Morgunblaðið - 08.06.2003, Page 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8. JÚNÍ 2003 29
notkun upplýsinga. Áðurnefndur hópur, sem skip-
aður var í varnarmálaráðuneytinu, gerði til dæmis
mikið úr skýrslu, þar sem því var haldið fram að
Muhammad Atta, einn af forsprökkum flugræn-
ingjanna, sem létu til skarar skríða 11. september
2001, hefði átt fund með íröskum leyniþjónustu-
manni í Prag snemma í apríl 2001. Þetta var notað
til að sýna fram á tengsl á milli Saddams Husseins
og hryðjuverkasamtakanna al-Qaeda þótt banda-
ríska alríkislögreglan, FBI, benti á að á sama tíma
hefði Atta verið á ferðalagi milli Flórída og Virg-
iníu og fyrir lægju kvittanir fyrir bílaleigubíl og
hótelgistingu til að sýna fram á það.
Upplýsingar og
notkun þeirra
Þegar Bush flutti
stefnuræðu sína í jan-
úar vísaði hann í
skýrslur breskra
leyniþjónustumanna þess efnis að Saddam Huss-
ein hefði reynt að kaupa „umtalsvert magn af
úrani í Afríku“ og færði þar með rök að því að
Írakar væru að reyna að smíða kjarnorkuvopn.
Greg Thielman segir Newsweek að þessar ásak-
anir hafi átt rætur að rekja til CIA, sem hafi kom-
ið fram með skjöl, sem áttu að sýna fram á að
Hussein hefði reynt að kaupa allt að 500 tonn af
úranoxíði frá Afríkuríkinu Níger. Sérfræðingar
utanríkisráðuneytisins hefðu komist að þeirri nið-
urstöðu að það væri hæpið að þetta stæðist og
komið því á framfæri við Colin Powell og veltir
Thielman því fyrir sér hvernig þetta hafi komist í
ræðuna. Síðar kom í ljós að skjölin voru fölsuð.
Afrískum stjórnarerindreka hafði tekist að selja
þau ítölskum leyniþjónustumönnum. Á skjölunum
var undirskrift manns, sem hafði hrökklast úr
stóli utanríkisráðherra Níger fyrir rúmum tíu ár-
um.
Bandarísk stjórnvöld litu svo á að helsta vís-
bendingin um að Írakar væru að smíða kjarn-
orkuvopn væri sú staðreynd að þeir hefðu á laun
flutt inn álpípur, sem nota mætti til að auðga úran.
Upplýsingum um þetta var lekið í New York Tim-
es og Dick Cheney varaforseti og Condoleezza
Rice, þjóðaröryggisráðgjafi Bandaríkjaforseta,
staðfestu síðan fréttina. Í Newsweek er rakið að
ýmsir sérfræðingar í stjórninni hafi haft efasemd-
ir og eftir að hafa rætt við sérfræðinga um kjarn-
orkumál komst bandaríska orkumálaráðuneytið
að þeirri niðurstöðu að pípurnar væru ekki af
réttri gerð til að nota í búnaðinn, sem notaður er
til að auðga úran. Sérfræðingar utanríkisráðu-
neytisins töldu að nota hefði átt pípurnar í skot-
palla fyrir eldflaugar og þær hefðu ekki verið
keyptar á laun heldur hefði pöntunin verið send á
Netinu. Thielman segir Newsweek að sérfræð-
ingar utanríkisráðuneytisins hafi látið Colin Pow-
ell hafa tvær skýrslur þar sem sýnt væri fram á að
engar traustar vísbendingar væru um að Írakar
hefðu að nýju hleypt af stokkunum kjarnorku-
áætlunum og þessi niðurstaða hefði verið sett
fram með afdráttarlausum hætti. Skýrslnanna
væri getið í leyniskjölum, en upplýsingum um þær
hefði verið sleppt í þeim gögnum, sem gerð hefðu
verið opinber.
Hans Blix, yfirmaður vopnaeftirlits Sameinuðu
þjóðanna, er í hópi þeirra, sem á undanförnum
dögum hafa gagnrýnt Bandaríkjamenn. Hann
hefur sérstaklega fundið að því hversu ótraustar
upplýsingar hann hafi fengið frá Bandaríkja-
mönnum og Bretum á meðan vopnaeftirlitið stóð
yfir. „Aðeins í þremur tilfellum fundum við nokk-
urn skapaðan hlut og í engu þeirra tilfella var um
að ræða gereyðingarvopn og það olli mér nokkru
uppnámi,“ sagði Blix í samtali við BBC. Blix lætur
af störfum síðar í þessum mánuði. Hann sagði fyr-
ir öryggisráði Sameinuðu þjóðanna að stjórn
Saddams Husseins gæti hafa falið gereyðingar-
vopn í Írak eða eytt þeim fyrir innrás Bandaríkja-
manna og Breta, en eftirlitsmenn sínir hefðu
hvorki fundið vísbendingar um að áætlunum um
framleiðslu gereyðingarvopna hefði verið fram
haldið eða hrundið af stað né að fyrir lægju birgðir
af slíkum vopnum. „Það þýðir ekki að slíkir hlutir
séu ekki til,“ sagði hann. „Það getur verið, enda
eru langir listar af hlutum, sem ekki hefur verið
gerð grein fyrir, en það er ekki réttlætanlegt að
hrapa að þeirri niðurstöðu að eitthvað sé til aðeins
vegna þess að ekki hafi verið gerð grein fyrir því.“
Tony Blair í
vandræðum
Ljóst er að Banda-
ríkjaþing mun fara of-
an í saumana á því
hvernig staðið var að
söfnun upplýsinga í aðdraganda Íraksstríðsins.
Það er hins vegar líklegra að þessi mál muni skaða
Tony Blair heldur en George Bush. Blair lagði
trúverðugleika sinn að veði og segir vikuritið The
Economist í leiðara í þessari viku að sannfæring
breska forsætisráðherrans í siðferðismálum eigi
það stóran þátt í fylgi hans að glati hann þeim trú-
verðugleika gæti hann átt erfitt uppdráttar næst
þegar hann sækist eftir trausti breskra kjósenda.
Upp hafa komið þrálátar ásakanir um að breska
stjórnin hafi látið laga upplýsingar að stefnu sinni
í Íraksmálinu, nú síðast í BBC á fimmtudagskvöld
þar sem því var haldið fram að breskir leyniþjón-
ustumenn hefðu verið látnir endurskrifa umdeilda
skýrslu um gereyðingarvopn minnst sex sinnum.
Í fréttinni var haft eftir heimildarmanni að á einu
stigi málsins hefði Blair beitt sér fyrir því sjálfur
að ákveðið yrði að umskrifa skýrsluna.
Efasemdirnar, sem hafa vaknað við það að eng-
in gereyðingarvopn hafa fundist í Írak enn sem
komið er, fara nú vaxandi og verður ýmislegt vatn
á myllu þeirra. Þar á meðal er spurt hvernig á því
standi að Bandaríkjamenn og Bretar hafi ekki
verið tilbúnir með lið til að leita gereyðingavopn-
anna dyrum og dyngjum um leið og átökunum
lauk í stað þess að byrja þá fyrst að safna liði til að
senda á vettvang. Bent hefur verið á að birgðir af
kjarnorkuúrgangi, sem Alþjóðakjarnorkustofn-
unin vissi af, hafi staðið óvarðar um skeið þegar
stjórn Husseins gufaði upp. Þetta aðgerðarleysi
sé sérstaklega eftirtektarvert í ljósi þess að í
glundroðanum við að stjórnin féll hafi verið mest
hætta á að slík vopn féllu í hendur hryðjuverka-
mönnum.
Það er ekki hægt að fullyrða að órannsökuðu
máli að breskir og bandarískir ráðamenn hafi vís-
vitandi beitt blekkingum og lygum til þess að af-
vegaleiða almenning. Það er hins vegar vitað að
slíkt framferði er ekki án fordæma. Daniel Ells-
berg, sem einna þekktastur er fyrir að hafa dregið
hin svokölluðu Pentagon-skjöl um Víetnam-stríð-
ið fram í dagsljósið árið 1969, gaf út bók undir
heitinu Leyndarmál á liðnu ári. Þar lýsir hann því
í þaula hvernig bandarísk stjórnvöld afvegaleiddu
þingheim, fjölmiðla og almenning vísvitandi um
gang mála í Víetnam-stríðinu.
Tæknilega stöndum við betur að vígi til að miðla
upplýsingum en Þúkidídes, en það er alveg jafn-
erfitt að þreifa sig áfram í upplýsingaþoku Íraks-
stríðsins í upphafi 21. aldar og það var í Pelops-
skagastríðinu fyrir tveimur og hálfu árþúsundi.
Morgunblaðið/Einar Falur
Kvöldsól yfir Skarðsheiði.
Þegar Bagdad var í
þann mund að falla
spurði Geoff Meade,
fréttamaður bresku
sjónvarpsstöðv-
arinnar Sky „hvort
þetta stríð myndi
komast á spjöld sög-
unnar fyrir að vera
fyrsta stríðið, sem
lyki án þess að
ástæðan fyrir því
hefði
fundist“.
Ástæðan er ekki
fundin enn.
Laugardagur 7. júní