Morgunblaðið - 03.06.2003, Blaðsíða 6
FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Það var í blíðskaparveðri þann 27.
maí sl. að blaðamanni Morgunblaðs-
ins varð gengið upp á rishæð hússins
að Vitastíg 20 í Reykjavík. Blaðamað-
ur var í för með eiganda hússins, dr.
Vilborgu Auði Ísleifsdóttur sagn-
fræðingi, sem fyrir nokkru keypti
þetta hús af samerfingjum sínum, en
þar er hún fædd og uppalin. Þegar
hún vildi ásamt eiginmanni sínum,
Kristjáni Bickel lögfræðingi, end-
urnýja húseignina kom í ljós að hún
þurfti svo gagngerra endurbóta við
að ekki dugði minna en rífa allt inn-
volsið úr húsinu sem er með steypt-
um veggjum en úr timbri að innan.
Segir nú ekki af verki smiðsins Stein-
þórs Stefánssonar, frænda Vilborgar,
sem hefur yfirumsjón með verkinu
fyrr en einmitt þennan morgun sem
fyrr var nefndur. Þá var hann að
ljúka við að rífa þakið af húsinu en í
lok þess verks kom mjög óvæntur
fundur í ljós.
„Hvað á ég að gera við þessi bein?“
sagði hann við Vilborgu þar sem hún
stóð þarna ásamt blaðamanni og dáð-
ist að útsýninu.
„Ha, hvaða bein?“ sagði Vilborg.
„Nú, beinin sem ég fann áðan undir
þakskegginu milli ystu sperrunnar og
gaflsins, norðaustan megin,“ sagði
smiðurinn og mátaði um leið lær-
leggsbein við lærlegg sjálfs síns.
„Eru þetta mannabein?“ sagði Vil-
borg mjög undrandi.
„Ég fæ ekki betur séð,“ svaraði
Steinþór og lagði frá sér lærlegginn
og tók að handleika tvö önnur bein
sem fundust hjá lærleggnum í eins
konar stokki eða holrúmi í þakbrún-
inni.
„Það var þarna líka dúkkkuhaus,
en ég hafði ekki rænu á að halda hon-
um til haga en beinin tók ég þótt ég
héldi fyrst að þau væru úr einhverju
dýri. Því miður þá reif ég allt timb-
urverk sem verið hafði í kringum
beinin og einnig fór í gáminn sagið og
hálmurinn sem lá í kringum beinin í
stokknum.“
Dr. Vilborg og blaðamaður reikuðu
út úr húsinu með beinin í hvítum
plastpoka. Blaðamaður stakk upp á
að grafa beinin umsvifalaust í vígðri
mold, minnugur þjóðsagna sem lúta
að þessu efni: „Gefðu mér beinið mitt,
Gunna,“ o.s.frv. En kirkjugarðar og
beinafundir voru tilefni margra
draugasagna sem varðveittar eru í
þjóðsagnasöfnum okkar. Vilborg vildi
hins vegar vita hvort þetta væru
raunveruleg mannabein og þá af
hverjum.
„Til að fá úr fyrra atriðinu skorið
fór ég með beinin strax til vinkonu
minnar sem er hjúkrunarfræðingur
til þess að fá staðfest að þau væru úr
manneskju. Hjúkrunarfræðingurinn
sagði svo vera – eitt beinið væri aug-
ljóslega lærleggur, annað sköflungur
en þriðja beinið taldi hún hugsanlega
upphandleggsbein,“ sagði Vilborg er
blaðamaður innti hana nánar eftir
hvað gerst hefði eftir að leiðir þeirra
skildi þennan umrædda morgun.
„Ég verð að viðurkenna að mér
þótti óviðkunnanlegt að aka um með
mannabein í bílskottinu svo ég ákvað
að fara beint frá hjúkrunarfræð-
ingnum með beinin til lögreglunnar,
bæði til að losna við þau úr bílnum og
ekki síður til þess að fá þau aldurs-
greind. Síðan hugsaði ég mér að
hlutast til um að þau fengju leg í
vígðri mold. Sem og ætlaði ég mér að
fá því framgengt að skýrslan yrði síð-
ar send til þjóðháttadeildar, ef
ástæða þætti til.
Hvað verður um þessi bein er allt á
huldu. Þau eru enn í vörslu lögreglu
sem hyggst gera á þeim DNA-
rannsóknir til að aldursákvarða þau,
sem og að sjá hvort þau eru úr konu
eða karli – ungum eða gömlum ein-
staklingi.“
Lærbeinið sýnist úr fremur smá-
vaxinni manneskju
Lærbeinið var að sögn Steinþórs
smiðs heldur styttra en lærleggs-
beinið í honum en hann er 1,75 sentí-
metrar á hæð. Beinin sagði Steinþór
vera mjög heil og ekkert morkin en
alveg nakin.
„Satt að segja hugnaðist mér ekki
þessi fundur,“ heldur Vilborg áfram
frásögn sinni. „Ég er fædd og alin
upp undir þessum beinum og bjó oft í
þakherberginu þar sem þau voru
geymd við. Það var afskaplega nota-
legt herbergi og sóttust ýmsir eftir að
vera þar við skriftir og aðra andlega
iðju.“
Blaðamaður getur af eigin reynslu
borið um að þetta er satt því hann
fékk herbergið léð til skrifta fyrir
nokkrum árum og varð einskis ills
var.
„Hefur nokkuð borið á reimleikum
í húsinu svo þú hafir orðið vör við?“
spurði blaðamaður Vilborgu.
„Alls ekki á efri hæðinni – en
kannski á neðri hæðinni, annars er ég
enginn sérfræðingur í þessum efnum
og hef aldrei séð draug,“ svarar Vil-
borg.
Svo undarlega vildi til að móðir Vil-
borgar sagði blaðamanni frá því fyrir
margt löngu að það orð hafi legið á
húsinu að Vitastíg 20 að þar hafi mað-
ur hengt sig þegar það var ekki full-
klárað. En sannleiksgildi þessa orð-
róms hefur ekki verið prófað, enda
langt um liðið.
„Foreldrar mínir sögðu mér að
húsið hafi verið reist árið 1920 af
bræðrum ættuðum úr Flóanum. Í
einhverju basli lentu þeir því húsið
var selt alveg nýtt Þórði Péturssyni
kaupmanni og seldi hann það föður
mínum, Ísleifi Ólafssyni, 9. febrúar
1939. Bjó hann þar fyrst með ömmu
sinni, Vilborgu Ólafsdóttur, þar til að
hann kvæntist móður minni í stríðs-
byrjun.
Ég hafði ekki fyrr heyrt þessa sögu
um þennan sviplega dauðdaga í hús-
inu en hef spurst fyrir og fengið stað-
fest að faðir minn sagði frænku minni
frá þessu. Mér finnst þetta satt að
segja ekki viðkunnanlegt allt saman.
En svona er þetta, hús geta átt sér
ýmis leyndarmál, þótt maður þekki
þau vel að eigin áliti. Ekki aðeins
fundust þessi bein sem fyrr var
greint frá heldur fannst einnig uppi í
risi, milli þils og veggjar, heillegt ein-
tak af Mynsters-hugleiðingum sem
Jónas Hallgrímsson og aðrir Fjöln-
ismenn þýddu á sínum tíma og gefnar
voru út 1839. Á þessu eintaki veit ég
heldur engin deili.
Smiðirnir hafa haft augun hjá sér
síðan beinin fundust en ekkert hefur
fundist frekar. Eftir er að rífa meira
úr húsinu og þegar því lýkur verður
húsið allt endurbyggt og hefst þá ný
og vonandi „beinlaus“ saga þess,“
sagði Vilborg.
Tilgátur um tilvist beinanna
Hvers vegna beinin voru þarna
geymd veit enginn en ýmsar tilgátur
hafa verið uppi í umræðum um þetta
mál. T.d. má nefna að Steinþór smið-
ur lét sér detta í hug að beinin hefðu
kannski komið upp úr grunninum og
húsbyggjandanum verið illa við að
raska grafró þeirra og því komið
þeim snyrtilega fyrir í holrúminu
milli sperru og gafls. Ekki er þó vitað
til að kirkjugarður hafi verið á þessu
svæði. Hins vegar var Steinkudys á
Skólavörðuholtinu. Aðra tilgátu kom
lögreglumaður með, þá að þetta gæti
tengst gamalli siðvenju því dæmi eru
til þess að bein hafi fundist í gömlum
húsum. Hvernig fólki fyrri tíma hefur
gengið að ná í mannabein til að setja
undir sprerrur nýbyggðra húsa er þó
nútímafólki illskiljanlegt – fæstum
eru lærleggir, sköflungar og upp-
handleggsbein úr látnum ættingjum
laus í hendi núna, svo mikið er víst.
Vilborg hefur sjálf þá tilgátu að
beinin hafi fylgt ætt húsbyggjend-
anna og þeir ekki viljað láta þau við
sig skiljast og því komið þeim fyrir á
umræddum stað. Hún vonar að þarna
séu komnir lærleggur, sköflungur og
upphandleggur úr Þorláki biskupi
helga, en þau bein lentu sem kunnugt
er á glámbekk eftir siðaskipti.
Blaðamaður hefur kannski lesið
sér til óbóta af glæpasögum, inn-
lendum sem erlendum, því hann telur
að hugsast geti að þessi beinafundur
tengist glæpsamlegu athæfi.
DNA-rannsóknin mun að talsverðu
leyti skera úr um hver þessara til-
gátna sé líklegust. Rannsóknin er tal-
in taka nokkra mánuði.
Beinafundur í húsi norðan-
vert við Skólavörðuholt
Sá atburður varð hinn
27. maí sl. að lær-
leggur, sköflungur og
sennilega upphand-
leggsbein fundust
undir þakskeggi í húsi
frá 1920. Vilborg Auð-
ur Ísleifsdóttir, eig-
andi hússins, ræðir við
Guðrúnu Guðlaugs-
dóttur um þennan
beinafund, en hún og
blaðamaður komu á
vettvang rétt eftir að
beinin fundust.
Morgunblaðið/Arnaldur
Vitastígur 20 í Reykjavík, þar sem bein fundust í holrúmi milli sperra og
gafls fyrir nokkrum dögum þegar unnið var við endurbætur á húsinu.
Frændsystkinin Vilborg Ísleifsdóttir og Steinþór Stefánsson skoða um-
merki við fundarstaði beinanna undir þakskeggi hússins.
gudrung@mbl.is
„ÞAÐ hefur verið mikil gerjun á
háskólastiginu en það er enn að-
eins komin takmörkuð reynsla á
lagarammann. Rammalögin um
háskóla eru tiltölulega ný, frá
árinu 1997, og á grundvelli þeirra
voru lögin um ríkisháskóla gerð,“
segir Tómas Ingi Olrich mennta-
málaráðherra um þá umræðu sem
í gangi er um breytingar á fjár-
skipulagi ríkisháskólanna. „Það er
full ástæða til þess að fagna þess-
ari gerjun en við hér í ráðuneytinu
höfum ekki haft uppi neinar sér-
stakar hugmyndir um endurskoð-
un laganna. Það hefur verið okkar
afstaða að það væri æskilegt af fá
meiri reynslu af lögunum áður en
metið væri hvort ástæða væri til
breytinga.“
Guðfinna S. Bjarnadóttir, rekt-
or Háskólans í Reykjavík, og Run-
ólfur Ágústsson, rektor Við-
skiptaháskólans á Bifröst, hafa
bæði ljáð máls á því að stjórnvöld
ættu að endurskoða rekstrarfyr-
irkomulag ríkisháskólanna. Sagði
Guðfinna kosti þess að breyta há-
skólunum í sjálfseignarstofnanir
marga.
„Listaháskóli Íslands er reynd-
ar sjálfseignarstofnun, sem bygg-
ist alfarið á opinberum framlög-
um, og það fyrirkomulag hefur
reynst ágætlega,“ segir Tómas
Ingi. Hann segir þá umræðu sem
farið hefur fram síðustu misseri
um samkeppnishæfni háskóla
gagnlegan og eðlilegan aðdrag-
anda að endurskoðun laganna um
háskóla.
Hann segir að í vetur hafi
menntamálaráðuneytið farið ná-
kvæmlega yfir fjárstreymi til há-
skólanna, sem og aðrar tekjur ein-
stakra skóla. „Útkoman hefur
verið greind og sundurliðuð með
sambærilegum hætti,“ útskýrir
Tómas Ingi. „Þessar upplýsingar
gefa ráðuneytinu glögga mynd af
sérstöðu einstakra skóla og nýt-
ingu opinberra framlaga til þeirra.
Þetta auðveldar allan samanburð
og nýtist vel í stefnumótun.“
Menntamálaráðherra um rekstur ríkisháskólanna
Ekki tímabært að endur-
skoða lög um háskólaFASTEIGNABLAÐIÐfylgdi Morgunblaðinuí gær og mun eft-
irleiðis fylgja mánu-
dagsblaðinu en hingað
til hefur því verið
dreift á þriðjudögum.
Af því tilefni gátu
landsmenn nálgast
frítt eintak af blaðinu
á öllum lausa-
sölustöðum út um allt
land á meðan upplag
entist. Auk þess
dreifðu vaskar sveitir
ungmenna blaðinu
meðal gesta Kringl-
unnar og Smáralindar
og var því vel tekið. Á
myndinni má sjá fríð-
an flokk við stafla af
blöðum sem enduðu í
höndum lesenda. Morgunblaðið/Sverrir
Fasteignablað Morgun-
blaðsins á mánudögum