Morgunblaðið - 08.06.2003, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 8. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TVEIR af áhrifamestumönnum í bandarískumfjölmiðlum og aðalrit-stjórar The New YorkTimes, Howell Raines og
Gerald M. Boyd, sögðu af sér á
fimmtudag og blaðið gengur nú í
gegnum mikinn hreinsunareld. Und-
irmenn ritstjóranna saka þá um að
hafa sýnt ofríki og ótti hafi ríkt á
skrifstofum blaðsins við að segja eða
gera eitthvað sem ef til vill þóknaðist
ekki æðstu mönnum. Óánægðir
starfsmenn kölluðu sín á milli Raines
og Boyd og tryggustu liðsmenn
tvíeykisins „talibanana“, að því er
keppinautar blaðsins hafa nú eftir
nafngreindum og nafnlausum starfs-
mönnum The New York Times.
Blaðið fjallaði um málið í leiðara á
föstudag og sagði þar að blaða-
mennska gæti aldrei orðið fullkomin
fremur en önnur mannanna verk.
Mestu skipti þó að reyna stöðugt að
bæta vinnubrögðin og stefna á full-
komnun. Nú hefðu aðstæður þvingað
blaðið til að hefja ærlega sjálfsrann-
sókn sem myndi reynast gagnleg
þegar upp væri staðið. Minnt var á
að á ritstjóraferli Raines og Boyds
hefðu verið unnir miklir sigrar „en ef
til vill hafa þeir gert okkur of sjálfs-
örugg, of sannfærð um að framtíðin
myndi einfaldlega færa okkur enn
fleiri slíka“.
Lítil áhrif?
Uppsagnirnar og aðdragandi
þeirra eru mjög til umfjöllunar í fjöl-
miðlum. En hver verða áhrifin til
langframa og er um reiðarslag að
ræða fyrir The New York Times?
Ekki segja fjármálasérfræðingar,
þeir benda á að verð á hlutabréfum í
útgáfufyrirtækinu hafi lítið breyst
og auglýsendur virðist yfirleitt ekki
hafa miklar áhyggjur. „Þeir einu
sem hafa tapað sér út af þessu eru
fjölmiðlarnir sjálfir,“ segir Jon
Mandel sem rekur auglýsingamiðl-
unina MediaCom. „Fjölmiðlarnir
detta alltaf öðru hverju í það að út-
deila sjálfum sér svipuhöggum með
þessum hætti.“
Tíminn mun leiða í ljós hvort
Mandel og starfsbræður hans hafa
rétt fyrir sér. En þeir Raines og Bo-
yd hafa legið undir þungu ámæli eft-
ir að upp komst um ritstuld og blekk-
ingar ungs blaðamanns, Jaysons
Blairs sem hlaut skyndilegan frama í
skjóli ritstjóranna tveggja. Hann
reyndist hafa spunnið upp viðtöl við
fólk sem hann hafði aldrei hitt og
notað sér efni sem hann fann í öðrum
fjölmiðlum. Grunsemdir og viðvar-
anir annarra blaðamanna og jafnvel
fréttastjóra vegna aðferða Blairs
voru hunsaðar þar til bólan sprakk
er annað blað kom loks upp um hann.
Blair var látinn fjúka í lok apríl en nú
hafa æðstu yfirmenn hans á rit-
stjórninni axlað ábyrgð á gerðum
hans.
Raines tók við stjórnartaumunum
nokkrum dögum áður en hryðju-
verkamenn réðust á New York og
Washington 11. september 2001 og
gerði Boyd að sinni hægri hönd og
næstráðanda á ritstjórninni, að sögn
The Los Angeles Times. Frásagnir
N. Y. Times af þeim hörmungar-
atburðum og eftirleiknum þóttu
sýna að snjallir og duglegir menn
væru teknir við starfinu. Í ritstjóra-
tíð þeirra hefur blaðið átta sinnum
fengið hin eftirsóttu Pulitzer-verð-
laun fyrir góða fréttamennsku, flest
vegna frétta í tengslum við 11. sept-
ember.
Gamalt í hettunni
Stórblaðið The New York Times
er 152 ára gamalt dagblað. Það er
yfirleitt talið eitt virðulegasta blað
landsins og leggur línurnar fyrir
fréttaflutning í Bandaríkjunum af
helstu þjóðmálum og tíðindum á
alþjóðavettvangi þótt önnur blöð hafi
meiri útbreiðslu. Hvort sem er í
milljónaborgunum eða sveitahéruð-
um vita þeir sem fylgjast með innan-
landsatburðum og alþjóðamálum að
The New York Times fer ekki með
eitthvert fleipur. Eða það hafa menn
a.m.k. talið sig geta fullyrt með
nokkurri vissu.
Dyggir repúblikanar hafa þó lengi
haft horn í síðu blaðsins og sagt það
hallt undir demókrata, sumir hinna
fyrrnefndu opna aldrei The New
York Times og eru sannfærðir um að
þar sé allt litað af róttækum sjónar-
miðum 68-kynslóðarinnar og jafnvel
enn verra fólks. The New York Tim-
es var heldur andvígt stríðinu í Írak
og varð sú afstaða til þess að efla
raddir sem sögðu ritstjórana ekki
vera nægilega þjóðholla. Þeir græfu
undan samheldni þjóðarinnar á ör-
lagastundu.
Andstæðingar blaðsins á hægri
vængnum segja nú að áföllin síðustu
vikurnar séu bein afleiðing af hroka,
öfgafullri vinstristefnu og mis-
heppnuðum tilraunum stjórnend-
anna til að tryggja að á blaðinu sé
þess gætt að mismuna fólki ekki eftir
hörundslit eða kyni. Blair og Boyd
eru báðir blökkumenn og Boyd ritaði
á sínum tíma frægan greinaflokk um
hlutskipti svartra Bandaríkjamanna
í samfélaginu.
Raines er hins vegar hvítur og
Suðurríkjamaður að uppruna. Hann
neitar því að hafa ráðið menn í störf
vegna litaraftsins, hæfileikarnir,
meintir eða raunverulegir, hafi ráðið
valinu. Á starfsmannafundi fyrir
skömmu var rætt um Blair og þá
sagði Raines hins vegar: „Þið hafið
fullan rétt á að spyrja hvort ég, sem
hvítur maður frá Alabama, með mín-
ar eindregnu skoðanir [á kynþátta-
málum], hafi gefið honum of mörg
tækifæri. Þegar ég spyr sjálfan mig í
einlægni er svarið játandi.“ Sjálfur
segist Blair mjög mæddur yfir því að
ritstjórarnir hafi orðið að hætta
vegna þess sem hann gerði.
Raines hefur lagt áherslu á skel-
egga fréttamennsku og sagði á
fimmtudag að Times myndi ekki
hvika frá stefnu þar sem sannleik-
urinn væri leiddur vægðarlaust í
ljós. Sama ætti við um þá stefnu að
reyna með mannaráðningum að
tryggja að liðsafli ritstjórnarinnar
væri fjölskrúðugur með tilliti til
kyns, þjóðernis og kynþáttar. Þá
væru meiri líkur á að dregin væri
upp heimsmynd sem væri í samræmi
við veruleikann en ekki í anda gagn-
rýnenda blaðsins.
„Fjölbreytni er ekki eitthvað sem
okkur finnst notalegt að sjá heldur
er hún okkur nauðsynleg,“ sagði
hann. Boyd var líklega áhrifameiri
en nokkur annar blökkumaður i
blaðaheiminum vestra og brotthvarf
hans því áfall fyrir blökkumenn
vestra. Formaður samtaka svartra
blaðamanna gagnrýndi aðgerðir
blaðsins og sagði margra svarta
blaðamenn velta því fyrir sér hvort
Times hefði nú gengið of langt í til-
raunum sínum til þess að bæta orð-
sporið.
Reyndir fréttamenn benda einnig
á að Times, The Washington Post og
fleiri virtir fjölmiðlar hafi ekki bein-
línis þotið upp til handa og fóta síð-
ustu áratugina og ráðið blökkumenn,
fólk frá Rómönsku Ameríku eða kon-
ur til að vinna við fréttamennsku.
Arthur Sulzberger, stjórnar-
formaður útgáfufyrirtækisins, mun
fyrir nokkrum dögum hafa gert sér
grein fyrir því að ef blaðið ætti að
halda trúverðugleika sínum yrðu rit-
stjórarnir að fá reisupassann. Þetta
hafi orðið niðurstaða hans eftir að
hafa sjálfur rætt við nokkra hátt-
setta menn á ritstjórninni á þriðju-
dag. Ljóst er að þeir vörðu ekki rit-
stjórana tvo og Sulzberger áttaði sig
á því að ekki yrði hægt að bæta and-
ann á blaðinu nema mennirnir tveir
hyrfu á braut. Tilraunir Raines og
Boyds til að halda fundi með starfs-
mönnum og finna lausn mistókust al-
gerlega. Stuðningurinn við þá var
nær enginn.
Sakaðir um ofstýringu
Raines er sextugur en Boyd 52
ára. Þótt ritstjórarnir tveir hafi náð
miklum árangri var hranalegur
stjórnunarstíll þeirra afar umdeildur
og einkum fannst reyndum frétta-
stjórum erfitt að sætta sig við að að
stöðugt væri horft yfir öxlina á þeim.
Mörgum blaðamönnum gramdist
auk þess mjög að ritstjórarnir
skyldu ekki útskýra hvers vegna
Blair, sem er 27 ára, var hækkaður í
tign og látinn skrifa um mikilvæg
efni þrátt fyrir að fréttastjórar
mæltu eindregið gegn því. Hann var
þegar búinn að fá kröftuga áminn-
ingu vegna vafasamra vinnubragða
frá æðstu mönnum en þeir ákváðu að
fyrirgefa honum.
Blair var afkastamikill en alræmd-
ur fyrir fljótfærni og ónákvæmni,
margir töldu á hinn bóginn að hann
væri gæddur þeim nauðsynlega eig-
inleika blaðamanns að vera með svo-
kallað fréttanef. Aðrir eru kuldalegri
í umsögn sinni, segja að hann hafi
verið slyngur að koma sér í mjúkinn
hjá mönnum og ávallt gætt þess að
hlæja að bröndurum ritstjóranna.
Einn fréttastjóranna, Jonathan
Landman, var orðinn langþreyttur í
fyrra og sendi ritstjórunum þá tölvu-
skeyti: „Það verður að láta Jayson
hætta að skrifa í Times. Strax.“ En
ekkert gerðist og Blair hélt áfram að
feta sig upp metorðastigann.
Eftir að ljóstrað var upp um að-
ferðir Blairs urðu menn æ djarfari í
að gagnrýna yfirboðara sína, einnig
senda þeir hver öðrum tölvuskeyti
með hvössum og stundum háðsleg-
um ummælum. Rætt var um það bak
við tjöldin hvað Raines væri reig-
ingslegur, oft eitraður í aðfinnslum
sínum, hann dekraði við suma undir-
menn en hefði hrakið á brott nokkra
hæfa blaðamenn.
Fleiri deilumál komu upp en Blair-
málið. Nokkrum vikum eftir að skýrt
var frá því í langri og opinskárri
grein í blaðinu að Blair væri hættur
kom í ljós að landsþekktur og verð-
launaður fréttaritari á blaðinu, Rick
Bragg, hafði skrifað af mikilli inn-
lifun um málefni rækjusjómanns í
Suðurríkjunum án þess að hafa
nokkurn tíma stigið um borð í bát
mannsins. Bragg fékk annan mann á
staðnum til að afla efnis sem hann
setti síðan eigin nafn við. Bragg full-
yrti að aðferðir af þessu tagi væru al-
þekktar og fjölmargir blaðamenn
notuðu þær. Þessi vörn hans fór aft-
ur á móti fyrir brjóstið á vinnufélög-
unum og Bragg, sem Raines dáði
mjög, var að lokum látinn fara.
Stjórnaði leiðaradeildinni
Raines hóf störf á Times 1978 og
var árum saman fréttaritari í Wash-
ington en stjórnaði síðan deild er
annast leiðara og greinar þar sem
menn tjá viðhorf sín til þjóðmála.
Hann hafði því litla reynslu af frétta-
skrifum síðustu árin áður en hann
tók við nýja starfinu en þótti ekki
sýna mikla tillitssemi. „Þú hlustar
ekki, þú ógnar, þú hampar sumum á
kostnað annarra,“ sagði fréttamaður
sem reyndi að vara Raines við í byrj-
un maí.
Dæmi um ofríki Raines er að hann
bannaði tvisvar sinnum pistlahöf-
undi á íþróttadeild að segja skoðun
sína á máli golfklúbbs sem reyndist
sekur um karlkrembu. Konum var
úthýst í klúbbnum. Pistlahöfundur-
inn var ekki sammála þeirri stefnu
Raines að beita blaðinu af alefli í
málinu og knýja í gegn umbætur í
anda jafnréttis kynjanna.
Þurfti að hrista upp?
Aðrir sem til þekkja taka upp
hanskann fyrir Raines og segja óum-
deilt að hann sé mikill hæfileika-
maður. Enn þeirra, Peter Kilborn,
segir að Raines sé snillingur sem oft
hafi vísað mönnum rétta leið í skrif-
unum með einni afburða setningu.
„Honum fannst að hann væri að taka
við stjórn blaðs sem væri staðnað og
menn yrðu að hrista upp í starfsem-
inni. Og kannski var það ekki svo
staðnað og kannski gekk hann of
hart fram,“ segir Kilborn.
Harold Evans, sem á sínum tíma
var ritstjóri The Sunday Times og
The Times í London, skrifaði um rit-
stjóramálið í breska blaðið The Gu-
ardian á fimmtudag. Evans er höf-
undur bókarinnar „The American
Century“ og býr í New York. Hann
sagði í greininni að afsögnin væri
álíka áhrifamikil vestra og afsögn
drottningar myndi vera í Bretlandi,
svo mikilvægur þáttur væri The
New York Times í bandarískri fjöl-
miðlun og þjóðlífinu öllu. Raines
væri vissulega mikill hæfileikamað-
ur en hann sæist oft ekki fyrir þegar
honum væri mikið niðri fyrir og
fréttamat hans litaðist þá af skoð-
unum hans á einstökum málum.
Hlutlægnin færi forgörðum.
En vandinn væri að þegar í tíð for-
vera Raines, Joseph Lelyvelds, sem
nú tekur við ritstjórninni til bráða-
birgða, hefðu menn byrjað að slaka á
ákveðnum kröfum.
„Einu sinni myndi blaðið ekki hafa
birt nema með tvímælalausu sam-
þykki ritstjóra lítillækkandi ummæli
um einstaklinga, höfð eftir nafnlaus-
um heimildarmönnum. Þessi vinnu-
brögð hafa orðið æ algengari og jafn-
framt hneigðin til að líta svo á að gott
slúður sé góð blaðamennska, til að
rugla saman illgirni og einlægni.
Menn eru komnir á hálan ís, fyrst
vitna menn í nafnlausa heimildar-
menn og síðan fara þeir að skrökva
upp ummælum,“ segir Evans. Hann
hvetur Lelyveld til þess að snúa nú
við blaðinu á The New York Times.
Stórblað hreinsar
til í eigin ranni
AP
Arthur Sulzberger (lengst t.v.), formaður stjórnar útgáfufélags The New York
Times, ásamt ritstjórunum Howell Raines og Gerald Boyd (lengts t.h.) á leið til
fundar með starfsmönnum ritstjórnarinnar í maí. Þar var m.a. fjallað um mál
Jayson Blairs, blaðmanns sem varð uppvís að ritstuldi og öðrum blekkingum.
Aðalritstjórar The New York Times
höfðu glatað trausti undirmanna sinna
þegar þeir þurftu á því að halda
Jayson Blair
’ Þú hlustar ekki,þú ógnar, þú
hampar sumum á
kostnað annarra,
sagði fréttamaður
sem reyndi að vara
Raines við í byrjun
maí. ‘
KÖRFUKNATTLEIKS-
LIÐIÐ New Jersey Nets jafn-
aði metin í úrslitarimmu NBA-
deildarinnar við San Antonio
Spurs aðfaranótt gærdagsins.
Leikurinn fór 87-85 fyrir
New Jersey, en San Antonio,
sem var á heimavelli, hefði get-
að náð sigri með þriggja stiga
skoti á lokasekúndunum eftir
að hafa verið undir nánast allan
leikinn. Hvort lið hefur nú unn-
ið einn leik, en það lið verður
meistari, sem verður fyrra til
að vinna fjóra leiki.
Hetja New Jersey var bak-
vörðurinn Jason Kidd, sem
sýndi snilldartilþrif eftir slaka
frammistöðu í fyrsta leiknum.
Akkillesarhæll San Antonio
reyndist vítaskotin. Liðið hitti
aðeins úr 14 vítaskotum af 25
og missti boltann 22 sinnum.
Þriðji leikurinn verður í dag,
en næstu þrír leikir verða á
heimavelli New Jersey Nets.
New Jersey
jafnaði metin