Svía
sýnir hins vegar svo ekki verður um villst, að þar
hafa verið gerðar framsæknar endurbætur á
skólakerfinu með þátttöku annarra en hins op-
inbera og án þess að kostnaður foreldra hafi auk-
ist. Þar standa einstaklingarnir ekki einvörð-
ungu frammi fyrir jöfnum heldur einnig
fjölbreyttari tækifærum en einstaklingar í sömu
stöðu hér á landi. Því er eðlilegt að spyrja hvort
ekki sé rétt að við Íslendingar skoðum fleiri kosti
til að efla skólakerfið enn frekar í stað þess að
láta klisjur og oft og tíðum fordóma ráða ferð?“
Verðandi menntamálaráðherra er augljóslega
með nýjar hugmyndir, sem munu verða henni
gott veganesti í nýju starfi.
Varnarmálin og
dómsmálin
Gera má ráð fyrir að
aðrir nýir ráðherrar
muni verða duglegir
að hrinda hugmynd-
um í framkvæmd, þótt þær séu ekki endilega
nefndar í stjórnarsáttmálanum. Þannig segir fátt
um dóms- og kirkjumál þar, en tekið er fram að
áfram eigi að styrkja lögregluna í landinu og ör-
yggi borgaranna verði að hafa forgang. Hins
vegar má gera ráð fyrir að Björn Bjarnason
dóms- og kirkjumálaráðherra verði álíka af-
kastamikill í nýju ráðuneyti og hann var í
menntamálaráðuneytinu. Við þær aðstæður, sem
nú eru uppi, er til dæmis mikill fengur að af-
burðaþekkingu Björns á varnar- og öryggismál-
um.
Eins og Morgunblaðið hefur oft bent á að und-
anförnu, má fastlega gera ráð fyrir því að vænt-
anlegar viðræður íslenzkra stjórnvalda við
Bandaríkjamenn um fyrirkomulag varnarsam-
starfs ríkjanna snúist m.a. um að Íslendingar
taki sjálfir að sér afmarkaða þætti í vörnum
landsins. Jafnframt verður að gera ráð fyrir að
auka þurfi samstarf varnarliðsins og þeirra borg-
aralegu öryggisstofnana, sem heyra undir dóms-
málaráðuneytið, þ.e. lögreglunnar og Landhelg-
isgæzlunnar, ekki sízt með tilliti til varna gegn
hryðjuverkum. Þá hafa Bandaríkin sýnt áhuga á
auknu samstarfi tollgæzlu og landamæraeftirlits
ríkjanna vegna hryðjuverkavarna.
Í stjórnarsáttmálanum er einmitt nefnt að
varnarsamstarfið verði áfram þungamiðja ör-
yggisstefnu þjóðarinnar, ekki sízt í ljósi þeirrar
ógnar sem heimsbyggðinni stafi af hryðjuverk-
um. Þegar að því kemur að ræða þessi mál, er
Björn Bjarnason réttur maður á réttum stað.
Einkaframtak
og almanna-
þjónusta
Mikið starf var unnið
við einkavæðingu á
síðastliðnu kjörtíma-
bili, en þá voru seldar
ríkiseignir fyrir 55
milljarða króna, eins
og fram kom í Morgunblaðinu sl. miðvikudag.
Stærsta verkefnið í einkavæðingarmálum á kom-
andi kjörtímabili er sala Landssímans, sem rík-
isstjórnin stefnir áfram að. Hins vegar eru í
stjórnarsáttmálanum fleiri atriði, sem lúta að því
að draga úr umsvifum ríkisins, auka svigrúm
einkaframtaksins og efla samkeppni. Þannig á að
bjóða út rekstur á vegum ríkisstofnana þar sem
því verður við komið, en jafnframt að tryggja að-
gengi og þjónustu.
Í kaflanum um heilbrigðismál er að finna at-
hyglisverðar setningar: „Nauðsynlegt er að
verja fjármunum sem best og nýta kosti breyttra
rekstrarforma og þjónustusamninga um ein-
staka þætti þar sem það á við til að tryggja góða
þjónustu, án þess að dregið verði úr rétti allra til
að nota heilbrigðisþjónustu.“
Hér er augljóslega opnað í vaxandi mæli á að
einkaaðilar geti tekið að sér fleiri verkefni í heil-
brigðiskerfinu og það er vel. Eins og Morgun-
blaðið hefur áður bent á, er sá misskilningur út-
breiddur, að með því að fela einkaaðilum að
annast framkvæmd verkefna sem hið opinbera
hefur hingað til haft á sinni könnu, sé ýtt undir
mismunun og ójöfnuð. Opinberir aðilar geta falið
einkaaðilum að sinna ýmiss konar þjónustu, sem
áfram er greidd af hinu opinbera, t.d. samkvæmt
þjónustusamningum, og sett henni ramma með
lögum og reglum. Kosturinn við slíkt fyrirkomu-
lag, hvort heldur er í t.d. menntamálum eða heil-
brigðismálum, er að frumkvæði og hugmynda-
auðgi einkaframtaksins er virkjuð, samkeppni er
komið á, fjölbreytni vex og þar með er stuðlað að
bættri þjónustu við almenning og lægri kostnaði
fyrir skattgreiðendur.
Í þessu sambandi er ástæða til að rifja upp orð
Davíðs Oddssonar forsætisráðherra á ráðstefnu
fyrir erlenda bankamenn í september í fyrra: „Í
mínum huga er engin ástæða til að ætla að rík-
isvaldið sé eitt fært um að veita þá félagslegu
þjónustu sem pólitísk samstaða er um að greidd
sé úr ríkissjóði. Það eru því fjölmörg tækifæri til
að auka enn hagræðið í ríkisrekstri og á sama
tíma auka gæði þeirrar þjónustu sem nú er boð-
in. Einkavæðing og samhjálp eru ekki andstæð-
ur, þvert á móti getur einkavæðingin, sé rétt á
málum haldið, bætt samhjálpina og aukið.“
Sársaukafull
aðlögun í
landbúnaði
Loks er ástæða til að
víkja að orðum stefnu-
yfirlýsingar stjórnar-
flokkanna um land-
búnaðinn. Þar segir
að stefnt sé að því að
„íslenskum landbúnaði verði skapað það starfs-
umhverfi að hann geti séð neytendum fyrir holl-
um og öruggum búvörum á hagstæðum kjörum.
Greininni verði sköpuð skilyrði til að nýta styrk-
leika sína til að takast á við aukna samkeppni,
m.a. með hliðsjón af væntanlegum samningum
Alþjóða viðskiptastofnunarinnar, WTO. Þetta
verði t.d. gert með lækkun gjalda á búvörufram-
leiðslu, eflingu mennta- og rannsóknarstofnana í
landbúnaði og stuðningi við nýsköpun og nýliðun
í sveitum. Þannig verði möguleikar landbúnaðar-
ins til frekari sóknar nýttir til fulls, auk þess sem
brýnt er að styrkja lífeyrisréttindi bænda og rétt
þeirra til sjúkrabóta.“
Það er jákvætt að það skuli gert að markmiði
að íslenzkir neytendur fái búvörur á hagstæðum
kjörum, því að þeir búa nú við það öfugsnúna
ástand að borga fyrst einhverja hæstu styrki í
heimi til landbúnaðarins, með þeim umdeilan-
lega árangri að búa jafnframt við eitthvert hæsta
verð landbúnaðarvara á byggðu bóli. Neytendur
munu ekki sætta sig við að þurfa að greiða hærri
styrki til landbúnaðarins og þeir munu heldur
ekki samþykkja að þurfa áfram að greiða miklu
hærra verð fyrir mat en nágrannaþjóðirnar. Ef
íslenzkur landbúnaður getur ekki framleitt vörur
á samkeppnisfæru verði, liggur beinast við að
opna fyrir innflutning landbúnaðarvara án tolla,
sem sennilega gerist hvort sem er vegna WTO-
samninganna. Hvernig sem mál æxlast, er sárs-
aukafull aðlögun að markaðsaðstæðum og al-
þjóðasamningum fram undan í landbúnaðinum
og vafamál hvort orðalag stjórnarsáttmálans býr
þá, sem þar starfa, undir alvöru málsins.
Morgunblaðið/Ómar
Á Austurvelli.
„Þegar á heildina
er litið, má líka
segja að það
hversu fáorður
stjórnarsáttmálinn
er, sé enn eitt merk-
ið um það traust,
sem ríkir í stjórn-
arsamstarfinu.“
Laugardagur 24. maí