Morgunblaðið - 19.06.2003, Blaðsíða 12
ERLENT
12 FIMMTUDAGUR 19. JÚNÍ 2003 MORGUNBLAÐIÐ
MARGIR starfsmenn þýska hrein-
lætistækjaframleiðandans Hans
Grohe söfnuðust í gær saman úti
fyrir húsakynnum Evrópuþingsins í
Strassborg til að krefjast meiri við-
urlaga og meira eftirlits með svik-
inni vöru, það er að segja eftirlík-
ingum. Til að leggja áherslu á það
notuðu þeir stóran valtara til að
mylja mélinu smærra mikið af kín-
verskum eftirlíkingum af Grohe-
vörunum.
Reuters
Eftirlíkingum mótmælt
AÐ MINNSTA kosti þrír Íranir
báru eld að klæðum sínum í Par-
ís í gær til að mótmæla hand-
tökum frönsku lögreglunnar á
um 150 írönskum stjórnarand-
stæðingum. Tvær konur, sem
kveiktu í sér, voru fluttar á
sjúkrahús með lífshættuleg
brunasár.
Lögreglan lagði til atlögu við
Íranina í fyrradag og gerði þá
upptækt allmikið fé, tugi millj-
óna króna í dollurum. Voru
mennirnir félagar í Mujahedeen
Khalq, íranskri stjórnarand-
stöðuhreyfingu, sem Banda-
ríkjastjórn og Evrópusamband-
ið hafa skilgreint sem
hryðjuverkasamtök. Segjast
frönsk yfirvöld hafa haft upplýs-
ingar um „ólöglega og hættu-
lega“ starfsemi samtakanna.
Þunglyndi
er dýrt
TALIÐ er, að um 16% Banda-
ríkjamanna muni þjást af þung-
lyndi einhvern tíma á ævinni en
langt er í frá, að þeir fái allir við-
eigandi hjálp. Kemur þetta fram
í rannsókn, sem birt var í tíma-
riti bandarísku læknasamtak-
anna. Á hverju ári þjást að
minnsta kosti 13 milljónir
Bandaríkjamanna af þunglyndi,
meira en 30 milljónir manna, en
aðeins helmingurinn fær ein-
hverja meðferð og aðeins 22%
viðeigandi aðstoð. Þunglyndi
hefur veruleg áhrif á vinnugetu
fólks og er áætlaður kostnaður
bandarísks samfélags vegna
þess meira en 3.000 milljarðar
ísl. kr.
Hvað varð
um þotuna?
MIKIL leit stendur nú yfir að
Boeing 727-farþegaþotu, sem
stolið var í Angóla í síðasta mán-
uði. Hafa Bandaríkjamenn
áhyggjur af, að hún kunni að
lenda í höndum hryðjuverka-
manna að því er fram kom í
Washington Post í gær. Talið er,
að þotunni hafi verið stolið á
flugvellinum í Luanda, höfuð-
borg Angóla, og líklegast talið,
að rekja megi þjófnaðinn til
deilna milli fyrirtækja eða jafn-
vel til svikastarfsemi. Hitt er svo
heldur ekki útilokað, að hryðju-
verkamenn hafi stolið henni og
hyggist nota hana til árása í lík-
ingu við hryðjuverkin 11. sept-
ember 2001. Hafði þotan verið
óhreyfð á flugvellinum í Luanda
í rúmt ár. Teknar hafa verið
myndir úr bandarískum njósna-
hnöttum af flugvöllum og flug-
brautum um gervalla Afríku en
án árangurs.
Harry Potter-
bókum stolið
HEILUM vörubílsfarmi af nýj-
ustu Harry Potter-bókinni var
stolið í bænum Newton-le-Will-
ows á Norðvestur-Englandi að-
faranótt sl. mánudags. Fannst
bílinn, sem var stolið af gæslu-
svæði flutningaþjónustu, daginn
eftir skammt frá Manchester
bókalaus. Er andvirði bókanna
talið hátt á annan tug milljóna
ísl. kr. en bókin kemur í versl-
anir á laugardag.
STUTT
Kveikja
í sér í
mótmæla-
skyni
DAVID Blunkett, innanríkisráð-
herra Bretlands, sagði í gær að
ákvörðun Tonys Blairs forsætisráð-
herra að taka
þátt í herför
Bandaríkjanna
gegn Írak hefði
byggst á leynileg-
um upplýsingum
sem flestir aðrir
ráðherrar í
bresku stjórninni
fengu ekki að sjá.
Blunkett sagði
Robin Cook og
Clare Short – tvo ráðherra sem
sögðu af sér ráðherradómi í mót-
mælaskyni við ákvörðunina um að
ráðast á Írak – ekki hafa haft að-
gang að þessum gögnum.
Blunkett sagði frá þessu í viðtali í
breska ríkisútvarpinu, BBC, í gær-
morgun. Daginn áður höfðu þau
Cook og Short komið fyrir þing-
nefnd sem hefur verið falið að rann-
saka hvort bresk stjórnvöld hafi
hagrætt upplýsingum varðandi ger-
eyðingarvopn Íraka til að eiga auð-
veldar með að réttlæta árásina á
landið.
Cook sagði í vitnisburði sínum á
þriðjudag að Blair hefði „ekki sagt
alla söguna“ í aðdraganda Íraks-
stríðsins. Lítur hann svo á að rík-
isstjórn Blairs hafi ákveðið að taka
þátt í hernaðarárás á Írak á grund-
velli vafasamra upplýsinga um ger-
eyðingarvopn Saddams Husseins.
Fullyrti Cook, sem var utanrík-
isráðherra Bretlands 1997–2001,
m.a. að skýrsla um vopnabúr Íraka
sem bresk stjórnvöld lögðu fram í
september á síðasta ári hefði ekki
haft að geyma neinar nýjar sannanir
fyrir því að Saddam réði yfir ger-
eyðingarvopnum. „Það er mjög fátt í
þeirri skýrslu sem bendir til að auk-
in hætta hafi stafað [af Írak],“ sagði
Cook í vitnisburði sínum.
„Heiðvirðar blekkingar“
Clare Short, fyrrverandi ráðherra
þróunaraðstoðar í bresku stjórninni,
kom einnig fyrir þingnefndina á
þriðjudag og sakaði hún Blair um
ýkjur í aðdraganda stríðsins. Sagði
hún forsætisráðherrann hafa gerst
sekan um „heiðvirðar blekkingar“.
Var samhljómur í málflutningi
hennar og Cooks en sá síðarnefndi
sagðist ekki efast um að forsætis-
ráðherrann hefði tekið sínar ákvarð-
anir í góðri trú. „Vandamálið“ hefði
hins vegar verið „sannfæring“ og
„staðfesta“ þeirra sem um málið
fjölluðu; þeir hefðu verið svo sann-
færðir um réttmæti hernaðarað-
gerða að þeir hefðu valið hvaða
leyniþjónustugögn voru gerð opin-
ber, í því skyni að styrkja málstað
sinn. Þeir hefðu hins vegar ekki not-
að gögnin til að leggja mat á það
hvort í reynd stafaði svo ýkja mikil
hætta af Saddam.
Segir Cook og
Short ekki hafa
séð öll gögn
Bresk þingnefnd rannsakar hvernig
staðið var að ákvörðun um Íraksstríð
London. AP, AFP.
David Blunkett
ÞAÐ reyndist Anneli Jäätteenmäki, formanni
finnska Miðflokksins sem sagði af sér sem forsætis-
ráðherra Finnlands í gær, dýrkeypt að hafa komizt
yfir upplýsingar úr trúnaðarskjölum úr finnska ut-
anríkisráðuneytinu, sem hún gerði sér mat úr í
kosningabaráttunni fyrir þingkosningarnar í marz
sl.
Áður en hún tilkynnti að hún hefði ákveðið að
segja tafarlaust af sér síðdegis í gær, hafði hún neit-
að því á þingi að hafa logið til um það hvernig leyni-
skjöl sem lekið var úr stjórnarráðinu lentu í hennar
höndum fyrir þingkosningarnar.
Fáeinum dögum fyrir kosningar, er kosningabar-
áttan stóð sem hæst, vitnaði Jäätteenmäki í trún-
aðarskjal úr utanríkisráðuneytinu til stuðnings full-
yrðinga um að Paavo Lipponen, þáverandi
forsætisráðherra og aðalkeppinautur Jäätteen-
mäki, hefði dregið Finnland inn í að styðja stefnu
Bandaríkjamanna í Íraksdeilunni, þvert á yfirlýsta
hlutleysisstefnu landsins. Vegna þessa innihalds
trúnaðarskjalanna hafa finnskir fjölmiðlar kallað
málið „Írakslekann“.
Jäätteenmäki var á síðasta kjörtímabili leiðtogi
stjórnarandstöðunnar gegn fjölflokkastjórn Lippo-
nens. Miðflokkur hennar náði þeim árangri í kosn-
ingunum 16. marz að fá fáeinum atkvæðum fleira en
Jafnaðarmannaflokkur Lipponens, og hefur því
verið haldið fram að þau atkvæði sem hún vann með
því að gera sér pólitískan mat úr „Írakslekanum“
kunni að hafa fært henni þann herzlumun sem
þurfti til að slá jafnaðarmönnum Lipponens við.
Flokkarnir starfa nú saman í þriggja flokka sam-
steypustjórn. Eftir að ljóst varð að Jäätteenmäki
yrði forsætisráðherra fékk Lipponen sig kjörinn í
embætti þingforseta.
Aðstoðarmaður Halonen
forseta lak gögnunum
Leyniskjölin sem hér um ræðir geyma upplýs-
ingar um það sem fór í milli Lipponens og George
W. Bush Bandaríkjaforseta er þeir hittust í desem-
ber 2002. Jäätteenmäki var sökuð um að hafa sagt
ósatt til um það hvernig og hvenær þau bárust
henni. Hún hélt því fram að hún hefði aldrei fengið
skjölin sjálf í hendur, en pólitískir mótherjar henn-
ar sögðu skýringar hennar ótrúverðugar og sumir
voru fljótir til að krefjast afsagnar forsætisráð-
herrans.
Í tilkynningu til þingsins í gær, áður en hún tók
ákvörðunina um afsögn, lét Jäätteenmäki loks
meira uppi. Sagðist hún aldrei hafa fengið gögnin
sjálf í hendur heldur hefðu útdrættir úr skjölunum
verið sendir henni á faxi.
„Ég bað aldrei um leyniskjöl utanríkisráðuneyt-
isins um Íraksmál og ég fékk þau aldrei í hendur,“
sagði hún. Jäätteenmäki var yfirheyrð af lögreglu
vegna málsins í síðustu viku. „Ég bað aldrei um
þetta og það kom mér á óvart er þau bárust mér,“
tjáði Jäättenmäki þingheimi í gær. Afriti af upp-
runalegu leyniskjölunum var síðar lekið til finnskra
fjölmiðla, en Jäätteenmäki sagðist ekki hafa átt
neinn þátt í því.
Greindi hún frá því að einn aðstoðarmanna Törju
Halonen Finnlandsforseta, Martti Manninen, hefði
faxað til hennar tvö minnisblöð, sem að hluta til
voru byggð á skjölum sem merkt voru sem trún-
aðargögn. Nafn Manninens nefndi hún fyrst op-
inberlega á þriðjudag. Hann var þegar í stað rekinn
og á yfir höfði sér ákæru fyrir brot í opinberu starfi
og allt að tveggja ára fangelsisdóm. Afsögnina til-
kynnti Jäätteenmäki eftir að Manninen lýsti því yfir
að hún hefði logið að þinginu er hún hélt því fram að
hún hefði ekki beðið um að sér yrðu útvegaðar þess-
ar trúnaðarupplýsingar. Manninen tjáði finnsku
fréttastofunni FNB að Jäätteenmäki hefði beðið sig
um að senda sér þær, og jafnvel gefið sér upp
óskráð faxnúmer sitt. Lögmaður Manninens, Matti
Wuori - sem sjálfur á sæti á Evrópuþinginu sem
fulltrúi finnskra Græningja - myndu símaupptökur
staðfesta frásögn Manninens.
Forystumenn jafnaðarmannaflokksins kváðu
gjarnan vilja halda þriggja flokka stjórnarsam-
starfinu áfram, með nýjum forsætisráðherra. Þing-
flokkur Miðflokksins hafði aftur á móti fylkt sér að
baki flokksformanninn, unz það var ákveðið á auka-
fundi þingflokksins síðdegis í gær að Jäätteenmäki
léti af embætti.
„Írakslekinn“ varð
Jäätteenmäki að falli
Ásakanir um ósannsögli
í kringum leka á trúnaðar-
gögnum úr finnska stjórnar-
ráðinu í kosningabaráttunni í
vor varð fyrsta kvenforsætis-
ráðherra Finnlands að falli.
AP
Anneli Jäätteenmäki tilkynnir afsögn sína í
þinghúsinu í Helsinki í gær.