Morgunblaðið - 08.06.2003, Blaðsíða 2

2 B SUNNUDAGUR 8. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ALLIR plötutitlar okkarhafa verið tilraunir tilað endurspegla tíðar-andann hverju sinni,það skeið sem gat af
sér lögin. Hail to the Thief (Dýrð
sé þjófnum) gengur út á þá lyk-
ilspurningu hvort fólkið ætli að
standa upp og neita að kyngja
þeim óleik sem ráðamenn eru að
gera heimsbyggðinni eða fela sig
innan veggja heimilis og bíða að-
gerðarlaust í von eða óvon um að
hlutirnir falli í rétt horf að sjálfum
sér.“ Það er Ed O’Brien, gítarleik-
ari einnar virtustu rokksveitar í
heimi Radiohead, sem á orðið á
hinum enda línunnar. Samtalið við
blaðamann Morgunblaðsins fór
fram fyrr í vikunni en tilefni þess
var að umrædd plata kemur út á
morgun. Fátt þykir markverðara í
tónlistarheiminum en þegar þessi
Oxford-sveit sendir frá sér plötu af
þeirri einföldu ástæðu að leit er að
annarri hljómsveit sem nýtur við-
líka hylli, jafnt hjá almenningi sem
skríbentum.
Beðið eftir OK2
En það er ekki tekið út með
sældinni að hafa gefið út meist-
araverkið – sem menn ýmist telja
vera The Bends eða OK Computer
– snemma á ferlinum, að það skuli
vera önnur eða þriðja plata sveitar
sem ennþá telur sig eiga nóg inni
og vera einungis skammt komin á
þroskabrautinni.
Og enn og aftur falla gagnrýn-
endur í þann fúla pitt að bera plöt-
una saman við meistaraverkin The
Bends og OK Computer og velta
sér upp úr þeirri forinni þar til
plássið er á þrotum og ekkert
svigrúm eftir til að ræða sjálft við-
fangsefnið, plötuna Hail To The
Thief, klárlega eina mikilvægustu
hljómplötu sem gefin er út á þessu
ári, hugsanlega yfir lengra skeið.
Þetta er engin OK Computer, gott
og vel. Slái þeir sem vilja á fingur
drengjanna fyrir það. En aðrir,
þar með taldir sjálfir liðsmenn
sveitarinnar, hafa alls engan
áhuga á að gera þá plötu aftur.
Þeirra hjartansmál hefur alltaf
verið að vaxa, þróa sig áfram,
reyna eitthvað nýtt, eitthvað ann-
að. En gjarnan hafa menn með-
vitað eða ómeðvitað túlkað það
sem viðleitni, tilraunir, til að vera
eitthvað annað, einhver annar. Allt
frá árdögum sveitarinnar hefur
þessum blessuðu Oxford-fimm-
menningum legið á hálsi að vera
undir of sterkum áhrifum frá öðr-
um. Í heimalandinu var fyrsti
smellur sveitarinnar „Creep“ af-
greiddur snarlega sem einhver
Nivana-stæling, og sveitin og lagið
náðu ekki vinsældum fyrr en Kan-
inn hafði lagt blessun sína yfir
það. Og svo þegar sveitin skipti
öllum að óvörum rækilega um gír
á Kid A, næstu plötu á eftir hinni
farsælu og rómuðu OK Computer,
þá fór enn að heyrast í þeim rödd-
um sem sögðu tónlist Radiohead
annars flokks útgáfu af annarri
samskonar, þá raftónlist sveita á
borð við Aphex Twin og Autechre.
Enn heyrast þessar raddir í um-
ræðunni um Hail to the Thief.
Gagnrýnandi NME eyðir t.a.m.
heilmiklu púðri í að furða sig á
hvers vegna sveitin bögglast við að
búa til eftirhermuraftónlist á með-
an hún leiðir hjá sér sérgrein sína,
grípandi og tilfinningaríkt popp-
rokk í anda áður umræddra horn-
steina, The Bends og OK Comput-
er. Hvers vegna að sóa slíkum
hæfileikum, er gjarnan spurt. Því-
lík sóun, þvílík minnimáttarkennd?
Af hverju ekki OK2?
En hvers vegna að hjakka í
sama farinu? Hvers vegna að gera
sömu plöturnar aftur?
Vægðarlaus sjálfsgagnrýni
„Hver einasta plata okkar hefur
verið svar við þeirri næstu á und-
an, sem við einhverra hluta vegna
eigum jafnan erfitt með að sætta
okkur við,“ segir pollrólegur og vel
máli farinn O’Brien. „Nú erum við
að gera upp Amnesiac, erum ekki
alveg nógu sáttir við hana, en það
viðhorf kann vel að breytast með
tímanum. Rétt eins og þegar við
tókum OK Computer og Kid A í
sátt.“
Kannski er það einmitt þessi
vægðarlausa sjálfsgagnrýni sem
gert hefur að verkum að sveitin
hefur aldrei farið þá leið sem til
hefur verið ætlast af henni, þeir
hrökkvi hreinlega í kút þegar þeir
skynja að þeir séu komnir í gömul
hjólför. En liðsmenn eru ekki ein-
asta gagnrýnir á sjálfa sig. Allt
síðan þeir komust til áhrifa hafa
þeir reynt hvað þeir geta til að
beita þessum áhrifum sínum á
uppbyggjandi máta og þeir eru fá-
ir tónlistarmennirnir í dag sem öt-
ulli eru og berorðari í þjóðfélags-
gagnrýninni. Og sjaldan eða aldrei
hefur þeim verið eins mikið niðri
fyrir og á nýju plötunni.
„Það er rétt, okkur lýst engan
veginn á blikuna. Við óttumst í
einlægni um framtíðina enda engin
furða því ráðamenn heimsins hafa
alið á þessum ótta, innprentað í
okkur tilfinningu um ótta og óör-
yggi í garð framtíðar, byggða á
fortíðaróttanum, biturri og blóð-
ugri reynslu mannkynsins.“
O’Brien segir þessa óttakenn-
ingu Radiohead sambærilega
þeirri sem Michael Moore leggur
fram í heimildarmyndinni Í keilu
fyrir Columbine.
„Við höfum orðið varir við að
fólk telji skilaboðin á plötunni and-
amerísk, að það telji George W.
Bush þjófinn sem getið er í titl-
inum, en það er ekki svo einfalt.
Við eigum ekki við neinn ákveðinn
þjóðarleiðtoga, heldur getur það
átt við alla vafasama valdamikla
ráðamenn og stjórnendur stórfyr-
irtækja. Þeir eru þjófarnir. Stel-
andi völdum og eignum fólksins.“
Framtíðinni líka?
„Nákvæmlega, vel orðað. Þjófar
sem eru að stela frá okkur fram-
tíðinni. Það er sannarlega eitthvað
til að óttast.“
Aðgerðarleysið verst
O’Brien segist vel gera sér grein
fyrir hvernig þessi hræðsluáróður
sveitarinnar kunni að virka á
menn: „Auðvitað hljómar þetta
eins og einhver samsæriskenning
soðin saman af langt leiddum
vænisjúklingum. En ég er þess
fullviss að við tölum fyrir munn
milljóna manna, fólks sem á fyrir
einhverra hluta sakir ekki eins
greiða leið að fjölmiðlum og við.
Það væri því í raun óábyrgt af
okkur að nýta ekki þá kærkomnu
stöðu sem við erum í sem lista-
menn.“
O’Brien segir þessi skilaboð
rista dýpra og ná lengra en að fel-
ast í titli plötunnar. „Það má vel
greina þau sem rauðan þráð í
gegnum plötuna allra. Þótt text-
arnir fjalli kannski á yfirborðinu
um eitthvað allt annað þá vísa ófá-
ir þeirra misjafnlega beint til
þessa megininntaks. Svo er það
náttúrlega tónlistin sjálf, hún end-
urspeglar á sinn hátt þennan ótta,
þessa togstreitu sem heltekið hef-
ur mannkynið og framtíð þess nú á
tímum.“
O’Brien segist þess fullviss að
listamenn geti lagt sitt af mörkum
til að breyta heiminum, þó ekki
væri nema með því að senda þau
skilaboð til fólks að það skipti höf-
uðmáli að taka afstöðu, láta sig
umhverfið, stjórnmálin og framtíð-
ina varða. „Verst af öllu er nátt-
úrlega að sitja aðgerðarlaus og
láta valta yfir sig. Ef við getum
hreyft þannig við fólki, vakið það
til vitundar um að rödd þess skipt-
ir máli þá er ætlunarverkinu náð.
Annars erum við engir pólitíkusar,
bara popparar sem ekki stendur á
sama.“
Ekki vill hann þó meina að þeir
líti á sjálfa sig sem predikara. „Við
erum ekki beint að upplýsa fólk,
heldur kannski frekar að veita
ákveðnum viðhorfum stuðning,
viðhorfum sem einhverra hluta
vegna eiga mjög undir högg að
sækja í nútímasamfélagi. Þannig
veitum við þessu fólki líka nauð-
synlegan styrk, látum það vita að
það standi ekki eitt í þessari bar-
áttu.“
O’Brien segist löngu hættur að
skilja markaðsráðandi fjölmiðla í
heiminum, skoðanir sem þeir miðli
séu svo algjörlega á skjön við þær
sem fólkið, í kringum hann hafi.
„Mér finnst allt hugrekki vera
horfið úr blaðamennsku. Það þorir
enginn lengur að viðra skoðanir
sem sigla á móti meginstraumnum
vegna þeirrar hættu við að vera
stimplaður öfgasinnaður eða
hættulega mikið á jaðrinum. Þetta
á ekki aðeins við þá blaðamenn
sem fjalla um alþjóðapólitíkina
heldur einnig tónlistarblaðamenn
og gagnrýnendur. Þeir lýsa allir
meira og minna yfir sömu einsleitu
og hættulausu skoðuninni. Auðvit-
að eru inni á milli mjög færir og
vandaðir blaðamenn sem fylgja
eigin sannfæringu og gefa öllum
hagsmunatengslum og valdatafli
langt nef. En upp til hópa er þetta
vel launað lið á mála hjá risafyr-
irtækjum sem teygja anga sína og
hagsmuni í allar áttir samfélags-
ins, blaðamenn sem vinna fyrir
Rupert Murdock og hans líka.
Fjölmiðlar hans lúta aðeins einu
lögmáli, sem er að selja nógu mik-
ið, græða eins mikinn pening og
hægt er, með öllum mögulegum
ráðum. Á slíkum fjölmiðlum eru
aldrei sagðar fréttir sem mögulega
gætu skaðað hagsmuni eig-
endanna. Ég er ekki að kenna
blaðamönnum þessara miðla um
slægleg vinnubrög, þeir eiga fárra
annarra kosta völ, vilji þeir halda
vinnunni.“
Aðspurður hvort hann starfi
ekki við viðlíka skilyrði, vel laun-
aður launþegi risafyrirtækis, út-
gáfurisans EMI, þá svarar O’Brien
því til að hann sé sem betur fer
það lánsamur að geta viðrað skoð-
anir sínar óáreittur; „kannski
vegna þeirrar óvenjulegu stöðu að
það þjónar fjárhagslegum hags-
munum vinnuveitanda míns að ég
og við séum við sjálfir og segjum
hvað okkur liggur á hjarta. Við
tækjum reyndar ekki annað mál.
En við áttum okkur alveg á þeim
forréttindum sem við njótum sem
vinsælir listamenn. Það eru mikil
forréttindi að geta viðrað skoðanir
sínar og listsköpun við fólk sem
vill hlusta og taka eftir.“
Unnið í anda The Smiths
Liðið er rétt um það bil ár síðan
vinnan við plötuna hófst. Það var í
febrúar 2002 sem Thom Yorke
fékk félögum sínum í hendur 3
geisladiska fulla af hugmyndum,
prufuupptökum og hálf- eða full-
kláruðum lögum. Sveitin tók tvo
mánuði í að melta efnið. Æfingar
hófust svo í maí og júní, en tón-
leikaferð í júlí setti strik í reikn-
inginn og plötugerð í salt. Það var
svo um haustið sem æfingar voru
teknar upp aftur og hljóðritunin
hófst svo fljótlega upp úr því. Í
það heila vörðu þeir sjö vikum í
hljóðverinu, bæði heima í Oxford-
skíri og í Hollywood, sem er stysti
tími sem hefur tekið sveitina að
gera plötu síðan fyrsta platan
Pablo Honey var tekin upp á
þremur vikum. Miðað við þessar
tvær, nýjustu og fyrstu, tók gerð
hinna heila eilífð, The Bends sex-
tán vikur, OK Computer hálft ár
og Kid A ár. O’Brien ítrekar þó, til
að gæta sanngirni, að taka beri
æfingartímann með að þessu sinni,
því öll hin skiptin æfði sveitin lög-
in í hljóðverinu, en nú mætti hún
fullæfð með lögin svo gott sem
klár, enda fullyrðir hann að hljóð-
ritanirnar á plötunni séu þær mest
lifandi sem sveitin hafi gert. „Vild-
um líka sanna fyrir sjálfum okkur
að við gætum unnið eins og fyr-
irmyndin okkar The Smiths.“
Sigur Rós og íslenska náttúran
O’Brien segir það lengi hafa ver-
ið á stefnuskránni hjá honum og
öðrum í sveitinni að heimsækja Ís-
land.
„Okkur dauðlangar í rauninni.
Allt síðan við vorum á tónleika-
ferðalagi með Sigur Rós og þeir
sögðu okkur frá fegurðinni og
kraftinum í náttúru landsins. Þeir
sögðu okkur líka frá því að það
jafnaðist ekkert á við það að fara í
siglingu að kvöldlagi og sigla með
vogskorinni strandlengjunni.“
O’Brien segist þess fullviss að
töfrarnir í tónlist Sigur Rósar eigi
rætur að rekja til náttúruaflanna,
að allan þennan kraft og tilfinn-
ingar í tónlist þeirra hljóti þeir að
einhverju að sækja í íslensku
náttúruna. „Það væri ekki amalegt
að geta sótt innblástur í slík öfl.
Við eigum örugglega eftir að leika
það eftir einn góðan veðurdag,
þegar við þörfnust slíks innblást-
urs.“
Hail to the Thief kemur út á
morgun mánudag. Sala á plötunni
hérlendis hefst á miðnætti í kvöld
sunnudag í verslun Skífunnar,
Laugavegi 26.
Dýrð sé þjófum framtíðar
Þeir taka sjálfa sig og tónlist
sína grafalvarlega og hafa
alltaf gert. Þeir eiga tvær af
rómuðustu plötum síðustu
áratuga en vilja síst af öllu
gera þær plötur aftur – og
aftur. Skarphéðinn Guð-
mundsson ræddi við Ed
O’Brien, gítarleikara Radio-
head, um sjöttu plötu sveit-
arinnar Hail to the Thief,
sem er beint til ráðamanna
heimsins, þjófa framtíðar-
innar.
AF EÐA Á: Radiohead-liðar vilja öðru fremur koma því til leiðar með tónlist sinni að fólkið taki afstöðu, segi já eða nei. Fyr-
irsæta sveitarinnar, Thom Yorke, sýnir og sannar hér að öllum brögðum er beitt til að koma skilaboðum áleiðis.
skarpi@mbl.is
ED O’BRIEN: „Við óttumst í einlægni
um framtíðina.“