Morgunblaðið - 11.06.2003, Blaðsíða 22

LISTIR
22 MIÐVIKUDAGUR 11. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
„ÉG hef alltaf sagt að Mývatnssveit
bjóði upp á einstaka möguleika til
tónlistarstarfs og menningar-
tengdrar ferðaþjónustu. Fyrir
hendi er góð aðstaða til tónlistar-
iðkunar, hljómgóð hús, vönduð
hljóðfæri, bæði flygill
og orgel, náttúrufegurð
og fjölbreytileg afþrey-
ing, og, síðast en ekki
síst, sterk hefð fyrir
menningu og tónlist.
Ég tel mikilvægt að
styrkja menningar-
ímynd landsbyggðar-
innar og sanna styrk
hennar gagnvart höfuð-
borgarsvæðinu. Sumar-
fegurð við Mývatn
ásamt faglegum metn-
aði í tónlist og öruggri
skipulagningu býður
upp á sterkan valkost
fyrir söngglatt ferða-
fólk, bæði til þátttöku í
söng og hlustun. Það má segja að
það sé þjóðaríþrótt að syngja.“
Í fjögur ár hefur Margrét Bóas-
dóttir staðið fyrir Menningarhátíð
við Mývatnssveit dagana kringum
17. júní. Í fyrra varð draumur Mar-
grétar um að fá Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands til samstarfs við hátíð-
ina að veruleika. Þá var slegið sam-
an í 80 manna kór með fólki víðs-
vegar úr Þingeyjarsýslu og kórinn
flutti Krýningarmessuna eftir Moz-
art með hljómsveitinni. „Það var
svo mikil gleði yfir þessu og þetta
tókst svo vel, að því hefur varla
linnt síðan að kórafólkið spyrji hve-
nær við gerum eitthvað slíkt aftur.
Ég fór að velta þessu fyrir mér og
hugsa um það fyrirbæri sem ég
þekki úr Færeyjum og margir ís-
lenskir kórar hafa kynnst erlendis,
en það eru kórastefnur. Ég fór fyrir
fimm árum með Vörðukórinn úr
uppsveitum Árnessýslu til Færeyja
á slíka hátíð, og það var ólýsanlega
skemmtilegt. Nú ég fór bara að
vinna við að skipuleggja þetta og
safna peningum, en það er alltaf
þyngsti hlutinn af svona löguðu, –
en það gengur þó. Nú er þetta að
verða að raunveruleika, og kóra-
stefnan verður haldin aðra vikuna í
júní, rétt áður en
mesti ferðamanna-
straumurinn brestur
á. Þetta verður því
líka ákveðin búbót
fyrir ferðaþjónustuna
í Mývatnssveitinni,
sem er gleðilegt, og
sýnir okkur að menn-
ingin getur líka skilað
arði, þótt það sé ann-
ars staðar. En ég
safna peningum til að
prógrammið geti orð-
ið vandað og glæsi-
legt. Ég get ekki látið
fólk borga dýr þátt-
tökugjöld, því það
þarf að borga sjálft
fæði og húsnæði, en ferðaþjónustu-
aðilarnir hafa komið til móts við
okkur með því að gera okkur góð
tilboð.“ Margrét segir að skipulagið
verði þannig að kórarnir sem sækja
stefnuna geti bæði sýnt sig með því
að syngja það sem þeir hafa verið
að æfa um veturinn, en taka líka
þátt í flutningi stærra verks undir
stjórn færustu leiðbeinenda, verks
sem væri of viðamikið fyrir hvern
og einn þeirra að ráðast í.
Níu kórar syngja saman
og hver í sínu lagi
Fimmtudagskvöldið 12. júní
koma fyrstu þrír kórarnir saman og
halda tónleika í Skjólbrekku. „Með-
al þessara kóra er Söngfélagið Sálu-
bót, fínn blandaður kór í Þingeyj-
arsveit.“ Á föstudag verður hafist
handa við að æfa sameiginlega efn-
isskrá allra kóranna undir stjórn
Guðmundar Óla Gunnarssonar og
æft frameftir kvöldi. „Þetta eru
dásamleg kórverk, bæði kirkjuleg
verk eftir Felix Mendelssohn og svo
Sígaunaljóð eftir Jóhannes Brahms.
Sígaunaljóðin og hluti verka Mend-
elssohns verða flutt í íslenskum
þýðingum Kristjáns Vals Ingólfs-
sonar og Sigurðar Loftssonar. Pí-
anóleikari okkar verður Aladár
Rácz sem kemur frá Húsavík.“ Eft-
ir tónleikana verður samvera og
söngur í Gamla bæ. Á föstudags-
kvöldið verða aðrir þrír kórar með
tónleika, kórar Reykjahlíðar- og
Skútustaðakirkju, Kór Húsavíkur-
kirkju og Kvennakór Akureyrar. Að
þessum tónleikum loknum verður
slegið upp hlöðuballi í Vogafjósi. Á
laugardeginum verður enn æft þar
til hátíðarkvöldverður hefst í Hótel
Reynihlíð. Enn er gamanið ekki bú-
ið, því eftir kvöldverðinn verða
„fjárlögin“ sungin saman í Gamla
bænum. Á sunnudag kl. 15.00 verða
svo hátíðartónleikar í Skjólbrekku
þar sem kórarnir sameinast í hátíð-
arkór og flytja verkin sem æfð hafa
verið sameiginlega, en auk þess
syngja þá Kór Glerárkirkju og kór-
ar af Austurlandi. „Það verða því
níu kórar sem hittast í Skjólbrekku
á þessari fyrstu kórastefnu hérlend-
is. Næsta ár stefnum við svo aftur
að samstarfi við Sinfóníuhljómsveit
Norðurlands, og þá er ætlunin að
flytja Sköpunina eftir Haydn.“ Mar-
grét segir að undirbúningur kór-
anna fyrir kórastefnu sé nokkur,
þrjár foræfingar fyrir sameiginleg-
an hluta stefnunnar verði fyrir
norðan, og reyndar líka hér fyrir
sunnan, þar sem söngfólk héðan
hyggst leggja stóra kórnum lið.
Reyndar er það svo að áhugasamir
kórsöngvarar hvaðanæva eru vel-
komnir til þátttöku í stóra kórnum
og geta haft samband við Margréti
óski þeir nánari upplýsinga. „Þetta
er yndisleg tónlist, en ekki svo erf-
ið, sérstaklega ekki þar sem stór
hluti textanna er á íslensku.“
Sumartónleikaröðin vex
Hálfum mánuði eftir að kóra-
stefnunni lýkur hefjast árlegir
Sumartónleikar í Reykjahlíðar-
kirkju, en Margrét Bóasdóttir hefur
líka veg og vanda af skipulagningu
þeirra. „Tónleikarnir hafa hingað til
verið á laugardagskvöldum, en nú
ætlum við að bæta sunnudagskvöld-
inu við líka, og vera með aðra tón-
leikana í Skútustaðakirkju, enda er
komið þar svo gott orgel smíðað af
Björgvini Tómassyni.“ Fyrstu
helgina, 5. og 6. júlí, verður Mar-
grét sjálf með tónleika ásamt Guð-
mundi Sigurðssyni organistia. Aðra
helgina í júlí koma fram þau Páll
Óskar og Monika Abendroth.
Næstu gestir verða Berglind María
Tómasdóttir flautuleikari og Krist-
inn Árnason gítarleikari. Síðustu
vikuna í júlí leikur djasstríó, en um
verslunarmannahelgina verður tón-
leikahaldið fært yfir í kirkjuna í
Dimmuborgum, þar sem stúlkna-
kórinn Pfälzische Kurrende frá
Þýskalandi undir stjórn Carolu
Bischoff syngur. „Við höfum gert
þetta á hverju ári, og haft þarna
helgistund sem um 200 manns hafa
sótt á undanförnum árum. Fólk fær
sálmatexta á staðnum, og svo er
tónlistin á eftir. Þetta er mjög
skemmtilegt.“ Lokatónleikarnir
verða aðra helgina í ágúst, en þá
koma fram Svava Ingólfsdóttir
mezzósópran, Ingibjörg Guðlaugs-
dóttir básúnuleikari og Magnús
Ragnarsson, organisti og píanóleik-
ari.
Þjóðaríþrótt
að syngja
Kórsöngur í kvöldsólinni í Mývatnssveit í fyrrasumar. Fyrstu tónleikarnir að þessu sinni verða á morgun.
Margrét Bóasdóttir
VAR Jón Arason biskup skúrkur
eða helgur maður? Hann varð und-
ir, og gjarnan afbökuðu sagnrit-
arar sigurvegarans orðspor og
gerðu orðstír þess sigraða klénan.
Biskup hálshöggvinn í landi „svo
fjarri heimsins vígaslóð“! Kaþólsk-
ur biskup í þokkabót sem flestir
Íslendingar eiga ættir sínar til að
rekja. Svo helgur að blindir fengu
sýn við að snerta kistu hans. Allir
sem að þessari lögleysuaftöku
stóðu 6. nóvember 1550 dæmdu sig
um leið úr leik, þannig dæmdi
þjóðarsálin þessi voðaverk.
Söngdagskráin á Hólum var nú
flutt á fjórða viðkomustað lista-
fóksins, sem fylgdi þeirri leið sem
líkfylgd Jóns Arasonar fór í maí
1551, en áður hafði dagskráin verið
flutt í Skálholti, í Reykholtskirkju
og í Blönduóskirkju. Heima á Hól-
um var endastöð líkfylgdar Jóns
biskups og sona hans, séra Björns
og Ara lögmanns, sem Norðlend-
ingar fluttu þangað frá Skálholti.
Nútímasagnfræðingar reyna í
auknum mæli að auka skilning
okkar og færa í nánari snertingu
við sögusviðið, þannig er sviðið af-
markað til að varpa gleggra ljósi á
innviði sögunnar og gera okkur
færari um að setja okkur í fótspor
persóna hennar, með öðrum orðum
að gera okkur kleift að skyggnast
betur á bak við lífstjald hins
horfna og greina þau lífsskilyrði og
lífsmið sem þessar manneskjur
bjuggu við. Á vissan hátt að lifa sig
inn í viðkomandi tíðaranda, lifa í
huganum því lífi sem þá var lifað
og forðast dóma sem við teljum
okkur geta fellt útfrá okkar „núi“,
en eru í raun oft fordómar sprottn-
ir af skorti á innsæi og oft forvitni.
Söngdagskráin „Líkfylgd Jóns
Arasonar“ var í senn leiðsögn á vit
tíðaranda 16 aldar, vegvísir inn í
það líf sem Jón Arason lifði og síð-
ast en ekki síst listræn miðlun í
orðum og tónum á kviku mannlífs-
ins, sem færði mann nær atburð-
unum í tíma, jók skilning og dró úr
þeim þversögnum sem ég varpaði
fram hér í upphafi. Mjög var vand-
að til dagskrárinnar, sem Ásgeir
Jónsson á mestan heiður af að
setja saman. Þarna hljómuðu:
raddir annálaritara, rödd Jóns
sjálfs í bundnu máli, rödd tíðar-
andans, rödd trúarskálda og rödd
hins forna messusöngs. En það afl
sem breytir hinum gamla bjöllu-
klið líkfylgdar Jóns Arasonar í
bjöllutón sem hrífur þessa stór-
brotnu sögu inn í okkar vöku, inn á
okkar hrifsvið, er tvímælalaust
tónlistin. Kirkjuklukka Hóladóm-
kirkju stillti með hljómi sínum
áheyrendur inn á rétta móttöku-
bylgju. Forspilið við sálm sem
aldrei var sunginn er áhrifamikið
orgelverk eftir Jón Nordal, þar
sem teflt er saman sterkum áhrif-
um einsyngjandi stefja og stríðari
hljómtjalda, og var túlkun Kára
Þormars næm og vönduð. Þá söng
Gerður einradda Boðun Maríu úr
kaþólskum tíðarsöng og færði okk-
ur með smekklegum söng inn á
sögusviðið, sem Hjörtur Pálsson
hóf að kynna með sinni rómuðu
upplestrarrödd og túlkun, en í
fyrstu kunngerði hann þær sak-
argiftir sem lesnar voru yfir Jóni
Arasyni fyrir dauðadóminn í Skál-
holti haustið 1550. Þó söguefnið sé
myrkt þá tókst þó að láta spaugi-
leg atriði létta lundina, svo sem
skemmtileg samskipti Ara lög-
manns við Martein Einarsson úr
fangavist þess síðarnefnda á
Möðruvöllum. Örlygur Benedikts-
son er ungur að árum og leggur nú
stund á tónsmíðar í Pétursborg,
báðir söngvarnir sem hann hafði
samið fyrir þessa dagskrá gefa fyr-
irheit um að hér sé á ferðinni tón-
skáld með bjarta framtíð. Lagið
við Ljómur sem jók trúartúlkun og
lagið Bóndi nokkur bar sig að sig
fullt af gáska með dunandi dans-
undiröldu. Túlkun Gerðar og Kára
á þessum lögum var með miklum
ágætum. Gerður er með þróttmikla
rödd og með glæsilega framkomu.
Best naut Gerður sín í mýkri og
veikari söng. Stundum bar á því að
ákafinn og mikill kraftur bæri
hana af leið á kostnað tóngæða.
Þannig fannst mér að gullfallegt
lag Gunnars Reynis við Lilju Ey-
steins munks nyti sín ekki til fulln-
ustu, en lagið er mjög vandasamt
og sérstaklega viðkvæmt.
Dagskráin í heild var fulllöng
miðað við að hafa ekki hlé og er ég
viss um að gamla skólareglan með
40 – 45 mínútna tíma og frímínútur
á fullan rétt á sér, ekki síst sé mið
tekið af hörðum kirkjubekkjum.
En þessi dagskrá og flutningur
hennar er þó lofsverður og til mik-
illar fyrirmyndar um hvernig hægt
er að blása í glæður gamalla sagna
og að kveikja eld sem færir okkur
þann innri merkingarhita, sem læt-
ur okkur „finna til“ í því efni er
sagan fjallar um. Ég vil hvetja
þennan góða hóp að láta hér ekki
staðar numið, bæði á þessi dagskrá
tvímælalaust að heyrast víðar, m.a.
í útvarpi, auk þess sem margir
sögulegir viðburðir bíða þess að
ljósi verði varpað á þá með slíkum
hætti.
TÓNLIST
Hóladómkirkja
Líkfylgd Jóns Arasonar. Hátíðartónleikar
á Kirkjulistaviku Akureyrarkirkju. Forspil
um sálm sem aldrei var sunginn eftir Jón
Nordal fyrir orgel. Sönglög eftir Þorkel
Sigurbjörnsson, Atla Heimi Sveinsson,
Gunnar Reyni Sveinsson og Árna Björns-
son. Tvö sönglög sérstaklega samin fyrir
þessa dagskrá við kvæði Jóns Arasonar
af Örlygi Benediktssyni, en kvæðin voru
Ljómur og Bóndi nokkur bar sig að.
Ásamt íslenskum kvæðalögum og kaþ-
ólskum fornum þáttum tíðasöngva. Flytj-
endur: Gerður Bolladóttir sópran,
Kári Þormar á orgel. Hjörtur Pálsson upp-
lesari og sögumaður. Gerð dagskrár og
skipulag: Ásgeir Jónsson. Sunnudaginn
25. maí kl. 20.30.
SÖNGDAGSKRÁ
Líkfylgd Jóns Ara-
sonar lauk á Hólum
Gerður Bolladóttir söng einradda Boðun Maríu úr kaþólskum tíðarsöng.
Jón Hlöðver Áskelsson