Morgunblaðið - 15.06.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 15. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Í
ÞESSARI sveit er risastórt malbikað bílastæði og það er selt inn.
Vitaskuld eru þar hestar, kýr, kindur og svín. En búskapurinn er
um margt óvenjulegur, því þarna eru einnig hreindýr, selir,
kalkúnar og íslensk haughænsni. Minkurinn er ekki skotinn
heldur alinn og sama má segja um tófuna. Þá eru ótaldar fleiri
skepnur, einkum fuglar, s.s. storkurinn Styrmir.
– Hefur hann fært ykkur einhver börn, spyr blaðamaður forvitinn.
– Já, svarar Tómas Guðjónsson, forstöðumaður Húsdýragarðsins, án
þess að bregða svip, og bætir við: Þrír starfsmenn eiga von á barni og
tveir eru nýbúnir að eiga. Við erum með storkinn í láni og ætlum að skila
honum fljótlega áður en við missum allt starfsfólkið í barneignarleyfi.
Í eldhúsinu eru tveir strákar að vandræðast yfir drykk úr ísskápnum.
Þeir hafa streðað við að drekka hann með miklum harmkvælum síðan
snemma um morguninn. Þetta er nefnilega ógeðsdrykkur. Og það var
pabbi þeirra sem blandaði hann.
– Þetta er veðmál, segir annar einbeittur og tekur
gúlsopa. Svo kveinar hann undan óbragðinu af drykkn-
um:
– Ææææææ!
Þegar hann er hlaupinn úr eldhúsinu brosir pabbinn
og hvíslar:
– Hann heldur að þetta sé ógeðslegt af því þetta er
ógeðsdrykkur. En þetta er nú bara skánin ofan af óger-
ilsneyddri mjólk beint frá kúnum, rabarbari sem ég týndi hér fyrir utan
gluggann og klaki.
Í vísindaveröldinni er höfuðið á þurs í horninu. Það á að stinga höfðinu í
ginið á honum og öskra. Börn sem ekki fá að öskra heima hjá sér bíða í
röð.
– Aaaaaaaaa!
Öskrin eru vegin og mæld og það hæsta sem þau ná er „notið heyrn-
arhlífar“ eða „járnsmiðja“.
– Það hefur enginn náð að skáka Gillitrutt, segir starfsmaður í þessari
undraveröld, þar sem krakkar og stundum fullorðnir klæða sig í sápukúl-
ur, blanda saman andlitum og fá norðurljósin í fingurna. Maður þarf ekki
að vera stór til að vera 780 kíló á sólinni, enda eru það ekki nema 2 kíló á
Plútó. Og strákur bankar á dyrnar á litlu húsi.
– Hver er þar? spyr jafnaldra hans.
– Það er ég, svarar hann.
– Komdu inn, segir hún, opnar dyrnar og sýnir honum húsið sitt.
Hugmyndafræðin á bakvið Húsdýragarðinn er „að sjá, að læra, að
gera, að vera“. Lagt er upp úr því að virkja gesti til að taka þátt og nota
hugarflugið í heimi dýra og ævintýra sem byggist á íslenskri menningu.
Umgjörðin er sótt í Íslendingasögurnar og goðafræðina. Þangað eru ör-
nefnin sótt. Ef til vill eiga útilegumenn eftir að gera sér bæli í Þjófadal.
Og hver veit nema tröllin sem læðast í náttmyrkrinu verði steinrunnin.
Hestarnir í Hringekjunni fara hring eftir hring. Og lítil hnáta vill á bak.
Hún segir við mömmu sína:
– Meira rugga.
– Þú ert búin að rugga alveg nóg, svarar mamma og vill komast heim.
– Ég vil rugga meira.
– Þú ruggar meira næst.
– Nei, rugga meira núna.
Værðarlegur selur syndir á bakinu og rekur ístruna upp í loftið eins og
karlarnir í Vesturbæjarlauginni. Það er jafn óskiljanlegt og að flugvél-
arnar fljúgi að þeir geti flotið.
Aligæsirnar glefsa í vírnetsgirðinguna. Þær verpa við göngustíginn til
þess að gestirnir veiti þeim öryggi fyrir sílamávinum. Við girðinguna
stendur strákur og passar á sér puttana. Einhvern veginn stenst hann
freistinguna að stinga þeim í gegn. En gætir sín ekki á því að úr húfunni
hangir dúskur í bandi. Gæsin læsir gogginum um bandið og kippir húf-
unni af honum. Hann kippist við og stekkur frá girðingunni. Svo áttar
hann sig, byrjar að sjá kómísku hliðina á þessu og nálgast girðinguna aft-
ur – varlega. Gamall karl stendur fyrir aftan hann og kallar til stráksins:
– Rektu nefið inn.
Þegar heim er komið ljómar stúlkan á neðri hæðinni. Hún var líka að
koma úr Húsdýragarðinum og ráð að spyrja:
– Hvað sástu merkilegt?
– Sigga Hall, svarar hún.
Morgunblaðið/Jim Smart
Kýrhausar
í borginni
SKISSA
Pétur Blöndal
hitti hinar
skepnurnar í
Húsdýragarð-
inum
„ÞAT er upphaf aa saugu þesse.
At Haakon konungr adalsteins
fostri red fyrir noregi,“ segir í
skinnhandritinu AM 556a 4to frá
síðari hluta 15. aldar. Hinir vel
lesnu vita að þetta eru upphafs-
orð Gísla sögu Súrssonar en
hvort sem menn eru vel að sér í
fornum bókmenntum eða ekki, er
upplagt að líta inn í Mennta-
skólann á Ísafirði (MÍ) um
helgina. Þar er nú sýning á ljós-
myndum af hluta af þeim hand-
ritum sem voru varðveitt á Vest-
fjörðum eða tengjast landshlut-
anum með öðrum hætti.
Sýningin er opnuð í tilefni af
ráðstefnunni „Vestfirðir. Aflstöð
íslenskrar sögu“ sem hófst í gær
og lýkur á morgun.
Vekja athygli á sérstöðu
vestfirskrar sögu
Ráðstefnan er haldin í MÍ og
stendur frá klukkan 9–17 báða
daga. Verður þar rætt vítt og
breitt um sögu og menningu
Vestfjarða, sönghópurinn Vestan
Fjögur syngur kveðskap eftir
Ólaf Jónsson á Söndum og farið
verður á slóðir Gísla Súrssonar
sem að öðrum ólöstuðum er fræg-
asti Dýrfirðingur allra tíma. Að-
gangur er ókeypis og allir eru
velkomnir.
„Það sem vakti fyrir okkur var
að vekja athygli á sérstöðu vest-
firskrar sögu og hversu mik-
ilvægu hlutverki Vestfirðir hafa
gengt í aldanna rás,“ sagði Torfi
H. Túliníus, prófessor við Há-
skóla Íslands og forstöðumaður
Hugvísindastofnunar við blaða-
mann sem leit á sýninguna í gær-
morgun. Að hans sögn varðveittu
Vestfirðingar heilmikið af hand-
ritum sem glötuðust annars stað-
ar. „Bókmenning var hér mjög
mikil og ekki síst á 17. öld,“ bætti
Þórunn Sigurðardóttir við en
bókmenntir þeirrar aldar eru
hennar sérsvið. Hún er íslensku-
fræðingur í Reykjavíkurakadem-
íunni og hefur ásamt Torfa og
fleirum unnið að því að skipu-
leggja ráðstefnuna.
„Eitt af því sem maður verður
var við þegar maður skoðar sögu
Vestfjarða er að þegar Vestfirðir
eru aflstöð, það er að segja, þeg-
ar hér er bryddað upp á nýj-
ungum, menningariðja eða efna-
hagsleg starfsemi eru blómleg
eða Vestfirðingar á undan sinni
samtíð, þá er það þegar samskipti
við útlönd eru mikil,“ sagði Torfi.
Þórunn tók undir þessi orð og
nefndi sérstaklega afkomendur
Magnúsar prúða Jónssonar sem
stóðu fyrir heilmikilli menningar-
starfsemi í Vigur í Ísafjarð-
ardjúpi á 17. öld. Þeir voru af
einni ríkustu valdaætt landsins á
þessum tíma en aðeins ein önnur
ætt taldist jafnoki hennar að
völdum. Í Vigur var gömlum
handritum safnað og þau skrifuð
upp auk þess sem frumsaminn
kveðskapur var festur á bók.
Myndir af nokkrum þessara hand-
rita eru til sýnis í MÍ auk fleiri
handrita sem tengjast þessari ætt
með einum eða öðrum hætti.
Engin handritasýning á Vest-
fjörðum er þó fullkomin án hand-
ritsbrota úr Gísla sögu Súrssonar.
Torfi segir raunar óljóst hvort
handritið sem sýnt er, AM 556a
4to, hafi varðveist á Vestfjörðum
eða hvort sagan sé í raun skrifuð
þar. Það sé þó alls ekki ólíklegt
því greinilegt er að höfundur
þekkti staðhætti vel.
Vekur margar
áhugaverðar spurningar
Vestfirðir hafa til skamms tíma
verið álitnir afskekktir. Það er þó
ekki svo og var alls ekki þannig
fyrr á öldum, a.m.k. ekki á
löngum tímabilum í sögunni.
Hrafn Sveinbjarnarson á Hrafns-
eyri í Arnarfirði sem veginn var
á 13. öld ferðaðist vítt og breitt
um Evrópu og nam m.a. lækn-
isfræði. Jafnaðist þekking hans í
lækningum á við það besta sem
samtímamenn hans kunnu þó að
fæstir nútímamenn myndu sætta
sig við slíka heilbrigðisþjónustu.
Á 14. og 15. öld söfnuðu vest-
firskir höfðingar miklum auði
með útflutningi á fiski og á 16. og
17. öld áttu afkomendur Magn-
úsar prúða í beinum samskiptum
við Þýskaland en þar áttu þeir
ættingja og dvöldu þar sumir um
tíma. Á 19. öld var endurreisn at-
vinnulífsins á Vestfjörðum tengd
samskiptum við útlönd þegar
Norðmenn voru stórtækir í hval-
veiðum, Ameríkumenn stunduðu
útgerð og Ásgeirsverslunin átti
skip í siglingum til og frá Kaup-
mannahöfn. Á miðöldum var
miðja vestrænnar menningar í
Róm og París. „Vestfirðir voru
jaðarsvæði í landi sem var á út-
jaðri jaðarsvæðisins Norðurlönd.
En samt sem áður var hér há-
menning. Og það vekur mjög
margar áhugaverðar spurningar
fyrir fræðimenn,“ sagði Torfi.
www.hugvis.hi.is www.bb.is
Vestfirðir voru aflstöð þegar samskipti við útlönd voru mikil
Skinnhandritið AM 556a 4to sem geymir brot af Gísla sögu Súrssonar. Þar
má m.a. lesa: „Þorkell het madr. hann var kalladr skerauke.“
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörns
Magnús prúða, Gísla Súrsson og Hrafn Sveinbjarnarson bar á góma þegar
Morgunblaðsmaður hitti Torfa H. Túliníus og Þórunni Sigurðardóttur sem
taka þátt í ráðstefnunni „Vestfirðir. Aflstöð íslenskrar sögu“ á Ísafirði.
Hámenning ríkti á
útjaðri jaðarsvæðis