Morgunblaðið - 03.06.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Lindarsmári 37
Opið hús í dag
Afar snyrtileg 105 fm, 4 herbergja íbúð á tveimur hæðum í
barnvænu umhverfi í Lindasmára. Íbúðin er á 3. hæð. Parket á
stofu, flísar á baði. Góð herbergi á efri hæð. Suður svalir.
Verð 14.8 millj. (4971)
Ásdís og Árni Stefán taka á móti þér
milli kl. 19:00 og 21:00 í kvöld.
Það er gott að búa í Kópavogi!
Opið virka daga kl. 9-18
laugard. kl. 12-14
Skúlagata 17
Sími 595 9000
Fax 595 9001
holl@holl.is
www.holl.is
HREYSIÐ, sem íraski Kúrdinn
Hakim Osman kallar heimili sitt í
borginni Kirkuk, lítur ekki út fyrir
að vera eitthvað sem menn séu lík-
legir til að berjast um. Gólfið er
ómáluð steinsteypa, glerið í glugg-
unum brotið og í hverfinu heyrast oft
byssuhvellir. Þar ríkir mikil spenna.
En fyrir átta árum rak stjórn Sadd-
ams Hussein Osman og fjölmarga
aðra Kúrda burt úr Kirkuk eingöngu
vegna þess að þeir voru Kúrdar.
Osman grætur þess vegna af
þakklæti í garð bandarískra her-
manna sem lögðu stjórn Saddams að
velli: í kjölfarið flúðu margir arab-
ískir Írakar úr húsum sem Kúrdar
áttu áður en ofsóknir Saddams gegn
hinum síðarnefndu hófust. „Þeir eru
frelsarar okkar, aðeins Guð er þeim
fremri,“ segir Osman um Banda-
ríkjamenn.
Kúrdíska flóttafólkið gerir ekki
miklar kröfur, oft eru kofarnir úr leir
og opin skolpræsi í götunni. En fyrir
þá sem hefur árum saman verið út-
skúfað og hafa þurft að sætta sig við
útlegð í framandi héruðum eru kof-
arnir tákn þess að þeir eigi sér til-
verurétt í þjóðfélaginu. Þarna eru
heimahagarnir.
Osman, sem er 73 ára, sneri fyrir
rúmum mánuði heim ásamt eigin-
konu, bækluðum syni þeirra og
barnabarni sem hefur misst foreldra
sína. Þeim finnst að þau hafi nú loks
endurheimt sjálfsvitund sína. „Ég
kyssti jörðina, ég var svo hamingju-
söm,“ segir eiginkona Osman,
Jamra. Hún segist geta kysst hjól-
barðana á farartækjum her-
mannanna bandarísku.
Annar Kúrdi, hinn 58 ára gamli
Abdulbaqi Osman Abdullah, var á
sínum tíma rekinn úr starfi hjá olíu-
vinnslufyrirtæki í Kirkuk. Fyrir
tveimur árum þvinguðu Baath-menn
hann og sjö manna fjölskylduna til að
selja íbúðarhúsið og matvöruverslun
sem hún rak. Abdullah segist vilja
verja því sem eftir sé ævinnar í Kirk-
uk. „Ef komið verður á laggirnar við-
unandi ríkisstjórn mun hún leyfa
okkur að snúa aftur heim. Ef hún
getur ekki gefið okkur hús þá það,
við látum okkur nægja tjald.“
Sumir arabískir Írakar hafa flúið
úr Kirkuk af ótta við vopnuðu átökin
sem hafa verið í austurhluta borg-
arinnar á hverri nóttu. Konur, börn
og aldrað fólk halda sig innandyra en
vopnaðir arabískir unglingar eltast
við Kúrda sem hafa snúið aftur og
lagt undir sig mannlaus hús. Þrír
menn féllu sl. sunnudag, einn þeirra
var ráðgjafi á vegum Bandaríkja-
manna og var hann að reyna að róa
aðra Kúrda í hverfinu.
Höfuðstaður Kúrda
síðustu aldirnar
Íraskir Kúrdar líta á Kirkuk sem
höfuðstað sinn og þar voru þeir um
margra alda skeið þorri íbúanna. En
Saddam vildi treysta ítök sín í Kirk-
uk, einni mestu olíuborg landsins,
með því að flytja þangað araba sem
hann treystir betur en Kúrdunum.
Bandaríska hernámsliðið í borginni
reynir nú með erfiðismunum að
koma í veg fyrir að aröbunum sé
fleygt út með valdi. Fórnarlömb
nauðungarflutninga Saddams telja
hins vegar að þar sem Kúrdar börð-
ust með Bandaríkjamönnum sé tími
kominn til að þeir fái sitt lögmæta
herfang.
Yfirmenn hernámsliðsins hvetja
Íraka sem misst hafa heimili sín,
núna og á undanförnum áratugum,
til að sýna þolinmæði meðan verið sé
að rannsaka hver eigi mestan rétt á
hverju. En jafnframt er þeim orðið
ljóst að bandalagið við Kúrda hefur
valdið því að margvíslegar hættuleg-
ar væntingar hafa verið skapaðar.
Og bandarísku hermennirnir standa
frammi fyrir flókinni lögfræðilegri
þrætu þegar arabar sem hrakist hafa
á brott í stríðinu ráðast að næturlagi
inn í hús sem Kúrdar hafa lagt undir
sig, þrætum sem ekki er hægt að
leysa fyrr en dómstólar og lögregla
landsins hafa aftur tekið til starfa.
En stjórnendur Kúrdahéraðanna
sem eru staðráðnir í að fara með yf-
irstjórn Kirkuk þegar nýtt fyrir-
komulag sambandsríkis hefur tekið
við í Írak líta svo á að þeir verði að
snúa strax við þeirri þróun sem
Saddam hratt af stað með nauðung-
arflutningunum. Kúrdar með rætur í
Kirkuk verði að snúa heim svo að
þjóðarbrotið geti gert kröfu til borg-
arinnar.
Þrátt fyrir þakklætið í garð
Bandaríkjamanna fer óánægja með-
al Kúrda fer vaxandi, þeim finnst að
leysa verði vandann tafarlaust.
Helstu borgirnar á Kúrdasvæðunum
í norðri, sem nutu í reynd sjálfstjórn-
ar undir vernd Bandaríkjamanna og
Breta síðustu 12 ár valdaferils Sadd-
ams, eru Irbil og Sulaymaniyah.
Kirkuk var hins vegar áfram undir
yfirráðum Bagdad-stjórnarinnar þar
til Saddam var steypt í apríl. Stjórn-
völd í sjálfstæðu Kúrdahéruðunum
sáu um 250.000 flóttamönnum frá
Kirkuk og næsta nágrenni hennar
fyrir húsaskjóli síðustu árin. En nú
segja sumir embættismenn í Irbil og
Sulaymaniyah að Bandaríkjamenn
verði að finna lausn á vanda flótta-
fólksins þegar í stað eða hafa sig á
brott.
„Stjórnin sem rak þá burt er ekki
lengur til og hvorki þeir né ég skilja
hvers vegna þeir geta ekki snúið
heim,“ sagði Nasreen Mustafa Si-
deek, yfirmaður endurreisnar og
þróunar á svæðinu. „Tilfinningarnar
eru á suðupunkti, ef ekki verður tek-
ið á vandamálinu mun það verða afar
hættulegt jafnt fyrir Bandaríkja-
menn sem Íraka.“ Hún sagði að mál-
ið snerist um réttlæti en ekki olíuna í
lindunum við Kirkuk. Þegar búið
væri að leiðrétta ranglætið að baki
brottrekstri Kúrdanna ættu þeir og
arabískir Írakar að geta komið sér
saman um sanngjarna skiptingu á
auðlindum sem tilheyra öllum Írök-
um, að sögn Sadeek.
Kona, börn og
AK-47-rifflar
Oft þurfa bandarískir hermenn á
eftirlitsferð að kveða upp á staðnum
eins konar bráðabirgða-úrskurð í
deilum um hús og aðrar eignir milli
Kúrda og arabískra Íraka. Og þá
geta mannúðarsjónarmið ráðið ferð-
inni fremur en lög. „Þegar kona og
börnin hennar standa andspænis
hópi af náungum með AK-47-riffla
tökum við í níu af hverjum tíu til-
fellum afstöðu með henni,“ segir
William Mayville, ofursti og yfirmað-
ur hernámsliðsins í Kirkuk.
Sami Abdul Rahman, aðstoðarfor-
sætisráðherra stjórnar Kúrda í Irbil,
segist óttast að Bandaríkjamenn
skilji ekki hve mikilvægt flótta-
mannavandamálið og tilraun Sadd-
ams til að gera Kirkuk að arababorg
séu. „Þetta er eins og hnífur í harta
okkar og ekkert veldur okkur jafn
miklum þjáningum og það að þurfa
að halda áfram að þjást vegna harð-
stjórnarinnar,“ sagði hann.
Rahman gagnrýndi Bandaríkja-
menn fyrir að stöðva kúrdíska flótta-
menn sem vilja komast aftur til Kirk-
uk og annarra borga sem þeir voru
reknir frá í valdatíð Saddams. Með
þessu væru Bandaríkjamenn óbeint
að hvetja arabíska Íraka til að halda
aftur til borganna og leggja á ný und-
ir sig eignir Kúrda. Aðrir embætt-
ismenn segja að vissulega skilji þeir
vel að ekki sé hægt í einni svipan að
leysa öll vandamál sem Saddam
skildi eftir sig en kröfur hinna brott-
reknu um að fá aftur heimili sín séu
mikilvægari en allt annað.
Baath-flokkur Saddams sá til þess
að erfitt væri að sanna beinlínis með
skjölum og öðrum heimildum að
Kúrdarnir hefðu verið reknir á brott
með ólöglegum hætti og þvingunum.
Oft var Kúrdum hótað fangelsisvist
ef þeir undirrituðu ekki yfirlýsingu
um að þeir yfirgæfu heimili sín af
fúsum og frjálsum vilja. Síðan var
eignin oft seld aröbum sem fengu
fyrir henni lögmætt afsal. Margir
Kúrdar áttu auk þess ekki húsin sem
þeir voru reknir úr og þá eru þeir
ekki aðeins örsnauðir að veraldleg-
um eignum heldur einnig vonum.
L.A. Times/Brian Vander Burg
Karwan Adnan, 15 ára kúrdískur flóttamaður, í fótbolta í flóttamannabúðum við Kúrdaborgina Irbil í Írak.
„Við látum
okkur þá
nægja tjald“
Kúrdar sem reknir voru frá Kirkuk
í tíð Saddams vilja snúa heim. En
Írakar sem keyptu hús af stjórnvöld-
um neita að láta þau af hendi
The Los Angeles Times.
’ Konur, börn ogaldrað fólk halda sig
innandyra en vopn-
aðir arabískir ung-
lingar eltast við
Kúrda sem hafa snú-
ið aftur og lagt undir
sig mannlaus hús. ‘
FYRIR 21 ári földu 17 byssumenn,
allt íslamskir öfgamenn, sig á bak
við pálmatré við bæinn Dujail og
biðu þess að geta ráðist á bílalest
sem fór hjá. Þeir gerðu árás og
drápu fjölda manna en sá sem þeir
ætluðu að myrða komst undan. Upp
frá því gekk Saddam Hussein, sá
sem átti að verða fórnarlamb árás-
armannanna, úr skugga um að hið
ríka þorp sjía-múslíma, þar sem
árásin átti sér stað, fengi tilræðið
rækilega borgað.
Frá árinu 1982, þegar árásin var
gerð, hafa íbúar þorpsins Dujail
ekki þorað að tala um atburðinn.
Aðeins nú þegar Saddam og rík-
isstjórn hans hefur verið hrakin frá
völdum tala íbúarnir um daginn
sem breytti lífi þeirra.
Í kjölfar árásarinnar komu menn
Saddams til baka og eyðilögðu alls
99.000 hektara pálma- og ávaxta-
trjáa, aðaltekjulind þorpsbúa í
Dujail. Refsingin sem þorpsbúarnir
sjálfir, sjítar sem oftar en ekki voru
fórnarlömb ofsa Saddams og
súnnítastjórnar hans, fengu var
hins vegar verri. Menn Saddams
söfnuðu um 1.500 íbúum Dujail
saman og fluttu þá á brott. Þar á
meðal voru 375 konur, unglingar,
börn og gamalmenni tekin og lokuð
inni allt til ársins 1986. Ungu kon-
urnar voru margar pyntaðar
grimmdarlega til að játa að bræður
þeirra og feður væri meðlimir í al-
Dawa, íslömskum andspyrnuhópi.
Enginn byssumannanna 17 var
handtekinn. Sumir voru drepnir í
átökum við öryggisverði í kjölfar
árásarinnar en aðrir flúðu til Íran
og sneru einungis aftur fyrir tveim-
ur vikum. Eftir að Saddam fór frá
hafa íbúar bæjarins fundið til-
skipun frá forsetanum í höf-
uðstöðvum írösku leyniþjónust-
unnar þess efnis að 147 menn úr
þorpinu, allt niður í 13 ára börn,
skyldu hengdir. Þorpsbúar reyna
nú að komast að því hvar þessi
fórnarlömb reiði Saddams eru graf-
in og vonast til að ástvinir þeirra
reynist vera í einhverjum hinna
mörgu fjöldagrafa sem nú finnast í
Írak.
Frá því að Saddam var hrakinn
frá völdum hafa sögur af grimmd-
arverkum hans gengið fjöllum
hærra. Saga íbúa Dujail er ein
þeirra.
Þorpsbúar segjast hins vegar
stoltir af því að fyrsta morðtilræðið
gegn Saddam hafi átt sér stað í
bænum þeirra.
Það er samt dapurlegt að heim-
sækja Dujail í dag. Ávaxta- og
pálmatrén eru horfin og margir
þeirra sem hurfu í valdatíð Sadd-
ams munu aldrei snúa til baka.
Fengu að
kenna á reiði
Saddams
Dujail. AP.
AP
Sheik Faris Amin, einn byssumannanna 17 sem reyndu að myrða Saddam
Hussein árið 1982, með móður sinni Safiya Ahmed. Hún missti fjögur
barna sinna í hefndaraðgerðum Saddams og var send í sjö ára fangelsi.