Morgunblaðið - 29.05.2003, Blaðsíða 28
MENNTUN
28 FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
síðustu orðin úr titlinum og kerfið
mundi samt finna ritið. Með einfaldri
aðgerð getur notandinn tekið
færslur til hliðar og sett þær á sér-
stakan lista sem má svo prenta út, og
einnig getur notandinn sent sér eða
öðrum færslur í tölvupósti. Og þar
sem Gegnir er á Internetinu geta
menn flett upp í honum hvort sem
þeir eru staddir í Alexandríu eða á
Bíldudal.
Millisafnalán
Árni segir að bókasöfn úthluti að-
gangsorðum til notenda sinna og þau
ákveði svo hvaða þjónustu þau vilji
veita þeim. Innskráður notandi get-
ur séð hvaða bækur hann er með í
láni og hvort þær eru komnar í skuld,
hann getur látið taka bæk-
ur frá og óskað eftir að fá að
vita ef bækur um tiltekið
efni koma á safnið, en þetta eru
dæmi um þjónustu sem safnið ræður
hvort það veitir.
Gegnir mun eflast á næstu árum
því margt er á leiðinni inn í hann, og
á það bæði við um ný gögn í kerfið og
kerfið sjálft. Fyrir árslok koma gögn
Borgarbókasafns Reykjavíkur og
margra fleiri safna í kerfið, og síðar
bætast við ýmis sérhæfð bókasöfn.
Meðal viðbóta við kerfið sjálft má
nefna að það mun veita aðgang að
skrám annarra bókasafna sem styðja
svonefndan Z39.50 samskiptastaðal
(t.d. Library of Congress í Banda-
ríkjunum), það mun veita þjónustu
tengda millisafnalánum og það mun
auðvelda notendum leit í afmörkuð-
um gögnum á borð við barnabækur,
handrit eða tónlistarefni.
Meðal þeirra safna sem nú þegar
eru tengd Gegni eru Landbókasafn-
Háskólabókasafn, Háskólinn á Ak-
ureyri, Kennaraháskóli Íslands,
Listaháskóli Íslands, Stofnun Árna
Magnússonar, Þjóðminjasafnið,
bókasafn Alþingis og ráðuneyta.
Nefna má að gögnin í kerfinu eru
geymd í gagnagrunni sem staðsettur
er á Akureyri. Með þessu nýja kerfi
eru grunnupplýsingar um hvert rit
skráðar aðeins einu sinni, þar sem
það er miðlægt, og fjölmörg söfn
nýta sér þessa grunnskráningu og
spara þar með vinnu.
Rafræna bókasafnið
Að sögn Árna eru nú um 600.000
titlar í kerfinu, og eru notendaleyfi
sjö sinnum fleiri en í gamla Gegni.
Varðandi framtíð kerfisins segir
hann að æskilegt sé að fá sem mest
gögn í kerfið til að upplýsingaleit
verði sem auðveldust; Gegnir byggi á
alþjóðlegum staðli fyrir skráningu
safngagna og á útbreiddum sam-
skiptastaðli, og þeir sem nýti sér
svona staðla eigi alltaf meiri mögu-
leika en aðrir á að tengjast öðrum
kerfum og stækka þar með notenda-
hópinn.
Árni segir að Gegnir búi í haginn
fyrir næsta stig bókasafna, rafræna
bókasafnið og rafræna útgáfu. Tíma-
rit eru í vaxandi mæli gefin út í raf-
rænu formi og fellur það mjög vel að
kerfi á borð Gegni. Og sama á við það
þegar eldri tímarit eða handrit eru
skönnuð, slíkt fellur eðli málsins
samkvæmt vel að nýja kerfinu.
„Öll þessi tölvuvæðing í bóka-
safnaheiminum er geysilega mikil-
væg bæði frá sjónarmiði menningar
og vísinda,“ segir Árni. „Ef við ætl-
um að bjarga menningararfinum
verðum við að koma honum á raf-
rænt form, annars verður hann eins
og gömul vínílplata: traust eign með
varanlegan sess í geymslunni. En
maður getur bara ekki spilað hana.“
Gegnir.is/Aðstaða námsfólks, fræði- og vísindamanna og almennings til að leita tiltekinna bóka eða greina um
ákveðin efni hefur nú batnað verulega. Gunnar Hersveinn ræddi við Árna Sigurjónsson framkvæmdastjóra um
Landskerfi bókasafna sem hefur undirbúið málið í nokkur ár og opnað gegni.is öllum notendum til handa.
Ritverk á Net-
inu nýtast vel
Búseta skiptir ekki lengur máli
fyrir notendur bóka og greina
Sennilega eina landið sem safnar
öllum söfnum sínum í einn grunn
Morgunblaðið/Kristinn
Árni Sigurjónsson, Sigrún Klara Hannesdóttir landsbókavörður, Jónmundur Guðmarsson, stjórnarformaður
Landskerfis bókasafna, og Tómas Ingi Olrich menntamálaráðherra kynna hér nýjan Gegni, möguleika og framtíð.
guhe@mbl.is
TENGLAR
.....................................................
www.gegnir.is
NETIÐ hefur nú þegarbreytt vinnuaðferðumnemenda á öllum skóla-stigum. Grunnskólanem-
endur afla gjarnan heimilda í leitar-
vélum og gagnabönkum á Netinu
heima hjá sér og setja þannig saman
ritgerðir um hvaðeina. Um leið skap-
ast tilhneiging hjá nemendum til að
nota eingöngu það sem er tiltækt á
Netinu og aðrar heimildir verða út-
undan. Svo er ritsmíðinni oft skilað
til kennarans með tölvupósti.
Nýr Gegnir (gegnir.is) sem opnaði
nú í maí á eftir að gegna lykilhlut-
verki í leit nemenda, fræðimanna og
almennings að heimildum og einnig á
öðrum sviðum. Gegnir er sameigin-
legt upplýsinga- og skráningarkerfi
helstu bókasafna á land-
inu, og er ekki vitað til
að aðrar þjóðir reki
bókasafnskerfi sem eru svo nálægt
því að þjóna öllum bókasöfnum heils
lands. Kerfið er rekið af Landskerfi
bókasafna hf. og er það í eigu ríkisins
og um fjörutíu sveitarfélaga. „Tæp-
lega 300 bókasöfn eru á vegum nú-
verandi hluthafa og tel ég raunhæft
að að minnsta kosti 200 þeirra verði
virkir aðilar að kerfinu. Fimmtán
söfn eru nú þegar byrjuð að nota
það,“ segir Árni Sigurjónsson, fram-
kvæmdastjóri Landskerfis bóka-
safna, en auk hans vinna þar þrír
bókasafnsfræðingar með sérmennt-
un á tölvusviði.
Nýi Gegnir er ýmsum kostum bú-
inn. Einn þeirra er að hann birtir
bæði bækur, greinar og handrit á
einum stað, en áður var sérstök leit-
arvél fyrir bækur (gamli Gegnir) og
önnur fyrir greinar (Greinir). Þá er
vefviðmótið mjög þægilegt og er
hægt að leita með ýmsum aðferðum,
svo sem að nafni höfundar, titli, efni,
ISBN númeri og fleiru. Ekki þurfa
menn að þekkja titilinn orðrétt, og
má nefna sem dæmi að við leit að
bókinni „Heygðu mitt hjarta við und-
að hné“ væri nóg að slá inn fjögur
HOLLVINASAMTÖK stjórnmálafræðiskorar Háskóla Ís-
lands hafa verið stofnuð og var það gert affrumkvæði
Politicu, félags stjórnmálafræðinema. Stofnfélagar eru
þeir nemar sem útskrifast í stjórnmálafræði vorið 2003,
auk kennara við deildina. Eldri útskriftarárgangar verða
boðaðir til fundar síðar.
Tómas I. Olrich menntamálaráðherra var heiðurs-
gestur á stofnfundinum og lýsti hann ánægju yfir þeim
krafti sem býr innan stjórnmálafræðiskorarinnar.
Markmið Hollvinasamtakanna er að efla stjórn-
málafræði sem fræðigrein, halda tengslum þeirra sem út-
skrifast við skorina og auka samkennd meðal stjórnmála-
fræðinga á Íslandi. Þetta á meðal annars að gera með því
að standa fyrir fyrirlestrum innlendra og erlendra fræði-
manna í stjórnmálafræði, námskeiðahaldi og almennri
kynningu á stjórnmálafræðiskor.
Pétur Berg Matthíasson var kosinn formaður samtak-
anna á fundinum en með honum í stjórn voru kosnir Daði
Einarsson, formaður Félags stjórnmálafræðinga, og Úlf-
ar Hauksson, kennari við stjórnmálafræðiskor Háskóla
Íslands.
Allir stjórnmálafræðingar sem eru útskrifaðir frá Há-
skóla Íslands, kennarar við stjórnmálafræðiskor og aðrir
velunnarar geta orðið félagar í Hollvinasamtökunum.
Fyrsta verk samtakanna í samstarfi við Politicu, félag
stjórnmálafræðinema og Stofnun stjórnsýslufræða og
stjórnmála verður að halda námskeið til að undirbúa þá
nemendur sem útskrifast í vor fyrir atvinnuumsóknir og
eigin starfsþróun og -frama. Hollvinasamtök stjórnmálafræðiskorar HÍ; félagar Politicu, kennarar og Tómas Ingi menntamálaráðherra.
Ný hollvinasamtök
EVRÓPUMERKIÐ (European
Label) er viðurkenning Fram-
kvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins og menntamálayfirvalda
einstakra aðildarlanda ESB og
EFTA/EES fyrir nýbreytniverk-
efni á sviði tungumálanáms
og tungumálakennslu. Það
var fyrst veitt hér á landi
árið 1999. Menntamála-
ráðuneytið hefur tekið
þátt í samstarfsverkefninu
um Evrópumerkið frá upphafi.
Aðra helgina í maí stóð Fram-
kvæmdastjórn Evrópusambands-
ins fyrir ráðstefnu í Helsingör í
Danmörku með vinningshöfum
Evrópumerkisins víðs vegar að úr
Evrópu þar sem saman voru
komnir sérfræðingar, fræðimenn
og stefnumótandi aðilar í kennslu
og námi evrópskra tungumála og
verðlaunaverkefni frá hverju
þátttökulandi kynnt. Fjögur
hundruð evrópsk verkefni hafa
hlotið Evrópumerkið frá 1998 og
er unnt að nálgast upplýsingar
um verkefnin á sérstakri slóð, sjá
tengla.
Ráðstefnugestir voru um 120
frá 25 Evrópulöndum. Markmið
var að koma á framfæri þeim
fjölda verkefna sem hlotið hafa
Evrópumerkið og skapa umræðu-
vettvang fyrir fagfólk á sviði
tungumála. Þremur íslenskum
þátttakendum var boðið að sækja
ráðstefnuna; Gry Gunnarsson
norskukennara, Þórhildi Odds-
dóttur dönskukennara og Ragn-
hildi Zoega, verkefnisstjóra Evr-
ópumerkisins, hjá Alþjóða-
skrifstofu háskólastigsins. Gry og
Þórhildur sýndu verkefni sem
þær hafa hannað á Netinu fyrir
nemendur sína. Þessi verkefni
eru: Fjarkennslunám í norsku á
Netinu og tölvustudd danska á al-
mennri námsbraut. Íslensku
verkefnin vöktu athygli og
var leitað eftir frekari sam-
starfi við þær Gry og Þór-
hildi. Evrópumerkið er ætl-
að að hvetja fagfólk í
tungumálum til dáða og sýna ný-
breytni og þróun í tungumála-
kennslu og -námi. Ráðstefnan
sýndi að Evrópumerkið er veitt
verkefnum á öllum skólastigum
og verkefnum utan hins formlega
menntakerfis.
Ragnhildur segir að fram-
kvæmdastjórn ESB hafi lagt til að
evrópsk forgangssvið Evr-
ópumerkisins árið 2003 verði:
1. Umhverfi vinsamlegt tungu-
málum (a language friendly
environment). 2. Vitundarvakn-
ing um tungumálanám (aware-
ness raising activities for lang-
uage learning). Forgangssviðin
eru þó ekki bindandi. Umsókn-
arfrestur um Evrópumerkið er til
30. júní 2003. Umsóknareyðublöð
eru á heimasíðum mennta-
málaráðuneytisins og Al-
þjóðaskrifstofu háskólastigsins.
Evrópumerkið 2003
TENGLAR
.................................................
www.menntamalaraduneyti.is
www.ask.hi.is
http://europa.eu.int/comm/
education/language/label/
index.cfm