Morgunblaðið - 14.06.2003, Blaðsíða 13

ÚR VERINU
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. JÚNÍ 2003 13
HVAÐA áhrif hefur fiskur á hina ýmsu sjúk-
dóma? Er fiskur hugsanlega áhrifavaldur til að
draga úr líkum á krabbameini í ristli? Ákveðnar
vísbendingar eru um að samsetning amínósýra í
fiski sé einstök og geti m.a. dregið úr líkum á
krabbameini, t.d. í þörmum. Þetta og margt
fleira er rætt á ráðstefnunni TAFT 2003 í
Reykjavík um þessar mundir.
Dagana 11.–14. þessa mánaðar er haldin á
Grand-hóteli í Reykjavík ráðstefnan TAFT 2003
(Trans Atlantic Fisheries Technology). Um
framkvæmd hennar sér Rannsóknastofnun
fiskiðnaðarins (Rf). Að ráðstefnunni standa
tvenn samtök vísindamanna á sviði rannsókna
og nýjunga í fiskvinnslu, WEFTA (Western
European Fish Technologist’s Association) frá
Evrópu og AFTC (Atlantic Fisheries Techno-
logy Conference) frá N-Ameríku. Er þetta í
fyrsta sinn sem samtökin halda sameiginlega
ráðstefnu sem þessa. Eitt af markmiðum ráð-
stefnunnar er að auka tengsl vísindamanna
beggja vegna Atlantshafs.
Samskiptanet vísindamanna
Guðrún Ólafsdóttir, matvælafræðingur hjá
Rf og einn skipuleggjenda TAFT 2003, segir að
þetta sé í fyrsta sinn sem haldin sé sameiginleg
ráðstefna þessara samtaka og það sé mikill heið-
ur fyrir Rf að standa fyrir henni. Guðrún segir
eitt markmið ráðstefnunnar að koma á einskon-
ar netverki eða samskiptaneti (networking) vís-
indamannanna.
„Norræni iðnþróunarsjóðurinn og Rannís
[Rannsóknamiðstöð Íslands] hafa styrkt Rf til
þess að koma á einhvers konar netverki. Það
sem við eigum við með netverki er að leiða sam-
an þau tvö samtök sem þegar eru til staðar,
AFTC og WEFTA, með það fyrir augum að
koma á samskiptum í framtíðinni. Það er vilji
fyrir því að halda svona ráðstefnu aftur innan
þriggja ára og til þess að viðhalda samskiptum í
millitíðinni notuðum við tækifærið til að búa til
vettvang fyrir samskipti með það fyrir augum
að auka samskipti vísindamanna báðum megin
Atlantshafs.“
Alþjóðavæðingin hvati samvinnu
Að sögn Guðrúnar er hin mikla alþjóðavæð-
ing mikill hvati aukinnar samvinnu. „Það er ekki
nóg fyrir Íslendinga að vinna með Evrópubúum,
við þurfum að hugsa meira um alþjóðavæðingu í
rannsóknum,“ segir hún. Með ráðstefnunni sé
m.a. ætlunin að koma á samstarfi ólíkra þjóða
þannig að styrkveitingar nýtist betur og voru
m.a. flutt erindi til þess að auðvelda vísinda-
mönnum leitina að mögulegum styrkumsóknum
vegna hugsanlegra samvinnuverkefna. Sameig-
inlegt vandamál og áhugamál vísindamanna
allra þjóða er, að sögn Guðrúnar, að koma upp-
lýsingum frá vísindaheiminum til iðnaðarins og
almennings, þar sem lögð sé áhersla á gagna-
grunna og samtengingu þeirra.
Meðal efnis á ráðstefnunni sem fjallað var um
eru nýjar leiðir við framleiðslu og dreifingu á
fiskafurðum og aukið geymsluþol fisks með
notkun nýrra geymsluaðferða. Þá eru notaðar
mildar framleiðsluaðferðir (minimal processing)
til þess að tryggja öryggi hráefnisins en varð-
veita jafnframt gæðin.
Loftstýrðar umbúðir
Nokkrir Íslendingar voru á meðal fyrirlesara
á ráðstefnunni.
Hörður G. Kristinsson, aðstoðarprófessor við
University of Florida, rannsakar nýjar leiðir við
notkun kolmónoxíðs í matvælaframleiðslu.
Emilía Martinsdóttir hjá Rf vinnur að rann-
sóknum á lengra geymsluþoli sjófrysts fisks.
Fiskurinn er sjófrystur, þíddur og síðan settur í
loftstýrðar pakkningar og honum dreift sem
ferskvöru. Með loftstýrðum umbúðum er átt við
að súrefni er tekið úr pakkningunum og koltví-
sýringur (CO2) og aðrar lofttegundir settar inn
sem auka geymsluþol og hafa lítil áhrif á gæði
fisksins. Framleiðendur hafa mikinn hag af
þessu, m.a. vegna þess að það er auðveldara og
ódýrara að flytja eingöngu flökin milli landa
heldur en heilan fisk. Helga Gunnlaugsdóttir á
Rf flutti fyrirlestur um þetta efni á ráðstefnunni
og sýndi þar m.a. fram á að með því að flaka lax
áður en hann fer í dauðastirðnun eftir slátrun
leiðir til þess að minna los verður í flökunum en
los er ein helsta ástæða þess að fiskurinn lendir í
lægri verðflokki en ella.
Einnig voru kynntar rannsóknir sem unnar
voru á Rf í samstarfi við fyrirtækið Primex á
bragðefnum sem unnin eru m.a. úr hráefni sem
fellur til við flakavinnslu og rækjuvinnslu. Tvö
íslensk fyrirtæki búa nú til bragðefni úr sjáv-
arfangi.
Sjöfn Sigurgísladóttir er forstjóri Rann-
sóknastofnunar fiskiðnaðarins. Hún segir að öll
þessi mál snúist um aukið verðmæti hráefnisins.
„Það sem er fjallað um hér á ráðstefnunni er
hvar við stöndum almennt gagnvart rekjanleika
vörunnar, sem tengist gæða- og neytendamál-
um,“ segir hún.
„Síðan erum við að tala um nýjar vinnsluleið-
ir. Á þessari ráðstefnu er til dæmis lögð mikil
áhersla á markfæði. Markfæði er annars vegar
vara sem hefur hátt næringargildi og hins vegar
eitthvað sem hefur áhrif á heilsuna, t.d. fyrir-
byggjandi áhrif gegn krabbameini, háum blóð-
þrýstingi og slíku.“ Menn velti mikið fyrir sér
hvernig fiskur tengist slíkri umræðu en hann
hafi ekki verið mikið inni í henni. „Á ráðstefn-
unni er m.a. fjallað um hvernig fiskur hefur
áhrif á hina ýmsu sjúkdóma. Mikil áhersla hefur
verið lögð á fitusýrur en nú er meiri áhersla lögð
á rannsóknir á próteinum og öðrum lífvirkum
innihaldsefnum í fiskinum,“ segir Sjöfn. Fiskur
sé hugsanlega áhrifavaldur til að draga úr líkum
á krabbameini í ristli „...vegna þess að hann er
svo auðmeltanlegur,“ skýtur Guðrún inn í og
bætir við: „Kjöt hins vegar er tormelt og skilur
eftir efni í meltingarveginum sem hugsanlega
geta verið krabbameinsvaldandi.“
Sjöfn segir að það sé ekki ljóst hvaða áhrif
fiskneysla hafi á þarmana, en ákveðnar vísbend-
ingar séu samt um að samsetning amínósýra í
fiski sé einstök og geti m.a. dregið úr líkum á
krabbameini, t.d. í þörmum. „Það er oft sagt að
við séum það sem við borðum og segja má að
rannsóknir í matvælafræði snúist í síauknum
mæli um að auka lýðheilsu almennt,“ bætir hún
við.
Sjöfn tekur undir orð Guðrúnar um mikilvægi
geymslutækni, neytendur vilji í auknum mæli
ferskan fisk sem ekki þurfi að hafa mikið fyrir
að elda og börnin vilji borða. M.a. þess vegna
hafi verið lögð aukin áhersla á að flytja út fersk-
an fisk en vandamálið sé tiltölulega stutt
geymsluþol og fjarlægð frá mörkuðunum.
„Þess vegna,“ segir Sjöfn, „er m.a. lögð
áhersla á loftskiptar umbúðir.“ Svokallaðar vak-
úmpakkningar hafi tíðkast þar sem loftið sé
dregið út úr umbúðunum en nú velti menn fyrir
sér hvernig hægt sé að hafa áhrif á geymsluþol
hráefnisins með öðrum lofttegundum.
Varðandi þessa þætti séu menn farnir að
rannsaka neytendahegðun meira og t.d. hafi
einn fundurinn á ráðstefnunni fjallað um viðhorf
neytenda til fiskneyslu, segir Sjöfn. „Iðnaðurinn
hefur mikinn áhuga á þeim rannsóknum,“ segir
Guðrún, „og það er nýtt innan fiskiðnaðarrann-
sókna.“
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
Sjöfn Sigurgísladóttir og Guðrún Ólafsdóttir
hafa borið hitann og þungann af skipulagn-
ingu TAFT 2003.
TAFT 2003, alþjóðleg ráðstefna um nýjungar í nýtingu sjávarfangs, haldin í Reykjavík
Aukin lýðheilsa
er mikilvægust