Morgunblaðið - 10.06.2003, Blaðsíða 16

NEYTENDUR
16 ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
í
t
o
n
/
S
Í
A

F
I
0
0
7
1
0
6
Ingvar
Helgason notaðir bílarIngvar Helgason hf. · Sími 525 8000 · Sævarhöfða 2 ih@ih.is www.ih.is · opið virka daga kl. 9-18
TILBOÐSDAGAR
– hjá Ingvari Helgasyni á notuðum bílum dagana 11. – 20. júní
GÓÐIR TILKEYRÐIR NOTAÐIR BÍLAR Á FRÁBÆRU VERÐI
JARÐARBER eru táknrænn
ávöxtur rómantíkurinnar og ást-
arinnar og hver fellur ekki fyrir
súkkulaðihjúpuðum jarðarberjum
og góðu kampavíni. Jarðarber eru
jú flest hjartalaga, segir Fríða Rún
Þórðardóttir næringarfræðingur,
sem tekið hefur saman eftirfar-
andi pistil fyrir garðyrkjubændur
þar sem íslensku jarðarberin eru
komin á markað.
Jarðarber eru að upplagi ekki
eiginleg ber heldur blómbotn jarð-
arberjablómsins. Litlu örðurnar
sem líta út eins og fræ eru hin eig-
inlegu aldin jarðarbersins sem
hvert um sig geymir lítið fræ. Líkt
og brómber og hindber er jarð-
arberið samsettur ávöxtur, þó svo
að uppbygging þess sé eilítið frá-
brugðin og mun þéttari.
Jarðarber þykja ekki aðeins
hnossgæti nú á tímum. Þau voru
tínd á tímum Rómverja og jarð-
arberjarækt var stunduð af indján-
um í Ameríku og Frökkum frá því
á 15. öld. Sú tegund jarðarberja og
þau sem þá uxu villt eru mun
smærri en þau sem helst eru rækt-
uð nú á tímum. Reyndar þekkjum
við Íslendingar þessa smávöxnu
tegund jarðarberja sem vaxa villt
sumstaðar á lyngmóum og eru
ræktuð í heimagörðum. Villtu
jarðarberjaplönturnar sem vaxa
hérlendis kallast fragaria vesca en
vegna aðstæðna og tíðarfars ná
þær því miður oft á tíðum ekki full-
um þroska. Snemma á 18. öld náðu
Frakkar fyrstir að rækta fram
jarðarberið í þeirri stærð sem við
þekkjum í dag og notuðu til þess
blöndun villijarðarberja frá Chile
við evrópskar tegundir. Í dag eru
jarðarber ræktuð víðsvegar um
heiminn og þau má fá allt árið um
kring en þó helst snemma sumars.
Fyrir áhugasama jarðarberja-
unnendur má nefna nokkur af-
brigði jarðarberja. Fyrst er það
Gorella, sem er eins og nafnið
bendir til, stórvaxið og óreglulegt
afbrigði og fremur snemmspr-
ottið. Red Gauntlet er annað af-
brigði sem þroskast þegar nær
dregur hausti og er reglulegra að
lögun. Fraise du bois eru þekkt,
smágert, villi- eða skógarafbrigði
og virkilega ljúffeng og bragð-
mikil. Farið er að rækta þau sér-
staklega af þeim sökum.
Litur jarðarbersins er marktæk-
ur mælikvarði á þroskastigið, en
það sama þarf ekki að vera satt um
bragðið. Ber sem eru ljós að lit og
bragðdauf eru ekki fullþroskuð,
þó ber að athuga að til eru ljós og
nærri hvít afbrigði jarðarbersins.
Eftir því sem berin eru rauðari því
meiri er ilmurinn, en bragðið þarf
ekki endilega að vera meira fyrir
vikið. Bragðið er háð ræktunar-
aðstæðum og til dæmis eru gróð-
urhúsaræktuð jarðarber oftar
bragðminni þó að þau séu rauð og
falleg. Bragðið kemur gjarnan
best fram ef berin eru borin fram
við stofuhita. Jarðarber eru flest
hjartalaga en lögun þeirra getur
þó verið mismunandi eftir af-
brigðum.
Þegar velja skal jarðarber er
mikilvægt að þau séu stíf, þurr og
vel rauð á litinn. Gæta þarf vel að
skemmdum berjum og hætta er á
að ef eitt ber í bakkanum er mygl-
að að fleiri séu það einnig. Mik-
ilvægt er að krónublöðin og jafn-
vel stilkurinn séu á og best er að
fjarlægja það ekki fyrr en rétt áð-
ur en jarðarberin eru skoluð og
borðuð. Ef krónublöðin hafa verið
fjarlægð er hætta á að jarðarberin
sjúgi í sig vatn og linist upp þegar
þau eru þvegin. Sykri ætti heldur
ekki að strá á jarðarberin fyrr en
rétt fyrir neyslu því sykurinn
dregur í sig safann og berin linast
upp.
Jarðarber eru oftast borðuð
fersk eins og þau koma fyrir,
gjarnan með ís eða rjóma og sykri
og ekki sakar að hafa þau með ör-
lítilli stökkri súkkulaðibráð til há-
tíðabrigða. Fersk jarðarber eru
falleg í skreytingar ýmiskonar og
einnig, ásamt öðrum ávöxtum, sem
hollt snakk á ávaxtabakka, jafnvel
með ostum og fersku grænmeti.
Jarðarber má einnig nota í ým-
iskonar eftirétti, ís, shake, salöt,
bökur og kökur. Laga má sósur,
hlaup og sultu úr jarðarberjum og
þau má sjóða niður. Við það að
sjóða berin niður breytist áferð
þeirra mikið og þau verða lin og
maukkennd. Eftir frystingu og
niðursuðu henta þau best í grauta,
sultu, hlaup og ábætisrétti.
Þegar frysta á jarðarber er best
að skola þau skamma stund undir
rennandi köldu vatni með krónu-
blöðunum á, setja þau á sigti og
láta vatnið renna af, velta þeim
rökum upp úr sykri og frysta á
bökkum þar sem þau snerta ekki
hvert annað. Þegar berin eru
gegnfrosin má pakka þeim í aðrar
umbúðir og frysta þannig. Þegar
þíða á berin á nýjan leik er það
gert með því að dreifa þeim á
bakka með góðu bili á milli.
Helstu næringarefni jarðar-
berja eru C-vítamín og fólasín sem
þau eru mjög rík af. Einn bolli eða
um 100 g af ferskum jarðarberjum
inniheldur aðeins 45 he, en meira
en ráðlagðan dagskammt af C-
vítamíni. Margir telja að jarðarber
hafi þvagræsandi áhrif og séu því
góð gegn gigt.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Jarðarber tákna
rómantík og ást