Morgunblaðið - 08.06.2003, Side 15
sótt sprek langar leiðir út í skóg. Og
konur sitja í kófinu yfir opnum eld-
unum við að sjóða matinn.
Sjálfir sjá íbúar kampsins um
sorphreinsun. Ég verð eitt spurn-
ingamerki. Við skipuleggjum þetta
sjálfir og krakkarnir sem hafa heila
limi eru dugleg við framkvæmdina
einu sinni í viku. Safna sorpinu í
hrúgu í útjaðri kampsins og svo
kveikjum við í því. Ég sé konur að
þvo við eina vatnspóstinn í kampin-
um og krakka að sækja í hann vatn.
Maður veltir fyrir sér hvaða framtíð
öll þessi börn eigi, þau ófötluðu jafnt
sem þau fötluðu. Fæst eiga þau nema
eitt foreldri á lífi. Mörg þeirra bera
andleg sár ekki síður en líkamleg úr
stríðinu. Mörg hafa horft upp á sína
nánustu drepna eða nauðgað og limi
höggna af foreldrunum eða mátt þola
það sjálf. Sá sem helst hefur orð fyrir
viðmælendum mínum segir að verst
sé að þeir geti ekki sent börn sín í
skóla, hafi ekki efni á því. Þau eru
framtíðin, segja þeir. Í samtali okkar
kemur fram að ef samfélaginu í
kampinum áskotnaðist nú eitthvert
fé, þá mundu þeir líklega velja eitt
barn úr hverri fjölskyldu og senda
það í skóla. Það hefur þá betri mögu-
leika á að vinna.
Handalaus piltur, sem gengur með
mér um kampinn, kveðst hafa verið í
vinnu til að kosta yngri bróður sinn í
skóla þegar þeir komu og hjuggu af
honum báða handleggina. Bróðir
hans dó af ígerð sem hljóp í hans sár.
Nú getur hann engum hjálpað með
báða handleggi afhöggna upp undir
öxlum.
Myndarleg miðaldra kona heldur
hendi fyrir aftan bak. Hún er treg til
að rétta hana fram. Framhendin með
öllum fingrum hefur verið höggvin af
um mitt handarbakið. Af hverju? Af
því að hún ætlaði að reyna að kjósa
þegar efnt var til kosninga í landinu
1996. Þá komu þeir og hjuggu af
henni hendina. Til að hræða fólk frá
kjörstöðum.
Margir eru búnir að vera þarna í
fimm ár. Fyrst kom fólk frá ýmsum
erlendum hjálparstofnunum og
reyndi að liðsinna þeim eitthvað, en
fáir nú orðið. Jú, helst KFUM, sem
enn kemur færandi hendi, áréttar
einn.
Nú hafa þau heyrt að eigi að leggja
þennan kamp niður. Hvað þá? Ætli
þau verði þá ekki send út í sínar
heimabyggðir. Þar væru þau enn
verr sett. Hafa heyrt að norsk hjálp-
arsamtök hafi einhvers staðar uppi í
sveit byggt hús fyrir þeirra líka með
fjölskyldur. En á hverju gætu þau þá
lifað? Þá er betra að vera svona í einu
samfélagi, þar sem þó er hægt að tala
saman um málin. Eiga sitt samfélag.
Og þegar einhver deyr getum við þó
reynt að aðstoða fjölskyldu hans,
bætir einn við.
Ekkert til að linna þjáningar
Fyrir utan eitt hreysið situr mað-
ur. Hann segir að konan sín sé svo
kvalin að hún liggi bara fyrir. Þegar
hún kemur út segja þau mér að
margir haldi áfram að finna til í
stubbunum þar sem hendi eða fótur
voru, og þau hafi engin verkjalyf.
Margir búi við stöðugan sársauka.
Segja að fyrstu þrjú árin hafi sjálf-
boðasamtök lækna Medicins Sans
Frontiéres veitt þeim læknishjálp í
kampinum, en síðan ekkert. Sex eru
nýlega dánir og líka þrjú börn.
Þetta fólk situr í kring um mig,
haltir og handalausir, og ræðir blátt
áfam og af ljúfmennsku við mig.
Hvað er hægt að segja við svona fólk,
sem í rauninni ætlast ekki til neins
eða væntir neins af manni? Bið þá
bara um utanáskrifina til að senda
þeim greinina: Amputee Camp,
Aberdeen Road, Murray Town,
Freetown, Sierra Leone, West-Afr-
ica. Og þegar ég spyr um banka-
reikning fer leiðangur til að finna út
úr því og kemur með: War Affected
Amputee Association, Sierra Leone
Commercial Bank, A/C number
20321598, International Division.
Þegar ég kem heim bíða mín skila-
boð um að ég geti komist með lækn-
um í þyrlu út á land strax í býtið
morguninn eftir. Þá er ég enn svo
miður mín og heltekin af þessari upp-
lifun í Kampi aflimaðra að meðan við
bíðum á þyrluvellinum fer ég að
segja dr. Koka Rao, yfirlækni hjá
friðargæsluliðinu UNAMSIL, frá
þessari upplifun. Að mér hafi gengið
einna mest til hjarta að þetta fólk
skuli ekki einu sinni geta fengið nein
lyf til að deyfa sársaukann í afhöggn-
um stubbunum. Hafði raunar þegar
um kvöldið ausið þessu öllu yfir
framkvæmdastjóra liðsins, Steinar
Berg Björnsson. Mér var mikið niðri
fyrir. Dr. Koka Rao kvaðst ekki hafa
vitað af þessu en hann skyldi líta eftir
hvort þeir gætu eitthvað bætt úr. Og
í kvöldverðarboði eftir að ég var aft-
ur heim komin hvíslaði hann því að
mér að hann ætti stefnumót í Amput-
ee Camp daginn eftir. Heimkomin til
Íslands langaði mig að vita hvort eitt-
hvað hefði komið út úr því og sendi
honum orð.
Óvænt gleðitíðindi
Sem ég er að semja greinina berst
óvæntur og ánægjulegur póstur. Dr.
Koka Rao flytur mér þær gleðifréttir
að vikulega muni læknir og hjúkrun-
arkona koma í búðirnar og veita þeim
aflimuðu sjálfum almenna læknis-
þjónustu og lyf. Þar sem þetta verði
að gerast í sjálfboðavinnu og utan
vinnutíma muni þau koma á laugar-
dögum. Hann sendir mér skýrsluna
um heimsókn þeirra í kampinn, þar
sem segir:
„Í liðinni viku heimsótti ég með
hóp heilbrigðisstarfsfólks Amputee
Camp. Ávarpaði bæklaða fólkið og
sagði því að þessi heimsókn væri að
þínu frumkvæði, íslenska blaða-
mannsins Elínar Pálmadóttur, sem
hefði komið til þeirra nýlega. Ég út-
skýrði áhyggjur þínar um hagi
þeirra, sérstaklega hvað læknishjálp
varðar. Formaður þeirra útlima-
skertu var mjög snortinn af samúð
þinni í þeirra garð og þessu velviljaða
framtaki. Ég hef lagt fram skýrslu
okkar með ítarlegu og nákvæmu
mati á ástandinu og þeim aðstæðum
sem þetta útlimaskerta fólk býr við,
ásamt tillögum til framkvæmda-
stjóra okkar mr. Björnssons, sem er
mikill stuðningsmaður hvers kyns
aðgerða í mannúðarmálum.
Það gleður mig að geta sagt þér að
hann hefur veitt sitt leyfi til þess að
við veitum þessu aflimaða fólki al-
menna læknishjálp. Þannig að eld-
móður þinn, dýrmætar uppástungur,
eftirfylgni og framtak hafa borið
ávöxt svo að læknateymi með lækni
og hjúkrunarkonu mun koma í kamp-
inn vikulega til að veita bækluðum
læknishjálp og skylda þjónustu. Ég
trúi því að þessi þjónusta geri mikið
til að bæta heilbrigðisástandið í
kampinum. Heilbrigðisfræðsla og
meðvitund um heilbrigðismál mun
vissulega hafa jákvæð áhrif til að
bæta líðan þessa ólánsama fólks.“
Læknirinn lætur fylgja afrit af
skýrslunum um heimsóknina í kamp-
inn og hvað út úr henni hefur komið,
þar sem hann gerir alltof mikið úr
hlut íslenska blaðamannsins Elínar
Pálmadóttur, sem ekki verður tíund-
að hér frekar. Ég er bara himinglöð
og aðallega steinhissa. Þótt maður
blási út og tali þá mikið er maður
ekki vanur því að það hafi svo skjót
og mikil áhrif.
Í skýrslunum kemur fram að ætl-
unin sé að sinna þeim sem misst hafi
limi og veita þeim læknishjálp og lyf,
auk þess að leiðbeina og fræða um
hollustuhætti og hreinlætismál í
kampinum, sem komi þá öllum íbú-
unum til góða. Í neyðartilfellum geti
þeir þó veitt öðrum fyrstu hjálp og
beint þeim á sjúkrahús ríkisspítal-
anna. Þótt læknarnir og hjúkrunar-
konurnar ætli að leggja fram sína
vinnu í sjálfboðavinnu virðist samt
ekki liggja ljóst fyrir hvaðan fé til
dýrra lyfjakaupa muni koma, hvort
þeir hyggjast safna því og þá hvar.
Dr. Koka Rao, Medical Services,
UNAMSIL, Hotel Mammy Yoko,
Freetown, Sierra Leone gæti veitt
um það frekari upplýsingar ef ein-
hver hefði áhuga á stuðningi við útli-
maskerta fólkið í kampinum, vegna
hjálpartækja eða lyfja. Eins og sjá
má þá rennur manni enn til rifja
ástandið varðandi líf þeirra og limi.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. JÚNÍ 2003 15