Morgunblaðið - 29.05.2003, Blaðsíða 29

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. MAÍ 2003 29
Á SUMARDAGINN fyrsta var
á Íslandi opnuð fyrsta vetnisstöðin
í heiminum ætluð almenningi.
Nokkrir hafa gant-
ast með það sín á
milli að ekki sé
mikil þörf fyrir
téða stöð þar sem
enginn sé vetn-
isbíllinn.
Forsvarsmenn
stöðvarinnar, hinir stórhuga tals-
menn Íslenskrar nýorku hafa á
sama tíma slegið sér á brjóst sem
frumkvöðlar um leið og þeir draga
úr væntingum og segja að vetnis-
væðingin sé langtímaverkefni sem
ekki sjái fyrir endann á innan
hálfrar aldar.
Spurningin er: Af hverju mun
vetnisvæðingin taka svo langan
tíma? Svar þeirra nýorkumanna er
á þá lund að innviðina vanti.
Breyta þurfi samfélaginu og um
þetta eru reyndar flestir sem að
vetnismálum koma sammála og að
slíkar breytingar taki tíma.
En hvaða innviði vantar? Setj-
um vetnisvæðinguna í sögulegt
samhengi.
Um aldamótin 1900 var bíllinn
eins og við þekkjum hann kynntur
til sögunnar. Árið 1904 flutti Dit-
lev Thomsen fyrsta bílinn til Ís-
lands og fimm árum seinna var
fyrsti bíllinn fjöldaframleiddur í
heiminum. Þessir fyrstu bílar voru
í grundvallaratriðum eins og bílar
dagsins í dag, búnir bensínknúinni
hreyfilvél, stýri, bremsukerfi og
fjórum hjólum. Hugsið ykkur
stöðuna sem Ditlev Thomsen var í
1904. Einn bíll til á landinu. Allir
vegir útbúnir með þarfir hesta og
hestakerra. Engar brýr til sem
báru bílinn, engin bensínstöð, eng-
ar umferðarreglur og engin þjón-
usta. Á þessum tíma vantaði alla
innviði fyrir bílinn. Hvernig datt
mönnum í hug að hægt væri að
byggja upp innviði fyrir bílinn á
sama tíma og bíllinn sjálfur var í
þróun?
Hugsið ykkur frumkvöðulinn
fyrir framan fjárfestinn með
teikningar og hugmyndir að far-
artæki sem myndi breyta heim-
inum. Eina sem þyrfti að gera er
að leggja vegi út um allt, brúa öll
helstu vatnsföllin, breyta borg-
unum, byggja bensínstöðvar alls
staðar. Setja upp hreinsunar-
stöðvar, dreifikerfi og regluverk.
Allt fyrir farartæki sem kæmist
aðeins hraðar en þarfasti þjónninn
en með margfalt meiri hávaða.
Í samanburði er tilkoma vetnis
sem orkubera barnaleikur. Nú-
tímasamfélag hefur yfir að ráða
öllum innviðum sem til þarf, við
erum vön bílnum og kunnum öll,
með örfáum undantekningum, með
hann að fara. Vegakerfið er til
staðar, dreifikerfið og regluverkið.
Það sem upp á vantar er sáraein-
falt. Í stað þess að dreifa bensíni
þarf að dreifa vetni. Í stað þess að
dæla bensíni á bílana þarf að
þrýsta vetni (mismunur á þrýst-
ingi er nýttur til að koma vetni á
tanka bílanna).
Það er því ekkert hjákátlegt við
það að nú sé risinn fyrsta vetn-
isstöðin. Hún er eðlilegt framhald
þróunar sem hófst með tilkomu
fyrsta fjöldaframleidda bílsins
1909. Fyrst kom bíllinn, svo inn-
viðirnir og núna kemur nýtt elds-
neyti. Nýtt eldsneyti sem nýtir þá
innviði sem fyrir eru. Það mun því
taka mun skemmri tíma en hálfa
öld að vetnisvæða samgöngurnar.
Eftir fáein ár verður litið til
baka og sú ráðstöfun að setja á
stofn fyrstu vetnisstöðina í heim-
inum hér á landi lofuð sem fram-
sýn aðgerð og sú einstaka ráð-
stöfun sem skapaði grunn að nýrri
tegund samgangna.
Vetni og inn-
viðirnir
Eftir Sverri Geirdal
Höfundur er ráðgjafi.
Á REYKLAUSA deginum, nán-
ar tiltekið 31. maí, 2003, stendur
félagið Göngum gegn fíkn fyrir
sinni annarri göngu
gegn fíkn. Í fyrra
var gengið frá
Þingvöllum til
Reykjavíkur gegn
vímuefnafíkninni í
samvinnu við Götu-
smiðjuna. Í ár er
gengið gegn tóbaksfíkninni.
Eins og öll önnur fíkn felur tób-
aksfíknin í sér sjúklega eða
óstjórnlega löngun í eitthvað. Í
upphafi kann þessi löngun að vera
harla sakleysisleg þótt rætur
hennar séu sjúkar. Þannig er löng-
unin oft og tíðum svar við
ákveðnum skorti, tómleika, tilfinn-
ingalegri bælingu eða minnimátt-
arkennd og sprettur gjarna í
óþroskaðri sál í ljósi rangrar fyr-
irmyndar.
Kannanir hafa sýnt að Íslend-
ingar eru smám saman að sýna
það í framkvæmd að þeir átti sig á
skaðsemi reykinga. Hlutfall 12–16
ára unglinga sem reykja heldur
áfram að minnka og er komið í
6,8% og það sama á við um þá sem
eldri eru, en hlutfall þeirra sem
reykja daglega á því aldursskeiði
er um 24%.
Erlendis sem hérlendis hafa
óbeinar reykingar verið gerðar að
æ meira umtalsefni. Reykingar á
opinberum vinnustöðum eru nú
bannaðar og margir veitingastaðir
hafa takmarkað reykingar með
reyklausu svæði. Í sumum löndum
hefur verið gengið mun lengra í
þessum efnum, eins og í Banda-
ríkjunum. Þar hefur komið í ljós
að aðsóknin í kaffi- og veit-
ingastöðum sem banna reykingar
hefur aukist töluvert vegna aukins
streymis á staðina. Þeir sem
reykja staldra einfaldlega lengur
við en hinir sem ekki reykja. Þá
sækja hinir síðarnefndu skilj-
anlega fremur reyklausa staði en
þar sem reykingar eru leyfðar.
Við Íslendingar erum langt á
eftir í þeirri þróun, en greinilegt
er að stór hluti Íslendingar vill
njóta reyklauss umhverfis. Price
Waterhouse Coopers gerði könnun
fyrir Tóbaksvarnarnefnd, en sam-
kvæmt henni færu rúmlega 38%
manna oftar á veitingastaði og
kaffihús ef þau væru reyklaus,
14% færu sjaldnar og 48% jafnoft.
Á móti vilja 64% reykingamanna
eiga þess kost að sitja á reyklausu
svæði.
Á reyklausa deginum næsta, 31.
maí, mun borgarstjórinn í Reykja-
vík, Þórólfur Árnason, ræsa göng-
una gegn tóbaksfíkn við Perluna
kl. 12 að hádegi. Þaðan verður
gengið á stígum í átt að Elliðaám
og svo áfram hringinn í kringum
Reykjavík. Kortlögð leið með ná-
kvæmri tímasetningu við hvern
hvíldarpóst sem á leiðinni er að
finna má sjá á heimasíðu félagsins
Göngum gegn fíkn: www.gong-
umgegnfikn.com . Á leiðinni verð-
ur boðið upp á hressingu og veit-
ingar sem fyrirtæki styrkja.
Leiðin er aðgengileg og
skemmtileg sem flestir ættu að
geta tekið þátt í að ganga, þó að
þeir gangi kannski ekki alla leið-
ina. Kannski sjá hér sumir gullið
tækifæri til að láta af reykingafíkn
sinni og fylla tómið sem hún skilur
eftir með heilbrigðum lífsstíl í
góðra vinahópi.
Ég hvet sem flesta til að fjöl-
menna við Perluna 31. maí nk.,
tímanlega fyrir kl. 12 þar sem
skráning manna í gönguna fer
fram, sem og í félagið ef menn
óska. Þátttaka er ókeypis. Allar
upplýsingar er að fá í síma: 650-
3313 sem og með eftirfarandi
heimasíðum: www.gongumgegn-
fikn.com og www.benediktlafleur-
.com og eftirfarandi tölvupósti:
gongumgegnfikn@hotmail.com og
benediktlafleur@hotmail.com
Fjölmennum öll gegn tóbaksfíkn-
inni og fíkninni almennt.
Göngum
gegn fíkn
Eftir Benedikt S. Lafleur
Höfundur er listamaður og
formaður félagsins
Göngum gegn fíkn.
NÚ er sá tími ársins að ganga í garð þar sem bens-
ínfótur landsmanna á það til að þyngjast. Með betri
og bjartari tíð verða ferðalög landsmanna algengari
og heilu fjölskyldurnar flykkjast út á
þjóðvegi landsins í von um að komast í
ró frá skarkala þéttbýlisins í sveita-
sælunni. Sumir fara í aðra þétt-
býliskjarna, aðrir í sumarbústaðinn og
enn aðrir í tjaldútilegu. Það er einmitt
á þessum tíma sem slysin eru tíð á
þjóðvegum landsins og það er baga-
legt að byrja eða enda ferðalagið á alvarlegu um-
ferðarslysi vegna gáleysis í umferðinni. Eins og flest-
ir vita er vegakerfi okkar Íslendinga ekki alveg upp
á það besta. Það er nú samt margt gott sem hefur
verið gert til þess að bæta vegakerfið, t.d. er mark-
visst verið að fækka einbreiðum brúm á landinu, en
það má alltaf gera betur. Til þess að koma til móts
við þetta þurfum við smáhugarfarsbreytingu þegar
við leggjum í ferð á þjóðveginn. Það er staðreynd að
þó að við ökum 48 km vegalengd á 110 km/klst erum
við ekki nema 2½ mín fljótari á leiðarenda en ef ekið
hefði verið á 90 km/klst.
Sjöunda árið í röð munu umferðarfulltrúar Slysa-
varnafélagsins Landsbjargar og Umferðarstofu taka
til starfa í júní og vera á ferðinni til ágústloka. Þeir
starfa jafnt um landið, einn á Vesturlandi og Reykja-
nesi, einn á Vestfjörðum, einn á Norðurlandi, einn á
Austurlandi, einn á Suðurlandi og svo einn á höf-
uðborgarsvæðinu. Meginverkefni þeirra er að fylgj-
ast með umferðinni í landinu og skoða öryggisþætti
við hafnir landsins. Þáttur þeirra hvað snýr að um-
ferðinni er m.a. að kanna notkun bílbelta og hand-
frjáls búnaðar við farsíma, kanna hraða o.fl. Þeir
leita eftir athugasemdum sem hægt er að koma til
hlutaðeigandi aðila varðandi úrbætur til þess að
tryggja öryggi vegfarenda í umferðinni. Vegfar-
endur eiga ekki að hika við að setja sig í samband
við þann umferðarfulltrúa sem tilheyrir þeirra svæði
til þess að koma með ábendingar sem umferð-
arfulltrúinn kemur til skila á réttan stað og fylgir
þeim eftir ef úrbóta er þörf. Umferðarfulltrúarnir
eru þannig tengiliðir almennings við hið opinbera og
getur almenningur fylgst með vinnu umferð-
arfulltrúanna á heimasíðu Slysavarnafélagsins
Landsbjargar, www.landsbjorg.is.
Til að tryggja að þetta starf geti gengið hafa
nokkrir aðilar komið að því að styrkja þetta verk-
efni. Bílaumboð Ingvars Helgasonar hf. hefur lánað
sex bifreiðar sem umferðarfulltrúarnir eru á í sumar
og Sjóvá-Almennar munu tryggja bifreiðarnar. Það
er alveg ljóst að án þessara styrktaraðila væri ekki
hægt að vinna þetta umferðareftirlit og framlög
þeirra sýna að þeim er annt um að forvarnir í um-
ferðarmálum séu tryggar.
Akið ávallt varlega, á löglegum hraða og með belt-
in spennt.
Brosum allan hringinn og gleðilegt sumar!
Umferðarfulltrúar Slysavarnafélagsins
Landsbjargar og Umferðarstofu
Eftir Jóhann K. Jóhannsson
Höfundur er umferðarfulltrúi Slysavarnafélagsins Landsbjargar og Umferðarstofu.
PIPAR OG SALT Klapparstíg 44
Sími 562 3614
GEFÐU HÚSINU SVIP
Vönduð ryðfrí húsaskilti
Fjölbreytt myndaval fyrir
hús & sumabústaði
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
GRANÍT MORTEL
Tilboð 2.995
Stærð 15 cm.
www.fotur.net
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
Glæsilegir Smeg blástursofnar
og helluborð á frábæru verði
Einstök ítölsk hönnum og háþróuð tækni
sameinast í þessum glæsilegu ofnum og
helluborðum sem tryggja öryggi og gleði í
eldhúsinu.
Við bjóðum nokkrar gerðir af Smeg
blástursofnum og helluborðum á einstöku
verði á meðan birgðir endast.
Einstakt tækifæri til að gera góð kaup.
www.casa.is