Morgunblaðið - 10.06.2003, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 10. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Í NÝLIÐINNI kosningabaráttu lagði
Framsóknarflokkurinn mikla áherslu á að
Íbúðalánasjóði yrði heimilað að veita íbúða-
lán til allt að 90% af matsverði íbúðar-
húsnæðis. Á bak við þær tillögur lágu vand-
aðar hugmyndir að útfærslu þar sem tekið
var tillit til flestra þeirra þátta sem að und-
anförnu hafa skotið upp í umræðunni. Rétt
er að undirstrika orðið hugmyndir í þessu
sambandi, því að sjálfsögðu var gert ráð
fyrir því að stigið yrði varlega til jarðar í
þessum efnum, samráð haft við aðila á
markaði og þess gætt að áhrifin yrðu ekki
of mikil og skyndileg. Á þetta hefur Árni
Magnússon félagsmálaráðherra lagt ríka
áherslu á undanförnum dögum, enda liggur
fyrir skýr stefna ríkisstjórnarinnar um að
viðhalda efnahagslegum stöðugleika og
bæta kjör almennings.
Forsenda fyrirhugaðra breytinga á
íbúðalánakerfinu er sú grundvallarbreyt-
ing sem orðið hefur á íslenskum skulda-
bréfamarkaði á undanförnum mánuðum,
þar sem erlendir fjárfestar hafa fjárfest í
íslenskum húsbréfum og húsnæðisbréfum
fyrir milljarðatugi. Áhrif þessara fjárfest-
inga erlendra aðila hafa nú þegar lækkað
raunvexti húsbréfa á markaði um 1%. Í
stað allt að 13% affalla er nú lítilsháttar yf-
irverð á húsbréfum. Greiningardeild
Landsbanka Íslands telur að á næstu mán-
uðum muni þessi þróun halda áfram og að
yfirverð á húsbréfum verði um 5% í árslok.
Ástæða þess að erlendir fjárfestar kaupa
nú húsbréf í miklum mæli er sú staðreynd
að þau eru meðal allra hagstæðustu, tryggu
skuldabréfum á alþjóðlegum fjármagns-
markaði. Þar skiptir ríkisábyrgð og verð-
trygging bréfanna miklu máli. Rík-
isábyrgðin eykur eðlilega traust kaupenda
á skuldabréfunum. Fyrir langtímafjárfesta
skiptir verðtrygging íslenskra húsbréfa
ekki síður miklu máli, því í verðtrygging-
unni er falin ákveðin gengistrygging þar
sem breytingar á gengi skila sér til baka að
stórum hluta í verðtryggingu langtímalána.
Á alþjóðlegum skuldabréfamarkaði er
talið að skuldabréfasjóðir þurfi að vera að
minnsta kosti um 500 milljón bandaríkja-
dalir að stærð svo fjárfestar telji vænlegt
að fjárfesta í þeim. Það er um 40 milljarðar
íslenskra króna. Það vill svo til að engin
fjármálastofnun önnur en Íbúðalánasjóður
hefur tök á
sem eru stæ
dala til að t
festingu í ís
svo dýrmæ
eigin gjaldm
bréfaflokka
500 milljón
Gert er r
lánasjóðs v
markmiðin
fjárhæð íbú
tímabilsins
munu því e
eins og sum
virðast hald
meðal anna
á nýbyggin
lánakerfisi
unarframk
þeim tíma m
erlendra að
sjóðs fyrst
Húsnæðislán fyrir al
Eftir Björn
Inga Hrafnsson
Þeir sem fást við stjórnmál
vel þann söng sem ávallt by
hópi úrtölumanna þegar hr
markmiðum af einhverju ta
framkvæmd
SKÓLAKERFIÐ íslenska þarf að vera í
stöðugri þróun til að mæta þörfum nýs sam-
félags. Samfélags sem byggist á því að hug-
vit mannsins er virkjað í stað þess að byggja
hagvöxt á rányrkju á viðkvæmum nátt-
úruauðlindum. Þetta verður einkum gert
með efldri menntun og meiri rannsóknum.
Breytingar á skólakerfinu verða auðvitað
að miða fram á við. Og því miður skortir
stundum skilning á því að ekki horfa allar
breytingar til framfara. Sumar eru fyrst og
fremst til marks um hnignun, afturför og
metnaðarleysi. Ný menntastefna þarf nefni-
lega ekki alltaf að vera betri en sú sem fyrir
var.
Að undanförnu hafa stjórnvöld verið að
brydda upp á nýjungum í skólastarfi. Þau
hafa t.d. ákveðið að styrkja af almannafé
nýjan einkarekinn framhaldsskóla, Hrað-
braut í Garðabæ, en í starfi þess skóla felst
sú nýjung að námið á að fara fram á tveimur
árum en ekki fjórum, eins og hefð er fyrir í
íslenskum framhaldsskólum.
En lýsir það metnaði að stytta skóla-
göngu einstaklingsins? Fyrir því hafa verið
ákveðin fagleg rök að hafa framhaldsskól-
ann fjögur ár. Þannig hefur markmið fram-
haldsskólans verið að undirbúa nemendur á
breiðum grundvelli fyrir framhaldið, hvort
sem er í háskóla, á vinnumarkaði eða í ann-
ars konar menntun. Til að ná þessu mark-
miði hefur þótt við hæfi að veita menntun á
sem flestum sviðum til að nemandinn öðlist
víðtæka og almenna þekkingu.
Gegn þessum faglegu rökum má vita-
skuld tefla öðrum faglegum rökum. Í um-
ræðum um Hraðbrautina hefur hins vegar
ekki heyrst mikið af slíku, nema þá helst að
nauðsynlegt sé að fólk komist fyrr út á
vinnumarkaðinn eða í annað nám. Þau rök
duga hins vegar í sjálfu sér skammt. Ef
ávinningurinn af því að fá fólk snemma út á
vinnumarkaðinn er svo mikill, að af þeim
sökum sé æskilegt að skera niður árafjölda
til framhaldsnáms, væri líklega best að
leggja niður allt framhaldsnám og senda
fólk út á vinnumarkaðinn 16 ára. Þróunin í
nútímasamfélagi hefur verið önnur og fyrir
því eru vissar ástæður. Sú menntun og þjálf-
un sem af henni fæst er nefnilega svo mik-
ilvæg að hún vegur margfalt upp þann
ágalla að ekki sé hægt að senda unglingana í
verksmiðjurnar 16 ára. Þörfum vinnumark-
aðarins er best sinnt með því að á honum sé
vel menntað og upplýst fólk.
Í ljósi þessa er einkennilegt að umræða
um framha
virðist ekki
skólans hel
vegna þess
ákvarðanir
ræða um in
því að ræða
vel út á pap
að hægt sé
reglustiku
mánuð hér
staðar, tryg
fyrir að þá
kannski vak
hagræðime
árum sé hæ
kosta minn
reka kenna
bak við tölv
irtæki þar s
verði til og
kvæmt reik
engin verðm
En hafa
Vantar beittari tannhj
Eftir Katrínu
Jakobsdóttur
Umræðan um hraðsoðið og
mótast af þeirri hugmynd a
afurð skólakerfisins sé sta
beittur námsmaður sem st
ákveðið eftir einstigi menn
NÆSTA haust tekur til starfa nýr einka-
rekinn framhaldsskóli í Hafnarfirði sem
ber nafnið Menntaskólinn Hraðbraut. Um
er að ræða róttæka nýjung í skólalífi Ís-
lendinga. Fram til þessa höfum við búið við
það úrelta fyrirkomulag að útskrifa stúd-
enta almennt tvítuga, eftir fjögurra ára
nám. Í því felst mikil tíma og mann-
auðssóun og ekki er gætt að þörfum ein-
staklinganna. Hraðbrautin fjölgar valkost-
unum og gerir duglegustu nemendunum
kleift að nýta tíma sinn og orku miklu betur
en áður. Býður þeim upp á þann sjálfsagða
valkost að ljúka námi sínu á tíma sem fyrir
þeirra getu og metnað er eðlilegur.
Þetta vekur upp umræðu um hvernig
komið er fyrir framhaldsskólunum og
hvernig hið opinbera hefur staðið sig í því
að tryggja það að skólarnir séu sniðnir að
þörfum einstaklinganna. En ekki eingöngu
hagtalna og reiknilíkana. Beinir sjónum að
því metnaðarleysi sem ríkt hefur í mennta-
málum okkar um árabil. Metnaðarleysi
sem kristallast í lágum launum kennara,
háu brottfalli úr framhaldsskólum, fjár-
sveltu skólastarfi, verk- og listnámi í djúp-
stæðum vanda og óviðunandi aðbúnaði
margra skóla.
Skóli sniðinn að einstaklingnum
Samanburðarlönd Íslendinga útskrifa
stúdenta yfirleitt 18 ára og kemst unga
kynslóðin sem því nemur fyrr út á vinnu-
markaðinn. Þjóðfélagsleg hagkvæmni
þessa blasir við og þarfnast varla rökstuðn-
ings. Það hlaut því að koma að því að einka-
rekinn framhaldsskóli á þessum forsendum
liti dagsins ljós. Þar sem ríkið hefur ekki
sinnt þeirri skyldu sinni að sníða skólakerf-
ið að þörfum einstaklinganna og tryggja að
allir finni sína fjöl og þroski kosti sína en
hætti ekki námi allt of snemma eins og
brottfallið
ilvægt og þ
í framhalds
námsbraut
konar. Nám
kerfinu og
Aðdrátta
braut er au
mikla neme
landsins bj
kost. Vitað
hafa viljað
innan skóla
fjölbreytile
fyrir daufu
haldsskólu
bært starf,
Hraðbraut til stúdents
Eftir Björgvin
G. Sigurðsson
Aðdráttaraflið við Menntas
Hraðbraut er augljóst fyrir d
og kraftmikla nemendur þa
framhaldsskólar landsins b
þeim ekki upp á þennan va
TILLÖGUR HAFRÓ
SAMSKIPTI VINAÞJÓÐA
Í samtali við Morgunblaðið sl.föstudag, sagði Halldór Ás-grímsson, utanríkisráðherra,
að íslenzk stjórnvöld teldu loft-
varnir algera nauðsyn fyrir Ísland
og bætti síðan við: „Það kemur
ekkert fram í bréfi forsetans (þ.e.
bréfi Bush til Davíðs Oddssonar um
málefni Keflavíkurflugvallar. Inn-
skot Mbl.) sem bendir til að þeir
(þ.e. Bandaríkjamenn) séu á öðru
máli.“
Þegar samskipti Íslands og
Bandaríkjanna vegna framtíðar
varnarsamstarfs þjóðanna tveggja
eru komin á æðsta stig, þ.e. í bréfa-
skiptum á milli forseta Bandaríkj-
anna og forsætisráðherra Íslands,
er að sjálfsögðu ekki hægt að taka
mark á öðru en þeim sjónarmiðum,
sem fram koma í bréfi Bandaríkja-
forseta. Af tilvitnuðum orðum Hall-
dórs Ásgrímssonar er ljóst, að
hvergi í bréfi Bandaríkjaforseta er
sett fram sú skoðun, að orustuþot-
ur varnarliðsins og björgunarsveit-
in skuli hverfa frá Íslandi.
Hitt fer ekki á milli mála, að inn-
an bandaríska stjórnkerfisins hafa
þær skoðanir lengi verið uppi og þá
ekki sízt í varnarmálaráðuneytinu.
Sl. laugardag birti AFP -fréttastof-
an frétt þess efnis, að í bréfi
Bandaríkjaforseta kæmi fram, að
Bandaríkin þyrftu á þessum flug-
vélakosti að halda annars staðar.
Jafnframt hafði fréttastofan eftir
ónefndum embættismönnum að
Bandaríkjamenn mundu innan tíðar
flytja þessar vélar á brott.
Það er daglegt brauð í Wash-
ington að stríð á milli hinna ýmsu
aðila í stjórnkerfinu sé háð með því
að leka fréttum í fjölmiðla. Aug-
ljóst er að frétt AFP hefur verið
lekið í fréttastofuna af embættis-
manni í Pentagon í því skyni að
hafa áhrif á andrúmsloft og umræð-
ur á Íslandi og viðræður milli Ís-
lendinga og Bandaríkjamanna.
Þetta eru forkastanleg vinnu-
brögð í samskiptum á milli tveggja
vinaþjóða, sem hafa átt langt og
mikið samstarf í rúma sex áratugi,
samstarf, sem hefur ekki síður ver-
ið Bandaríkjamönnum til hagsbóta
en Íslendingum. Það kann að gefast
embættismönnum í Washington vel
að beita slíkum starfsaðferðum inn-
anlands í Bandaríkjunum en þau
eiga ekki við í samskiptum á milli
þjóða, ef Bandaríkjamenn hafa þá á
annað borð einhvern áhuga á því að
viðmælendur þeirra gangi til mál-
efnalegra viðræðna við þá um skoð-
anamun, sem uppi kann að vera.
Í hádegisfréttum Ríkisútvarpsins
á sunnudag var flutt frétt, sem
byggð var á heimildum, sem ekki
var getið, þess efnis, að íslenzk
stjórnvöld hefðu neitað Bandaríkja-
mönnum um leyfi til að flytja fjórar
orustuþotur tímabundið til Banda-
ríkjanna í kjölfarið á atburðunum
þar í landi hinn 11. september 2001
til þess að verja bandarískar borgir
árásum hryðjuverkamanna.
Án þess að Morgunblaðinu sé
kunnugt um þetta tiltekna mál ætti
Bandaríkjamönnum þó að vera
ljóst, að hafi þetta orðið niðurstaða
íslenzkra stjórnvalda væri hún ekki
að tilefnislausu. Bandaríkjamenn
hafa áður flutt varnartæki á brott
frá Keflavíkurflugvelli með loforði
um að þau kæmu aftur en ekki
staðið við þau fyrirheit.
Þeim sem til þekkja er að sjálf-
sögðu ljóst hvaða aðilar það eru í
bandaríska stjórnkerfinu, sem hér
eru að verki. Ekki er hægt að sjá
annan tilgang með þessum vinnu-
brögðum en að reynt sé að koma í
veg fyrir að viðræður íslenzkra og
bandarískra stjórnvalda geti farið
fram í jákvæðu og uppbyggilegu
andrúmslofti.
Bandaríska utanríkisráðuneytið
hefur frá gamalli tíð haft meiri
þekkingu á varnarsamstarfi Íslands
og Bandaríkjanna en önnur ráðu-
neyti þar í landi. Forystu fyrir
þeirri sendinefnd, sem hingað kom
til viðræðna við íslenzk stjórnvöld
sl. fimmtudag hafði háttsettur að-
stoðarráðherra í utanríkisráðuneyt-
inu, Elizabeth Jones. Óskandi væri
að hún beitti áhrifum sínum til þess
að viðræður Bandaríkjamanna og
Íslendinga geti á næstu vikum farið
fram við aðrar og betri aðstæður en
þær, sem mótast af rangsnúnum
fréttalekum úr Pentagon. Allt ann-
að væri í ósamræmi við þá farsæld,
sem einkennt hefur samskipti þess-
ara þjóða í meira en hálfa öld
Tillögur Hafrannsóknastofnunarum veiðar úr fiskistofnum í
kringum landið á nýju fiskveiðiári
hafa oft valdið svartsýni og jafnvel
óhug. En að þessu sinni eru þær til
þess fallnar að vekja bjartsýni.
Eins og raunar hafði komið fram
hjá Davíð Oddssyni forsætisráð-
herra snemma í vor, að búast mætti
við, leggur Hafró til að þorskveiðar
verði auknar um 30 þúsund tonn en
jafnframt að ýsuveiðar verði auknar
um 20 þúsund tonn. Talið er að út-
flutningstekjur landsmanna geti
aukizt um 10 milljarða króna af
þessum sökum.
Töluverðar sviptingar hafa verið í
kringum Hafrannsóknastofnun í
langan tíma. Sjómenn hafa gagnrýnt
stofnunina. Hún hefur sjálf orðið að
viðurkenna alvarleg mistök í út-
reikningum. Og nokkrir einstakling-
ar halda því fram að aðferðafræði
fiskifræðinga okkar sé í grundvall-
aratriðum röng.
Árni M. Mathiesen, sjávarútvegs-
ráðherra, hefur beitt sér fyrir því,
að í ákvörðunum um aflamagn sé
komið til móts við sjónarmið sjó-
manna eða tillit tekið til fiskifræði
sjómannsins eins og hann hefur
komizt að orði.
Hvað sem öllum deilum líður er
ljóst að við Íslendingar, sem byggj-
um afkomu okkar á fiskveiðum nú
ekki síður en áður eigum ekki betri
kosta völ en fylgja ráðleggingum
Hafrannsóknastofnunar. Þess vegna
eigum við að veita stofnuninni þann
stuðning sem hún þarf á að halda til
þess að bæta vinnubrögð sín og full-
komna þau.