Morgunblaðið - 01.06.2003, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Þ
EGAR viðmælandi minn var 17 ára kynnt-
ist hann einni af kraftaíþróttunum en hann
fór ekki að æfa af verulegum krafti fyrr en
við 19 ára aldur. Hann vill ekki að nefna
hver íþróttin er því hann óttast að saga
hans, sem hér er sögð, skapi fordóma
gagnvart þeim sem hana stunda. Hann vill
heldur ekki tala undir nafni um lyfjanotk-
un sína en hann talar af hreinskilni um mál
sem að öllu jöfnu liggur í þagnargildi.
Svo virðist sem hann hafi verið nátt-
úrubarn í kraftaíþróttinni sem hann stundaði því framfarir
hans við ástundun hennar leiddu fljótlega til þess að hann fór að
taka þátt í keppnum og ekki leið á löngu þar til hann var farinn
að vinna til verðlauna.
Eftir mót þar sem honum gekk mjög vel gaf einn keppinaut-
anna sig á tal við hann og spurði hvað hann væri eiginlega að
taka? „Ég varð frekar hvumsa við þessari spurningu enda ung-
ur að árum og blautur á bak við eyrun,“ segir hann og
brosir dauflega. „Ég sagði manninum að ég væri að
borða skyr og annan hollan mat sem ég nefndi. Þá
sagði hann ákveðinn: „Þú verður að taka eitthvað með
þessu og fór svo að tala um „bola“ en svo eru vefauk-
andi sterar í töfluformi nefndir. Sölumaðurinn hafði
verið mótherji minn í keppni en hafði þyngst snögg-
lega og flogið upp um nokkra þyngdarflokka. Þarna
var þá skýringin komin. Menn þyngjast gjarnan við
steranotkun því vatnsmagnið í líkamanum eykst til
muna.
Ég var með einkaþjálfara á þessum tíma og spurði
hann nánar út í „bolana.“ Hann sagðist ekki hafa vilj-
að nefna lyfjatöku við mig að fyrra bragði. Sjálfur var
hann að keppa í íþróttinni og tók vefaukandi stera.
Þjálfarinn sagðist geta leiðbeint mér um notkun ster-
anna. Ég spurði hann þá nánar út í aukaverkanir
þeirra því ég hafði tekið mig til og lesið um skaðsemi
vefaukandi stera í erlendri tímaritsgrein. Ég byrjaði
að selja sjálfum mér hugmyndina. Ég væri einstakur
og fengi engar aukaverkanir af sterunum. Þegar við
erum ung teljum við okkur trú um að við séum ódauð-
leg og tökum áhættu sem okkur dytti ekki í huga að
taka þegar við eldumst og þroskumst.
Í fyrstu tók ég litla skammta af lyfinu, eina eða
tvær töflur á dag, en hver tafla inniheldur um fimmtíu
milligrömm af vefaukandi sterum. Þjálfarinn sagðist
vilja setja mig á lítinn skammt til að byrja með vegna
þess að lyfið hefði töluverð sálræn áhrif á mig auk
þess sem kæmi þroti í líkamann vegna vökvasöfn-
unarinnar.“
Okkar maður segist strax hafa fundið mun á sér
eftir að hann byrjaði að taka sterana. „Ég hafði meira
úthald, gat því æft lengur en um leið var ég að of-
reyna líkamann. Þetta var eins og að setja hundrað
oktana bensín á vél, það gefur meiri kraft en slítur
vélinni meira.“
Eftir nokkra mánuði fóru andlegu aukaverkanirnar
að láta kræla á sér. „Aukaverkanirnar hjá mér lýstu
sér þannig að ég varð ör, uppstökkur, árásargjarn og
fór að finna fyrir þunglyndi eftir tæplega árs notkun.
Ég er frekar skapmikill fyrir, þannig að einkenni
aukaverkananna urðu meiri. Ef maður hefur ein-
hverja veikleika verða þeir ýktari við lyfjatökuna. Ef
það er til dæmis undirliggjandi geðveila í fólki á það á
hættu að verða veikt.“
Talað er um að ein af aukverkunum stera geti verið
sturlun. Hann segist einu sinni hafa upplifað slíkt
ástand.
Það kemur fram í máli hans að flestir sem taka vef-
aukandi stera geri það ekki að staðaldri heldur taki þá í þrjá
mánuði og hætti notkuninni í aðra tvo til þrjá mánuði. Smám
saman jók hann svo skammtana. „Ég þóttist þó í góðum málum
með mína steranotkun og fordæmdi þá sem voru að nota sterk-
ari lyf eins og testósterón og anadrol. Eins og ég sagði tók ég
stera í töfluformi því ég var að keppa en það er miklu auðveld-
ara að svindla á lyfjaprófi ef vefaukandi sterar eru teknir í töfl-
um, þeir eru fljótari að hreinsast úr líkamanum í því formi.
– Samt eru menn að falla á lyfjaprófum?
„Það er að hluta til vegna þess að vefaukandi sterar eru
svartamarkaðslyf og því vita menn ekki alltaf hvað þeir eru að
taka inn og sumir eru bara klaufar í þessum efnum.“
Þegar frá leið fór viðmælandi minn að finna fyrir fleiri lík-
amlegum aukaverkunum. „Ég varð var við hárlos og fékk bólur.
Svo fór að bera á hjartsláttartruflunum og svefntruflunum. Fé-
lagslegu áhrifin voru líka mjög mikil. Foreldrar mínir og kær-
asta vissu af steranotkun minni og þau tóku hana mjög nærri
sér en gátu ekki haft áhrif á mig í þá veru að ég hætti. Það má
segja að staða aðstandenda steranotenda sé svipuð og staða að-
standenda fíkinefnaneytenda, þeir eru óöruggir og óttast af-
leiðingarnar.
Sjálfur var ég haldinn þráhyggju í þessu ástandi og þannig
held ég að sé með mjög marga sem taka vefaukandi stera. Það
eina sem komst að í höfðinu á mér var að bæta árangurinn í
íþróttinni. Ég var í skóla og vann með en það mætti afgangi og
kærastan líka. Allt annað en íþróttin hætti að skipta mig máli.
Þannig að ég var á tveimur til þremur tegundum lyfja í einu
en það þótti ofsalega sniðugt. Eftir æfingar fann ég fyrir doða
og þreytu og hafði verk fyrir brjósti.
Þegar hér var komið sögu lenti ég tvisvar á hjartadeild með
aðkenningu fyrir hjarta. Í seinna skiptið var ég lagður inn og
fór í hjartaþræðingu til að kanna betur hvað væri að gerast. Þá
var álagið orðið slíkt á hjartavöðvann að hann var hættur að
geta dregist eðlilega saman sem endar venjulega í hjartastoppi,
þannig að ég var í raun heppinn að ekki fór verr.“
Viðmælandi minn segir að samfara lyfjanotkuninni séu
margir að nota efni eins og kókaín, amfetamín og áfengi til að
svara æfingaálaginu. Hann segist hafa drukkið mun meira
áfengi meðan á lyfjanotkuninni stóð. Hann notaði líka efedrín í
töfluformi í einni keppni sem er örvandi og skylt amfetamíni.
„Ég vissi ekki hvert hjartað í mér ætlaði að fara þá, það ham-
aðist svo mikið. Þá nótt svaf ég ekkert.
Við tókum líka vatns-testósterón til að vera „geðveikir“ á æf-
ingum, eins og við kölluðum það. Það er alveg sama í hvaða
íþróttagrein það er. Á einu heimsmeistaramóti man ég eftir því
að eitt nágrannaland okkar raðaði sér í öll efstu sætin. Þá var
nýtt lyf komið á markaðinn sem þeir höfðu haft aðgang að en
ekki við hinir. Við slíkar aðstæður er geta íþróttamannsins orð-
in víkjandi stærð en lyfið getur gefið forskot á keppinautana.
Auðvitað hafa íþróttamenn verið að bæta árangurinn með
nýjum þjálfunaraðferðum og bættri tækni. En margt sem við-
víkur afreksíþróttum er fyrir löngu komið út fyrir eðlileg mörk
og réttlætingarnar fyrir lyfjaneyslunni svo miklar að það er
erfitt að stöðva þá þróun.
Við erum öðru hvoru að heyra af erlendum þróttamönnum
sem eru að deyja á besta aldri. Hin rétta dauðaorsök kemur
ekki fram vegna þess að það þykir svo mikill álitshnekkir fyrir
íþróttamanninn ef upp kemst að hann hafi tekið lyf. Svo
allir sameinast um að þegja um það.
Ein af ástæðunum sem ég held að hafi rekið mig til að
taka lyf var minnimáttarkennd. Ég er grannur að eðl-
isfari og lyfti miklu meiru en mér miklu breiðari og
stærri menn. Mér fannst mín íþróttamennska yrði að
sjást og ég þyrfti að vera vöðvamikill. Það pirraði mig að
ég var ekkert „að stækka“ en ég styrktist þó sífellt. Ég
er sannfærður um að það er mikið af litlum, hræddum
strákum sem byrja á vefaukandi sterum. Þeir vilja vera
„massaðir“ og „lúkka“ vel. Eins og þegar stelpur fara í
megrun og strákar taka stera og láta tattóvera sig.
Þetta er hluti af því að passa inn í hina réttu ímynd.
Önnur ástæða fyrir lyfjanotkuninni er sú að ég var þeg-
ar farinn að slá Íslandsmet en rannsóknir erlendis hafa
sýnt að efnilegir íþróttamenn eru líklegri til að taka
ólögleg lyf til að bæta árangur sinn en hinir sem verr
gengur.“
– Hvað með kvenfólkið; er það líka að taka inn vefauk-
andi stera og önnur lyf?
„Það var ekki mikið um að stelpur væru að taka stera
á þeim tíma sem ég var að keppa, fyrir níu árum, en ég
held að það sé töluvert meira um það núna.“
Hann segir að það hafi þurft að koma til hjá honum al-
gjör viðhorfsbreyting eftir að hann hætti lyfjanotk-
uninni. „Nú æfi ég mér til ánægju og heilsubótar. Ég
hef þó áttað mig á einu að æfingastaðurinn minn, sem
var minn neyslustaður, er eins og barinn er fyrir
alkóhólistann. Stundum kemur sú tilfinning yfir mig
þegar ég er að æfa þar inni að mig langar að fara í þetta
brjálæði aftur. Ég fékk ákveðið „kikk“ út úr því að finna
hvernig ég bólgnaði út við steranotkunina og fannst ég
líta rosalega vel út. Þegar vatnið fór úr líkamanum rýrn-
aði ég aftur og þá var ekkert gaman og þá var enginn
„fílingur“ á æfingunum, eins og við kölluðum það. Ég
þekki fleiri sem hafa hætt að taka stera og finna fyrir
þessari tilfinningu.“
Hann ræðir um sjálfsblekkinguna sem er ríkjandi hjá
íþróttamönnum sem taka ólögleg lyf. „Þeir lifa í raun
tvöföldu lífi og hafi tvöfalt siðgæði,“ segir hann.
„Íþróttamaðurinn er sigurvegari, hann hefur hraustlegt
útlit og hefur tamið sér að öðru leyti heilbrigða lífshætti,
gætir þess að neyta hollrar fæðu og að fá nógan svefn.
Undirliggjandi er svo þessi ólöglega lyfjaneysla.“
– Nú vita menn mætavel hverjar aukaverkanirnar
geta orðið. Hefur ekki dregið úr lyfjanotkun með auk-
inni þekkingu?
„Það held ég ekki og það er ekkert sem rekur á eftir
mönnum að hætta ólöglegri lyfjanotkun. Ennþá er sam-
keppnin brjálæðisleg og sífellt meiri fjármunir í boði
fyrir þá sem skara fram úr auk upphefðarinnar. Það er lítið
fjallað um þessi mál og enginn þorir að tala hreint út um lyfja-
notkun íþróttamanna.
Ég myndi frekar halda að lyfjanotkunin sé orðin algengari.
Sala á lyfjunum er orðin skipulagðari og miklir peningar í húfi.
Vefaukandi sterar eru mjög dýrir. Ég vann með skólanum á
þeim tíma sem ég var að keppa og eyddi öllum mínum pen-
ingum í lyf. Þannig að þetta hafði líka slæmar fjárhagslegar af-
leiðingar.“
Hann segist vilja leggja að jöfnu notkun vefaukandi stera og
neyslu fíkniefna. „Einkenni notkunarinnar eru þau sömu, þrá-
hyggja, líkamleg einkenni og þessi tilfinning að fá aldrei nóg,
þurfa alltaf stærri og stærri skammt og prófa ný lyf.“
– Hugsa menn ekkert um áhættuna sem þeir eru að taka?
„Auðvitað er undirliggjandi ótti en þessi þráhyggja gagnvart
því að fá sem flottast útlit og verða heimsmeistari er yfirsterk-
ari. Flestir sem æfðu með mér sögðust ekki finna fyrir neinum
aukaverkunum. Ég held að margir hafi ekki verið að segja satt
– svo voru þeir bara allt í einu dánir.“
Viðmælandi minn segist hafa byrjað að nota heilsubótarefni
áður en hann fór að nota stera. „Ég held að neysla á fæðubót-
arefnum styðji neyslu sterkari efna eins og vefaukandi stera.
Maður byrjar að taka fæðubótarefni, finnur áhrifin af þeim,
verður frískari og úthaldsmeiri á æfingum. Eftir ákveðinn tíma
hætta þau að virka og líkaminn leitar í fyrra horf. Þá er að finna
eitthvað sem virkar betur og áður en þú veist af ertu farinn að
taka ólögleg lyf.
Ég og fleiri sem höfum verið að losa okkur undan steranotk-
un höfum áhuga á að koma saman og deila reynslu okkar með
öðrum; hvernig hægt er að losna undan oki steraneyslunnar. Ef
það er einhver sem vill slást í hópinn er hægt að koma nafni
sínu og dvalarstað (eða síma, netfangi) á framfæri á tölvufangið
sterar@hotmail.com og er fyllsta trúnaði heitið.
Það er reynsla okkar sem höfum misnotað vefaukandi stera
að ekki er hægt að breyta því sem okkur er gefið við fæðingu
með misnotkun vefaukandi stera.“
„Svo voru þeir bara dánir“
Ekkert komst að í lífi hans í þrjú ár
annað en íþróttin. Til að ná sem best-
um árangri tók hann vefaukandi stera í
töfluformi og ýmis önnur lyf. Það var
ekki fyrr en hann var hætt kominn
heilsufarslega vegna neyslunnar að
hann neyddist til að hætta lyfjanotk-
uninni sem var komin langt út fyrir öll
eðlileg mörk.
’ Ég tók stera í þrjú ár. Þá var égfarinn að taka tíu töflur af „bola“
og hálfa anadról með eða vatns-
testósterón en það tekur tíu daga
að losna við það úr líkamanum. ‘
’ Kröfurnar eru orðnar svo rosa-legar og metin svo há, að fólk nær
ekki þeim árangri að slá met nema
með því að taka lyf. ‘
’ Ég hætti að taka sterana tíudögum fyrir keppni og þá mældist
lyfið ekki í blóðinu. Þannig að
lyfjapróf eru að mínu mati bara
fíflaskapur. ‘
he@mbl.is