Morgunblaðið - 27.05.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 27. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
PERSÓNUVERND hefur í nýleg-
um úrskurði komist að þeirri niður-
stöðu að ritstjóra og ritnefnd Guð-
fræðingatalsins 1847–2002, sem kom
út fyrir síðustu jól, hafi verið óheimilt
að birta einkunnir prests, sem hafði
hafnað því að vera í ritinu, og auð-
kenna upplýsingar um hann þar. Að-
standendum guðfræðingatalsins var
hins vegar heimilt að birta mynd af
prestinum auk upplýsinga um braut-
skráningu hans, prestsvígslu, skipun
í embætti og ættir.
Forsaga þessa máls er sú, sam-
kvæmt úrskurði Persónuverndar, að
sumarið 1999 fékk viðkomandi prest-
ur, ásamt öðrum guðfræðingum, bréf
frá ritnefnd guðfræðingatalsins. Með
bréfinu fylgdu eyðublöð sem beðið
var um að fyllt yrðu út með persónu-
legum upplýsingum sem birta átti í
ritinu. Presturinn tilkynnti formanni
ritnefndar það símleiðis að hann vildi
ekki að upplýsingar um sig birtust í
ritinu. Kvaðst formaðurinn myndu
athuga málið.
Þögn sama og samþykki?
Presturinn ítrekaði afstöðu sína í
tveimur bréfum til formanns rit-
nefndar í júlí og desember 1999. Í
síðara bréfinu segir m.a.: „Þar sem
ég hef ekki heyrt frá þér, skil ég það
sem samþykki, sbr. máltækið: Þögn
er sama og samþykki, þ.e. að ég verði
ekki með í væntanlegu guðfræðinga-
tali.“ Einnig kom presturinn afstöðu
sinni á framfæri við ritstjóra verks-
ins með tölvupósti í desember 2000.
Áður hafði ritstjórinn sent prest-
inum próförk af æviágripi til yfir-
lestrar og gefið til kynna að þannig
yrði ágripið prentað nema mótmæli
kæmu fram. Próförkin var aftur send
til yfirlestrar á vordögum árið 2002
en barst ekki til baka frá prestinum.
Þrátt fyrir mótmælin var æviágripið
birt óbreytt í guðfræðingatalinu.
Í febrúar sl. leitaði presturinn til
Persónuverndar og vildi kanna hvort
vinnubrögð ritnefndar hefðu verið
lögbrot, þ.e. að birta mynd og upp-
lýsingar gegn vilja hans. Auk hans
vildu tveir aðrir guðfræðingar ekki
að þeirra væri getið í ritinu og svör
bárust ekki frá fjórum til viðbótar til
ritnefndar.
Í úrskurðinum segir m.a. að Per-
sónuvernd telji vinnslu persónuupp-
lýsinga í æviskrárrit geta verið mál-
efnalega ef hún sé sanngjörn og fari
að öðru leyti fram í samræmi við
grunnreglur laga nr. 77/2000 um per-
sónuvernd og meðferð persónuupp-
lýsinga. Áður en þau lög tóku gildi
fór um meðferð persónuupplýsinga
samkvæmt lögum nr. 121/1989 og
hafði tölvunefnd eftirlit með fram-
kvæmd þeirra laga. Skráning í ætt-
fræðirit og æviskrárrit féll utan
þeirra laga en almennt talið, að því er
segir í úrskurði Persónuverndar, að
við slíka skráningu yrði að gæta ann-
arra reglna um friðhelgi einkalífsins.
Heimilt að birta almennar
lýðskrárupplýsingar
Telur Persónuvernd að sam-
kvæmt núgildandi lögum megi skrá í
æviskrárrit almennar lýðskrárupp-
lýsingar, s.s. nafn og fæðingardag,
nöfn niðja, foreldra og núverandi
maka, menntun og opinberar stöður
sem menn hafa gegnt, og gera þær
aðgengilegar almenningi í slíkum rit-
um, nema að fram komi rökstudd
andmæli hins skráða sem réttmætt
sé að taka tillit til. Með vísan til þessa
telur Persónuvernd að heimilt hafi
verið að birta almennar lýðskrárupp-
lýsingar um prestinn í guðfræðinga-
talinu, ásamt mynd.
Fram kemur í úrskurði Persónu-
verndar að samkvæmt 28. grein laga
nr. 77/2000 sé hinum skráða heimilt
að andmæla vinnslu persónuupplýs-
inga um sig, færi hann fram rétt-
mætar ástæður sem eðlilegt sé að
taka tillit til. Fyrir liggi að viðkom-
andi prestur hafi eindregið mótmælt
því að upplýsingar um hann yrðu
birtar.
Hins vegar verði hvergi séð að
presturinn hafi tilgreint einhverjar
ástæður fyrir því að birta engar upp-
lýsingar í ritinu, eins og áskilið sé í
lögunum. Því verði ekki fullyrt að
ábyrgðarmönnum guðfræðingatals-
ins hafi borið lagaskylda til þess að
taka tillit til órökstuddra andmæla
prestsins.
Vildi ekki að upplýsingar birtust í nýju guðfræðingatali
Heimilt að birta upp-
lýsingar án einkunna
HERDÍS L. Storgaard, fram-
kvæmdastjóri Árvekni, sem er átaks-
verkefni um slysavarnir barna og
unglinga, vill að seljendur eldavéla á
Íslandi vari fólk við að frístandandi
eldavélar geti oltið séu þær ekki fest-
ar við vegg.
Í fyrradag brenndist nítján mánaða
drengur alvarlega þegar pottur af
heitri súpu féll yfir hann. Drengurinn
steig á ofnskúffu með þeim afleiðing-
um að eldavélin steyptist yfir hann.
Herdís segir þetta annað alvarlega
slysið á fimm vikum sem verður með
þessum hætti. Fyrir nokkru slasaðist
átta ára piltur í Mosfellsbæ alvarlega
þegar hann steig á ofnhurð. Í kjölfarið
var varað við þessari hættu í fjölmiðl-
um til að koma í veg fyrir frekari slys.
„Mjög fáum dettur í hug að þung
eldavél geti dottið jafnauðveldlega.
Það er rót vandans,“ segir Herdís.
Börn noti jafnvel ofnhurðina til að
teygja sig eftir hlutum sem standa
uppi á borðum.
Festingar með öllum eldavélum
Hún segist hafa gert óformlega
könnun eftir slysið í Mosfellsbæ og
skoðað mikinn fjölda eldavéla. „Það
fylgja með þeim öllum festingar og
leiðbeiningar, sem reyndar eru á er-
lendu tungumáli.“ Hún segir fólk ekki
gera sér grein fyrir að það þurfi að
festa vélarnar. „Þessi slys geta orðið
gífurlega alvarleg í þessum tilfellum
því verið er að sjóða mat og pottarnir
steypast yfir barnið.“
Hún beindi fyrirspurn til löggild-
ingarstofu í gær um hvort það væri á
verksviði hennar að fylgjast með ör-
yggi eldavéla og vinna að forvörnum í
samráði við seljendur raftækja.
„Um leið og við fáum frekari upp-
lýsingar um þetta tiltekna slys mun-
um við bregðast við og kanna öryggi
þessarar tegundar eldavéla,“ segir
Birgir Ágústsson, deildartæknifræð-
ingur rafmagnsöryggisdeildar lög-
gildingarstofu. Í framhaldi af því mun
stofnunin ákveða hvernig skuli brugð-
ist við þessari hættu. Það getur meðal
annars falist í því að hvetja seljendur
eldavéla til að brýna fyrir fólki að
festa vélarnar tryggilega.
Birgir segir að almennt sé gerð
krafa um ákveðinn stöðugleika frí-
standandi eldavéla. Í sumum tilvikum
sé gert ráð fyrir festingum á bakhlið
þeirra. Ef leiðbeiningum er ekki fylgt
eru vélarnar valtari en kröfur kveða á
um.
Varað verði
við völtum
eldavélum
ESKJA hf. á Eskifirði hefur auk-
ið umsvifin í þorskeldi. Að sögn
Karls Más Einarssonar, eldis-
stjóra, er uppsetningu á þremur
nýjum kvíum, sem fara í Mjóeyr-
arvík, nýlokið en fyrir hefur
Eskja þrjár kvíar í Baulhúsavík
sunnan megin í Eskifirði.
„Það má segja að það sé verið
að tvöfalda eldisrýmið með þessu.
Þetta er eiginlega liður í því að
efla þorskeldið. Við erum að
vinna eftir áætlun sem við gerð-
um í fyrra og ætlunin er að taka
þátt í þessu þorskeldisverkefni
okkar Íslendinga,“ segir hann.
Hann á jafnframt von á því að
það takist að snúa eldinu í þá átt
að það verði einhver framtíð í
því. „Það verður náttúrlega ekki
fyrr en farið verður að ala þorsk-
inn frá seiði. Við erum eingöngu
að ala villtan þorsk í áframeldi
núna,“ bætir hann við.
Karl segir að stefnan sé að eld-
isstarfsemi Eskju verði reiðubúin
þegar fundist hefur lausn á seið-
isframleiðslu. „Þá verðum við
vonandi búin að læra á þorskinn
og eldistæknina og þurfum ekki
að reka okkur á einhverja byrj-
unarörðugleika þegar möguleiki
verður að framleiða seiði á
þokkalegu verði fyrir okkur.“
Hann leggur hann áherslu á og
undirstrikar að þetta sé fjárfest-
ing til framtíðar.
Hann segir að margir hafi
komið að verkefninu, þótt fæstir
vinni eingöngu við það. Hann
bendir á að rekstur Eskju sé það
margþættur og það nýtist vel að
hafa fjölþætt fyrirtæki að baki
þessari eldisstarfsemi. „Kvíarnar
eru tilbúnar. Núna erum við, líkt
og aðrir á þessum vettvangi, að
bíða eftir að AVS-rannsóknar-
sjóðurinn á vegum ráðherra út-
hluti kvótum til þorskeldis-
rannsókna,“ bendir hann á.
Að sögn Karls er kostnaðurinn
við eldisaukninguna óverulegur.
Hann segir að reynt hafi verið að
gera þetta á eins ódýran hátt og
mögulegt var. „Við kaupum uppi-
stöðuna frá Færeyjum, rörin frá
Selfossi, svo fáum við heimamenn
til þess að setja þetta saman og
vinna við þetta,“ segir hann.
Morgunblaðið/Helgi Garðarsson
Karl Már Vilhjálmsson, bræðurnir Smári og Vilhelm Jónassynir og Már Hólm unnu að uppsetningu kvíanna.
Eskja eykur umsvif í þorskeldi
SVARTFUGLSVARP í Vestmanna-
eyjum er ekki svipur hjá sjón og hafa
eggjatökumenn undanfarið aðeins
fengið brot af því sem þeir eru vanir.
Guðjón Jónsson hefur tekið egg í
skerjunum við Vestmannaeyjar í yfir
30 ár og hann man ekki eftir annarri
eins ládeyðu.
„Við erum búnir að fara fimm sinn-
um og það hefur eiginlega ekkert
komið. Við erum búnir að hafa 11 egg
í það heila,“ segir Guðjón en hann
segir að undir eðlilegum kringum-
stæðum ættu að hafa fundist mörg
hundruð egg. „Þetta hefur ekki gerst
síðan ég byrjaði á þessu eggjaveseni
fyrir meira en 30 árum. Það er erfitt
að segja af hverju þetta stafar. Menn
vita svo lítið um fuglana. Við vorum að
velta fyrir okkur hvort of miklum
þurrki væri um að kenna. Einhverjir
hafa líka sagt að það vantaði æti
þarna,“ segir Guðjón.
Lítið um
svartfuglsegg
♦ ♦ ♦